Wójcik: Polityka surowcowa to konieczność
Projekt Polityki Surowcowej, to krok w dobrym kierunku. Kluczowe znaczenie ma i jeszcze długo będzie mieć energetyka. A więc potrzebne jest rozpoznanie i zabezpieczenie dalszego wydobycia węgla, ropy naftowej, gazu konwencjonalnego i łupkowego, zasobów geotermalnych – pisze Teresa Wójcik, redaktor portalu BiznesAlert.pl.
Stały dostęp do odpowiednich wolumenów surowców o pożądanej jakości to jeden z podstawowych czynników zapewniających zrównoważony rozwój i ciągłość procesów gospodarczych. Dlatego większość krajów UE uznała, że konieczne jest opracowanie i posiadanie strategii pozyskiwania surowców mineralnych. Niektóre z nich opracowały i już realizują swoją strategię surowcową – są to RFN, Wielka Brytania, Grecja, Finlandia i Portugalia. Jednym z głównych celów prowadzenia polityki surowcowej jest wsparcie rozwoju gospodarki krajowej i europejskiej poprzez zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego. Stąd istotne jest także rozpoznanie obecnego i prognozowanie przyszłego zapotrzebowania gospodarki na surowce.
Projekt PSP czeka na prezentację przed Radą Ministrów
Polityka Surowcowa Państwa (PSP) to jeden z dokumentów niezbędnych dla całej gospodarki narodowej i jej zrównoważonego rozwoju. Nie tylko dla krajowego górnictwa. Projekt dokumentu przygotował Międzyresortowy Zespół ds. Polityki Surowcowej Państwa. Oceniono w nim na 40 stronach krajowe zapotrzebowanie na surowce, zaproponowano sposoby gospodarowania ich udokumentowanymi zasobami i pozyskiwania nowych złóż. Przedstawiono zasady prowadzenia polityki surowcowej.
Projekt PSP jest gotowy i jak poinformował (13.11), prof. Mariusz Orion Jędrysek, wiceminister środowiska, Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Surowcowej Państwa i Główny Geolog Kraju, został skierowany do kolejnego etapu konsultacji przewidzianych przepisami. Mają się one odbywać w największych miastach kraju. Ich celem będzie m.in. merytoryczne informowanie lokalnych społeczności o potencjalnych zyskach związanych z eksploatacją złóż na ich terenie. Ta procedura potrwa około roku. Później projekt trafi do Rady Ministrów.Główny Geolog Kraju spodziewa się, że PSP zostanie przyjęta przez rząd na przełomie 2017 i 2018 roku. Zdaniem profesora Jędryska, „większość obszarów Polski to tereny, gdzie występują udokumentowane złoża surowców. Żadne państwo w Europie nie może pochwalić się takimi zasobami surowcowymi jak Polska”. W naszym kraju znajduje się 80 proc. europejskich złóż węgla kamiennego, 100 proc. węgla koksującego, 20 proc. zasobów węgla brunatnego. Czy potrafimy to optymalnie wykorzystać…
Nie rezygnujemy z gazu łupkowego ani geotermii
Polska jest też bogata w ropę naftową i gaz ze złóż niekonwencjonalnych – z łupków i zasobów tight. Zdaniem wiceministra Jędryska ze złóż niekonwencjonalnych nie należy rezygnować. W dokumencie zwraca się uwagę, że przygotowania do rewolucji łupkowej w USA zajęły amerykańskim geologom i przedsiębiorcom koło dwóch dekad. W Polsce zajmujemy się kwestią eksploatacji gazu i ropy z łukpów znacznie krócej. Wiceminister dodał tu słowa krytyki: – „Inwestorzy uciekli od polskich łupków przez chaos i złe prawo. To koalicja PO-PSL zniechęciła zagranicznych przedsiębiorców do prowadzenia poszukiwań gazu i ropy w polskich skałach łupkowych. Będziemy wracać do tego, nie ma żadnych powodów, by stawiać krzyżyk na polskich łupkach. Ale teraz musimy zacząć od początku, a budowanie na ruinach jest znacznie trudniejsze”.
