Chról: Jak zagospodarować przestrzennie OZE? Są nowe przepisy (ANALIZA)
Projekt nowelizacji w zakresie elementów szczególnie istotnych dla rozwoju OZE zakłada nowy dokument planistyczny dla gmin, którym są plany ogólne gminy – pisze Karolina Chról ze Stowarzyszenia „Z energią o prawie”.
W kwietniu 2022 roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się kolejny duży projekt zmiany polskiego systemu planowania i zagospodarowania przestrzennego[1]. Krajowy Plan Odbudowy przewiduje rewizję polskiego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz wprowadza obowiązek sporządzenia dokumentu planistycznego dla całego terytorium gminy do 2026 roku.
Prace nad zmianą ustawy przebiegały równolegle do prac nad RePower EU [2] na poziomie UE, który ma na celu ma uproszczenie i przyspieszenie procedur administracyjnych dla OZE. Dlatego też można było upatrywać szansy na wprowadzenie takich ułatwień w zakresie planowania i zagospodarowania przy okazji znaczącej zmiany systemu. Od pierwszych projektów zmian minęło już nieco czasu, zaś w samej propozycji legislacyjnej zaszło kilka zmian. Warto ponownie sprawdzić status prac nad nowelizacją ustawy w świetle potrzeby zapewnienia gminom jak najwięcej czasu na przyjęcie planów ogólnych i konieczności wprowadzenia zmian implementowanych przez REPower EU.
Pierwotny projekt nowelizacji (kwiecień 2022)
Projekt nowelizacji w zakresie elementów szczególnie istotnych dla rozwoju OZE zakłada nowy dokument planistyczny dla gmin, którym są plany ogólne gminy. Plan ten będzie dzielił terytorium gminy na strefy. Władze gminy będą miały możliwość wyboru 12 różnych stref, jednak dana część terytorium może być objęta tylko jedną strefą w profilu podstawowym oraz dodatkowym. Żadna ze stref nie ma w swoim opisie profilu podstawowego OZE, jednak w profilu dodatkowym pojawia się możliwość umieszczenia elektrowni wiatrowej i słonecznej w strefie infrastrukturalnej i otwarte oraz elektrowni słonecznej w strefie usługowej. Gmina zatem może, ale nie musi uwzględnić OZE w ramach wydzielonych stref.
Projekt nowelizacji, w art. 14 ust. 6a, określił, że zmiana zagospodarowania dotycząca instalacji wytwarzających OZE powyżej 500 kW oraz instalacja wytwarzająca energią w wykorzystaniem promieniowania słonecznego o mocy zainstalowanej nie większej niż 1000 kW następuje na podstawie planu miejscowego. Oznacza to, że każda instalacja OZE o mocy poniżej 500 kW oraz instalacja słoneczna o mocy mniejszej niż 100 kW, czyli – zgodnie z definicją legalną – mała instalacja, może być instalowana bez konieczności przewidzenia tego w planie miejscowym. Co więcej każda instalacja OZE zamontowana na budynku również nie musi być przewidziana w planie miejscowym.
Sposobem pewnego obejścia tej zasady mogłoby być w przypadku elektrowni słonecznych skorzystanie z procedury uproszczonej sporządzania i uchwalania planu miejscowego (art. 27c). Ograniczenie to wynika z faktu, że procedura ta nie może być stosowana do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko tj. elektrowni wodnych i wiatrowych[4]. Dla tych form rozwiązaniem mogłoby być skorzystanie z Zintegrowanego Planu Inwestycyjnego (37ea–37eg). Jest to forma planu miejscowego i musi być zgodna z planem ogólnym, wymaga też przejścia wielu procedur i poniesienia kosztów przez potencjalnego inwestora. Jednak w przypadku blokady rozwoju OZE może okazać się jedyną alternatywą.
