Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zawiesił program Czyste Powietrze, aby dopracować debiut jego nowej odsłony wiosną 2025 roku. Z dnia na dzień wyłączył jednak generator wniosków o dopłaty, czym uniemożliwił działanie interesantom, planującym inwestycje od miesięcy. Decyzja rodzi obawy o przyszłość setek inwestycji w termomodernizację domów w całej Polsce.
28 października 2024 roku Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) poinformował o zawieszeniu programu Czyste Powietrze, w ramach którego można otrzymać wsparcie finansowe do wymiany starych pieców oraz docieplenia domów jednorodzinnych. Prezes NFOŚIGW Robert Gajda argumentował tę decyzję potrzebą walki z nadużyciami i poprawy efektywności termomodernizacji.
Opiekunowie programu zapowiadają, że przerwa w przyjmowaniu nowych wniosków od obywateli umożliwi rozpatrzenie dotychczasowych i dokładną pracę nad nową odsłoną Czystego Powietrza, która zadebiutuje wiosną.
Generator off, remont off
Tego samego dnia o godz. 14:15 generator wniosków o dopłaty został wyłączony, bez wcześniejszej zapowiedzi o formie, w jakiej owo wyłączenie zostanie przeprowadzone. Decyzja NFOŚiGW wywołała dyskusje opinii publicznej i ekspertów branżowych.
– Docierają do nas sygnały od wielu osób, które składały wniosek i którym wyłączając dziś generator wniosków NFOŚiGW uniemożliwił pozyskanie dotacji z programu Czyste Powietrze. Ci ludzie nieraz tygodniami gromadzili konieczną dokumentację, a teraz zostają na lodzie – komentował prezes Polskiego Alarmu Smogowego Andrzej Guła na platformie X.
Wśród zarzutów ze strony ekspertów i przedstawicieli firm, m.in. z branży remontowo-budowlanej, pojawiają się te o nieodpowiednim przepływie informacji i postawieniu obywateli przed faktem dokonanym. W efekcie, ci mogą zrezygnować z inwestycji czy remontu do czasu ogłoszenia terminu wznowienia programu, co z kolei uderzy w wykonawców.
W zapisach programu widnieje punkt mówiący o tym, że rozliczone będą koszty poniesione nie wcześniej niż na 6 miesięcy przed złożeniem wniosku. – Czas na złożenie wniosku w programie wynosił pół roku od zakończenia remontu i otrzymania faktur. […] To oznacza, że osoby, które wykonały remont, zapłaciły za niego i miały prawo otrzymać dotację z programu, straciły taką możliwość – podnosi Andrzej Guła.
– Wyłączenie systemu informatycznego oznacza, że jeżeli ktoś złożył wniosek u urzędnika gminnego, a ten urzędnik nie zdążył jeszcze wprowadzić go do systemu, nie skorzysta z programu i nie otrzyma dotacji na remont, który już być może zrobił, a państwo Polskie obiecało mu w nim pomóc – dodaje prezes PAS.
Pora roku, a nie termin
Ogłoszenie decyzji o wstrzymaniu programu zostało opatrzone przez NFOŚiGW zapowiedzią jego nowej odsłony „z jasnymi zasadami i nowym źródłem finansowania”. Ta, jak czytamy w komunikacie Funduszu, ma zadebiutować wiosną. Eksperci wskazują, że w tym przypadku pora roku (wypadająca od 20 marca do 21 czerwca 2025 roku) to niedokładny termin, który może oznaczać „być albo nie być” dla wielu tego typu inwestycji.
Ten podpunkt dyskusji stosunkowo szybko doczekał się korekty ze strony ministerstwa klimatu i środowiska. 29 listopada, niespełna 24 godziny od wyłączenia generatora, szefowa resortu Paulina Hennig-Kloska ogłosiła, że nowe Czyste Powietrze wejdzie w życie do końca marca 2025 roku.
– Przerwa w rozpatrywaniu wniosków potrwa do końca marca 2025 roku – powiedziała minister klimatu i środowiska podczas piątkowej konferencji. Dodała, że osoby, które planowały złożyć wniosek, ale nie zdążyły, będą mogły to zrobić w nowej odsłonie programu.
Miasta chcą Czystego Powietrza
W dyskusji głos zabrał także prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski. – Program Czyste Powietrze jest bardzo ważny i zdajemy sobie z tego sprawę. Słyszymy głosy ze strony branży i samorządowców. Dziś odbędzie się spotkanie Unii Metropolii Polskich (fundacja, której radę stanowią prezydenci 12 centralnych miast metropolii polskich – przyp. red.), podczas którego poruszymy ten temat – powiedział w piątkowej rozmowie z TVN24.
Nowe reguły i pomoc dla powodzian
Według zapowiedzi NFOŚiGW, nowe reguły Czystego Powietrza mają objąć: obowiązek wypłaty zaliczki na konto beneficjenta, a nie wykonawcy; limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów; dotacje dla rzeczywiście najuboższych; uzyskanie określonego standardu energetycznego w wyniku realizacji inwestycji; więcej kontroli na miejscu i pod okiem na firmy, które zostaną przyłapane na nieuprawnionym działaniu.
W czwartkowym komunikacie Fundusz wspomina o wyjątkowym naborze. W połowie grudnia mieszkańcy domów zlokalizowanych na terenach dotkniętych powodzią będą mogli składać wnioski o dopłatę na termomodernizację. Z kolei resort klimatu informuje, że niedługo zostanie powołany rządowy Komitet Koordynacyjny. Jego zadaniem będzie synchronizacja działań administracji publicznej w ramach programu.
Jędrzej Stachura
Polska aktualizuje program Czyste Powietrze. Nowa odsłona wiosną