W Polsce są również złoża siarki; kopalin chemicznych, jak sól potasowa; wody termalne, lecznicze i mineralne. Wiceminister podkreśla, że PSP uwzględnia przyszłość geotermii. Mianowicie, wody geotermalne mogą za kilkadziesiąt lat stanowić główne źródło energetyczne w naszym kraju. Jest to jedyne stabilne źródło energetyki odnawialnej i bezemisyjnej. Już obecnie wykorzystujemy te zasoby do ogrzewania grupy miast. W tym znaczną część Zakopanego – zauważa prof. Jędrysek
Lokalne surowce to siła regionów
Wejście w życie Polityki Surowcowej Państwa będzie miało, zdaniem przedstawicieli Ministerstwa Środowiska, istotny wpływ na całość gospodarki kraju. Na rozwój technologii, na znaczące ułatwienia ekonomiczne i podatkowe dla przedsiębiorców. Można ocenić, że nie ma w Polsce obszaru bez jakiejś własnej bazy surowcowej, która może być źródeł bogactwa danego regionu. Stąd projekt Polityki Surowcowej podkreśla, że lokalne surowce odpowiednio wykorzystane będą „budować gospodarczą siłę regionów, budować drobną przedsiębiorczość, ale oczywiście, także tę dużą”. Szczególnie węgiel kamienny, brunatny, ropa, gaz ziemny – powinny być w niedalekiej przyszłości maksymalnie wykorzystywane jako źródło bogactwa poszczególnych regionów. Tu jest styk polityki surowcowej państwa z samorządem terytorialnym.
Geologiczna działka na dnie Atlantyku
Po dokładnym zapoznaniu się z projektem dokumentu można się spodziewać, że gdy zostanie on uchwalony, w Polsce rozpoczniemy od nowa realizację polityki surowcowej. Począwszy od zrewidowania budowy geologicznej kraju. To niezbędny warunek bowiem ostatnie dane na mapach geologicznych pochodzą z lat 60 minionego wieku. To obecnie nie wystarcza do dokładnej oceny, czym może dysponować i na co może liczyć polska gospodarka.
Resort środowiska informuje, że jednym z pierwszych programów wykonawczych jest Program Rozpoznania Geologicznego Oceanów, (PRoGeO). Program ten został opracowany w Ministerstwie Środowiska i zatwierdzony przez rząd w sierpniu 2017 r. Na dnie Atlantyku polskie państwo posiada działkę z potężnymi zasobami geologicznymi, wartymi nawet 200 mld dolarów brutto. PRoGeO przewiduje wydobycie cennych złóż metali znajdujących się na dnie oceanicznym. PRoGeO przewidziany jest na wiele lat, a potencjalnie cenne złoża są oceniane na bardzo zasobne. Tylko 7 państw na świecie dysponują podobną działką na dnie oceanicznym. Rozpoczęcie eksploatacji tamtejszych złóż, m.in. siarczków miedzi czy pierwiastków ziem rzadkich będzie możliwe za około 10 lat. Pierwszy rejs rozpoznawczy odbędzie się w 2018 r.
Interdyscyplinarny charakter PSP
Ze względu na interdyscyplinarny tryb planowania w obszarach gospodarki surowcami, silną zależność od dostaw zewnętrznych oraz potrzebę wykorzystania dostępnych źródeł surowców w ujęciu globalnym, prace nad PSP wykraczają znacząco poza zakres właściwości Ministerstwa Środowiska i Głównego Geologa Kraju i są także częściowo ujęte w kompetencjach innych działów administracji rządowej. Ogromna suma tych kompetencji nie wyczerpuje zagadnień polityki surowcowej ( dlatego wprowadzono urząd Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Surowcowej Państwa.) Opracowanie i wdrożenie polityki surowcowej wymagają ciągłej i ścisłej współpracy wielu resortów oraz licznych instytucji podlegających nadzorowi rządu. Dlatego powołany został Międzyresortowy Zespół do spraw Polityki Surowcowej Państwa (Zarządzenie nr 61 Prezesa Rady Ministrów z 17 maja 2016 r.), któremu przewodniczy Pełnomocnik Rządu do spraw Polityki Surowcowej Państwa.