Zmiana projektu nowelizacji (wrzesień 2022)
Wrześniowa zmiana projektu wprowadziła obowiązek lokalizacji odnawialnych źródeł energii na terenach, gdzie jest uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego z wyłączeniem instalacji OZE do mocy 500 kW poza budynkami i elektrownie słoneczne do 1 MW. Ustawa przyznaje przy tym możliwość uchwalania i zmiany miejscowego planu w postępowaniu uproszczonym, jeśli dotyczyć to będzie wyłącznie lokalizacji instalacji OZE lub zmiany MPZP.
Co szczególnie istotne, na podstawie art. 56, do dnia utraty mocy przez studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy w danej gminie, zmiana zagospodarowania terenu może, która w wyżej wymienionych przypadkach wymaga zmian w planie miejscowym, może nastąpić również na podstawie decyzji o warunkach zabudowy. Otwiera to OZE drogę do dalszego rozwoju, nawet po 2026 roku w przypadku gdy w gminie nie zostanie jeszcze uchwalony plan ogólny gminy.
Zmiana projektu (styczeń)
Głośny dialog dotyczący zmian w ustawie przycichł w ostatnich miesiącach w związku z wewnętrznymi ustaleniami nad brzmieniem ustawy. Jednak na rcl pojawił się w lutym nowy projekt ustawy datowany na styczeń 2023 roku, który został przedłożony do komisji prawniczej. Jego brzmienie różni się od wersji z końcówki roku 2022, a jedna ze zmian jest szczególnie istotna dla OZE, a nie została podkreślona w komunikacie ministerstwa [3]. Jest to zmiana art. 14 ust. 6a. Projekt ten wraca do podziału gruntów na klasy.
| Typ gruntu | Możliwa lokalizacja niezamontowanej na budynku instalacji OZE |
| na użytkach rolnych klasy I-III i gruntach leśnych | niezamontowana na budynku instalacja OZE na podstawie planu miejscowego |
| na użytkach rolnych klasy IV | niezamontowana na budynku instalacja OZE o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 150 kW lub wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej na podstawie planu miejscowego |
| na gruntach innych niż wskazane wyżej | niezamontowana na budynku instalacja OZE o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 1000 kW na podstawie planu miejscowego |
Znacząco ogranicza to zatem możliwości lokalizowania OZE bez konieczności zmiany zagospodarowania terenu na podstawie planu miejscowego na gruntach rolnych. Będzie to niemożliwe na gruntach rolnych klasy I-III i gruntach leśnych i ograniczone w kolejnych klasach. Należy zauważyć też, że w Polsce wyróżniamy 6 podstawowych typów gruntów, a więc do każdej pozostałej klasy zastosowanie ma ograniczenie dla każdego rodzaju OZE (nie tylko instalacji wytwarzających energię z energii promieniowania słonecznego) powyżej 1000 kW. Użytki rolne w 2021 stanowiły 14952,9 tys. ha [5], regulacja taka stanowi zatem istotną barierę rozwoju OZE.
Obecny stan prac nad projektem
Projekt na przełomie listopada i grudnia 2022 r. otrzymał pozytywne opinie Komitetu Rady Ministrów do Spraw Cyfryzacji oraz Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. Następnie został przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów w trybie obiegowym w dniu 24 stycznia 2023 r. (KRM-0610-159-22). Następnie projekt został przekazany komisji prawniczej, która miała swoje posiedzenie w dniach od 3 do 10 lutego 2023 r. Po wprowadzeniu niezbędnych zmian projekt zostanie wniesiony do potwierdzenia przez Stały Komitet Rady Ministrów a potem skierowany pod obrady Rady Ministrów. W ten sposób zostaną zakończone prace legislacyjne na etapie rządowym, a rozpoczęty zostanie etap parlamentarny [3].
[1] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12359051/katalog/12873837#12873837
[2] https://commission.europa.eu/publications/key-documents-repowereu_en
[4] Rozporządzenie Rady Ministrów z 10.09.2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. poz. 1839 ze zm.).
[5] Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, wrzesień 2022.
