Wójcik: Co dalej z ropą Kazachstanu po odejściu Nazarbajewa? (ANALIZA)
W Kazachstanie doszło do ważnej zmiany politycznej – ze stanowiska prezydenta ustąpił Nursułtan Nazarbajew po 30 latach sprawowania autokratycznej władzy – pisze Teresa Wójcik, redaktor BiznesAlert.pl.
Bo była to prezydentura autokratyczna typowa dla systemów na Wschodzie. Miała w tamtych warunkach zalety. Przesądzała m.in. skutecznie przez 30 lat o efektywnej polityce energetycznej, dzięki której Kazachstan stał się ważnym graczem na światowym rynku ropy i gazu. Od 1991 roku potroił wydobycie ropy – do prawie 2 mln baryłek dziennie do czego przyczyniło się otwarcie kraju na międzynarodowe inwestycje w sektorze ropy naftowej.
Złoża ropy, eksport i rurociągi w Kazachstanie
Skorzystały z tej możliwości największe światowe koncerny naftowe, uczestniczące obecnie w eksploatacji trzech gigantycznych złóż: Karaczaganak, Kaszagan i Tengiz. Platts Analytics spodziewa się, że do 2025 roku wydobycie ropy naftowej z tych trzech złóż przekroczy 2,2 mln b / d, a do 2030 roku – 2,5 mln b/d. Wg prognoz ma nastąpi 2 proc. spadek wydobycia z pozostałych kazachskich złóż ropy.
Wg danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego w 2017 roku eksport ropy przynosił 54 procent dochodów eksportowych Kazachstanu i 36 procent dochodów podatkowych w 2017 roku.
Ropa naftowa z Kazachstanu eksportowana jest głównie rurociągiem Caspian Pipeline Consortium (CPC) przez południową Rosję do czarnomorskiego portu w Noworosyjsku. Wolumeny transportowane tam przez CPC w grudniu ub.r. osiągnęły rekordowy poziom 1,52 mln baryłek dziennie, z czego 90 proc. to ropa z Kazachstanu. Rurociąg CPC, stanowiący własność konsorcjum firm państwowych Kazachstanu i Rosji jest rozbudowywany, aby przepustowość odpowiadała wzrostowi handlowemu oraz konkurencji z systemem BTC z Azerbejdżanu do tureckiego wybrzeża Morza Śródziemnego. Do Chin Kazachstan eksportuje samodzielnie rocznie około 13 mln ton ropy. Pośrednio sprzedaje Chinom przez rosyjski Transnieft około 17 mln ton ropy rocznie, transportowane rurociągiem do Noworosyjska i do portu naftowego na Bałtyku. Nieco mniejsze wolumeny przesyłane są koleją, a następnie przez Morze Kaspijskie tankowcem do Azerbejdżanu i rurociągu BTC. Cały eksport ropy z Kazachstanu został utrzymany na równym poziomie od 2017 roku pomimo, tego, że państwo przyłączyło się do cięć OPEC i partnerów kartelu. Jednak można się spodziewać pewnego spadku wydobycia z powodu koniecznych prac konserwatorskich i modernizacyjnych.
Infrastruktura przesyłowa
Najbardziej dochodowy jest eksport rurociągiem CPC, lekka ropa z Kazachstanu (o niskiej zawartości siarki z dobrymi właściwościami petrochemicznymi) uzyskiwała ceny na poziomie rynku światowego – wyższe niż rosyjska ropa Ural – do 2017 r. Od tego czasu ceny obu rodzajów ropy kształtowały się na poziomie zależnym od cięć produkcyjnych OPEC.
Tranzyt przez system Transnieft jest mniej efektywny z powodu mieszania kazachskiej ropy – o wysokiej jakości – z gorszą rosyjską.
Dostawy ropy kazachskiej do Chin ocenia się jako mniej opłacalne. Dostarczane są jednym z najdłuższych rurociągów na świecie, Atasu-Alashankou ( 2200 km.), o przepustowości 20 mln ton ropy rocznie, z czego obecnie wykorzystuje się tylko dwie trzecie.
Gaz z Kazachstanu
Możliwości produkcyjne gazu ziemnego w Kazachstanie są szacowane na około1,5-2 bln m. sześc. W ub.r. wydobycie wyniosło 33 mld m. sześc.18 mld m sześc. zostało wyeksportowane, z czego 13 mld m sześc. do Rosji i 5 mld m sześc. do Chin. Eksport do Chin ma osiągnąć w tym roku 10 mld m. sześc. Ważna jest tranzytowa rola Kazachstanu, przez jego system przesyłowy gazu transportowany jest błękitny surowiec z Turkmenistanu. Wolumen eksportowy w 2017 r. wyniósł prawie 32 mld m. sześc.