Wdrożenie PSP wymaga utworzenia i zastosowania odpowiednich narzędzi i mechanizmów zarówno prawnych, jak i pozalegislacyjnych. Jest to konieczne dla prognozowania zjawisk rynkowych ( wahania cen i zakłócenia dostaw) oraz elastycznego reagowania na te zjawiska. Pozwoli to na ograniczenia negatywnych skutków nagłych zmian na światowym rynku surowców, oraz umożliwi wzmocnienie siły gospodarczej i geopolitycznej Polski. Cele i narzędzia przewidziane w Projekcie Polityki Surowcowej Państwa wpisują się w zainicjowane na przełomie lat 2009–2010 kierunki działań organów Unii Europejskiej, podejmowane w celu zaspokojenia kluczowych potrzeb surowcowych państw członkowskich. Wspierając te inicjatywy Polska dąży do kreowania rozwiązań zgodnych z wizją UE i do wzmocnienia współpracy w obszarze bezpieczeństwa surowcowego, dąży też do usprawnienia przepływu wiedzy, technologii i surowców między krajami członkowskimi, a przy okazji – także do budowy silnego i sprawnego systemu zarządzania obiegiem i wykorzystaniem surowców w kraju. Odrębnym narzędziem realizacji polityki surowcowej powinna być Polska Służba Geologiczna, wspomniana dwukrotnie jako wzmianka w dokumencie.
Polityka surowcowa wsparta na 9 filarach..
Najważniejszą częścią Projektu PSP jest dziewięć podstawowych „filarów” przyszłej polityki surowcowej. Można je w skrócie przedstawić następująco.
FILAR 1. – Zapotrzebowanie gospodarki krajowej na surowce mineralne. Przewiduje ocenę obecnych i przyszłych potrzeb surowcowych gospodarki krajowej (przemysłu, w tym m.in. chemicznego i obronnego; budownictwa; rolnictwa). Trzeba określić, jakie surowce są strategiczne, kluczowe i krytyczne dla polskiej gospodarki. Określić przepływy materiałowe surowców kluczowych i strategicznych (wydobycie, produkcja ze źródeł pierwotnych, import, eksport, zużycie, odzysk ze źródeł wtórnych, zagospodarowanie odpadów wydobywczych, produkcyjnych i poamortyzacyjnych, magazynowanie rezerw). Wyznaczyć wykorzystanie potencjału geologicznego do bezzbiornikowego magazynowania substancji. Identyfikuje potencjalne obszary niszowe rynku surowcowego, które mogą przynieść wymierne korzyści dla polskiej gospodarki.
FILAR 2. Pozyskiwanie surowców ze złóż kopalin i ciepła Ziemi. Wymaga to realizacji pięciu warunków. Bazy wiedzy o złożach kopalin. Rozwoju pozyskiwania surowców ze źródeł pierwotnych (złóż kopalin). Ochrony złóż kopalin i gospodarka nimi w kontekście systemu planowania przestrzennego i uwarunkowań prawnych. Określenia kierunków zmian polityki koncesyjnej, aby zapewnić rozwój podaży surowców ze złóż. Realizacji społecznego uwarunkowania pozyskiwania surowców ze złóż.
FILAR 3. Pozyskiwanie surowców z odpadów, ich zamienniki oraz rekultywacja i remediacja wymaga realizacji następujących działań. Opracowania bazy wiedzy o źródłach surowców z odpadów. Rozwoju pozyskiwania surowców z odpadów. Rozwoju zamienników surowców mineralnych i kopalin. doskonalenia technik rekultywacji i remediacji. Budowy magazynów głębokiego składowania i bezpiecznego przechowywania strukturach geologicznych.
FILAR 4. W celu pozyskiwania deficytowych surowców mineralnych drogą importu i współpracy międzynarodowej konieczne jest zrealizowanie kilku podprogramów. Określenie istniejących i potencjalnych źródeł importu surowców deficytowych, z uwzględnieniem surowców na potrzeby bezpieczeństwa i obronności Państwa. Rozwój bilateralnej lub multilateralnej współpracy w zakresie pozyskiwania tych surowców. Identyfikacja potrzeb i obszarów wsparcia dla polskich firm geologicznych i górniczych prowadzących lub zamierzających rozpocząć działalność na rynkach międzynarodowych. Rozwój polskich firm geologicznych i górniczych na rynkach międzynarodowych. Zwiększenie zaangażowania Polski w pracach poszukiwawczo-rozpoznawczych w celu pozyskiwania rud metali i hydratów metanu z dna oceanów. Identyfikacja potrzeb i obszarów wsparcia dla polskiego przemysłu obronnego w pozyskiwaniu surowców deficytowych, umożliwiających zwiększenie eksportu oraz pozyskanie zaawansowanych technologii.
FILAR 5. Uwarunkowanie prawne Polityki Surowcowej Państwa wymaga: weryfikacji stanowiska w sprawie surowców wtórnych, czyli odpadów; przygotowania reformy prawa geologicznego i górniczego w zakresie zarządzania wnętrzem Ziemi i ewentualnej kodyfikacji; zmiany przepisów ustaw w zakresie gospodarki odpadami. Konieczne jest ustawowe powołanie Polskiej Służby Geologicznej m.in. w celu zmniejszenia ryzyka inwestycyjnego polskich podmiotów gospodarczych poprzez zapewnienie ich współpracy z tą Służbą.
FILAR 6. Upowszechnienie w społeczeństwie ( bardzo szerokiej i wszechstronnej) wiedzy o geologii, górnictwie i surowcach mineralnych.
FILAR 7. Ramy instytucjonalne wypracowania i wdrażania Polityki Surowcowej Państwa. M. in. określenie kompetencji poszczególnych ministerstw i jednostek im podległych w zakresie pozyskiwania i użytkowania surowców mineralnych. a także wypracowanie rozwiązań dotyczących Polskiej Służby Geologicznej (PSG), jej zadań i uprawnień. PSG ma być narzędziem do bezpośredniego wdrażania PSP przez Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Surowcowej Państwa. Ten filar obejmuje też wsparcie badań naukowych.
FILAR 8. Ryzyko i planowanie inwestycji. Ten filar obejmuje dostosowanie systemu planowania przestrzennego do skutecznej ochrony złóż kopalin i struktur geologicznych (w tym ochrony przed nieodwracalną utratą zasobów), oraz zapewnienie dostępu do tych zasobów w perspektywie wieloletniej. Ma zmniejszać ryzyko inwestycyjne skrócając proces uzyskiwania decyzji środowiskowej, decyzji koncesyjnej oraz w sprawie zmian w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Stosowanie zachęt dla inwestycji o istotnym znaczeniu dla polskiej gospodarki (obniżenie ryzyka inwestycyjnego). Znaczące ograniczenie skali niekoncesjonowanej działalności geologiczno-górniczej dzięki wypracowaniu stosownych uregulowań prawnych itd. Wsparcie polskich podmiotów gospodarczych w dziedzinach surowcowych, z uwzględnieniem oceny ryzyk inwestycyjnych, planowanych przedsięwzięć oraz oferta w tym zakresie dla krajów o znaczeniu strategicznym dla Polski (w uzgodnieniu z Ministrem Spraw Zagranicznych w przypadku szczególnie znaczących przedsięwzięć).
FILAR 9. To usprawnienie systemu podatków i danin.
PSP, a kluczowe potrzeby sektora energii
Projekt Polityki Surowcowej, to z całą pewnością krok w dobrym kierunku. Ale prace nad dokumentem dopiero się rozpoczęły, a kluczowe znaczenie ma i jeszcze długo będzie mieć energetyka, cele i potrzeby tego sektora. Pilne jest więc rozpoznanie i zabezpieczenie możliwości dalszego wydobycia węgla, ropy naftowej, gazu konwencjonalnego i łupkowego, zasobów geotermalnych, miedzi i siarki. Procedury legislacyjne nie mogą trwać bez końca, choć kontrowersji jest sporo.
Polityka klimatyczno-energetyczna Unii Europejskiej niekoniecznie może przynieść sukces. I trzeba być dobrze przygotowanym na taką sytuację. Węgiel był i jest dla Polski strategicznym surowcem. Wynika to stąd, że mamy ten surowiec i nie dajmy sobie wmówić, że jest inaczej. Nawet do produkcji stalowych masztów do elektrowni wiatrowych potrzebny jest węgiel, nie zaś energetyka odnawialna.