Większość polityków obecnego Kazachstanu wydaje się mieć pozytywne relacje z zagranicznymi koncernami naftowymi i rozumie znaczenie dużych projektów Kazachstanu w sektorze ropy. A ostatnio także w sektorze gazu ziemnego – uważa Paul Sheldon, główny doradca geopolityczny na S&P Global Platts Analytics.
Co po Nazarbajewie?
Kazachstan to jedyne państwo Środkowoazjatyckie, które ma zawarty Traktat o wzmocnionym partnerstwie z Unią Europejską. Zajmuje 1. miejsce na świecie pod względem ochrony inwestorów mniejszościowych. Jest wysoko ceniony także dzięki takim elementom jak egzekwowanie umów, rejestrowanie własności i rozwiązywanie problemów z niewypłacalnością. Z drugiej strony eksperci nisko oceniają dostęp do kredytów i rozbudowę strategicznej sieci energoelektrycznej. Problem stanowi także typowy dla tego regionu wysoki poziom korupcji.W rankingu Doing Business Banku Światowego Kazachstan w 2018 roku zajmuje wysokie, 36. miejsce, blisko Japonii, Słowenii, Rosji, w rankingu konkurencyjności Światowego Forum Ekonomicznego plasuje się dość wysoko w pierwszej połowie listy. Kazachstan zajmuje pierwsze miejsce na świecie pod względem ochrony inwestorów mniejszościowych. Jest wysoko ceniony dzięki przepisom i praktyce egzekwowania umów, rejestrowania własności i rozwiązywania problemów z niewypłacalnością. Nisko zaopiniowano handel transgraniczny, dostęp do kredytów i podłączenie do elektryczności. Problem stanowi także wysoki poziom korupcji.
Szacuje się, że w głębi kazachskiej ziemi znajduje się około 30 mld baryłek ropy, pod względem wielkości są to 11 zasoby na świecie. Takie samo miejsce zajmują na świecie kazachskie zasoby gazu. Prezydent Nazarbajew w 2006 roku w kontekście wciąż zwiększającego się wydobycia ropy i gazu powiedział, że już niedługo Kazachstan będzie jednym z filarów bezpieczeństwa energetycznego Europy i Azji. Zapowiedział tym samym rywalizację z Moskwą. Jednak wszystkie rozwiązania infrastruktury transportowej ropy i częściowo gazu wciąż uzależniają eksport kazachski od rosyjskich koncernów.
Nie będzie wstrząsów na rynku ropy i gazu
Putin rozmawiał telefonicznie z Nazarbajewem na krótko przed ogłoszeniem swojej rezygnacji, powiedział rzecznik Kremla. I Kreml i Astana odmówiły ujawnienia bliższej informacji.
Rezygnacja Nazarbajewa z wyjaśnieniem, że „przechodzi na emeryturę” ( ma 72 lata) jest pewnym zaskoczeniem, tym bardziej, że złożył rezygnację, choć daleko do końca kadencji. Jednak – zdaniem Kate Mallinson z londyńskiego think-tanku Chatham House „jego rezygnacja nie sygnalizuje żadnych natychmiastowych poważnych zmian w polityce Kazachstanu. Zachodnie koncerny naftowe i rynki mogą być spokojne”. Nazarbajew zachowuje kontrolę nad Radą Bezpieczeństwa Narodowego, która decyduje o kierunku polityki zagranicznej i gwarantuje bezpieczeństwo państwa ( jest przewodniczącym tego organu). Pozostaje przywódcą partii Nur Otan, która dominuje w parlamencie, zachowuje oficjalny tytuł „przywódcy narodu”. Wszytko to pozwoli mu „nadal rządzić Kazachstanem tyle, że z tylnego siedzenia” – podkreśla Mallison. Funkcję prezydenta państwa przejmie lojalny Kassym-Jomart Tokajev, który będzie ją sprawował do końca kadencji. Zgodnie z konstytucją Kazachstanu – podkreślił Nazarbajew.
Zmiana warty władzy w Astanie może stać się wzorcem dla Moskwy – metodą dzięki której postsowiecy wiekowi autokraci będą mogli bezpiecznie zrezygnować ze stanowisk nie tracąc władzy i wpływu na państwo. Model polityki wobec ropy i gazu nie powinien ucierpieć.
