Kraków zamknął drzwi przed smogiem. Czy Małopolska pójdzie jego śladem?
Minął rok od wejścia w życie zakazu palenia węglem i drewnem na terenie miasta. Kraków jako pierwszy w Polsce został objęty tego typu przepisami. Dane ze stacji monitoringu jakość powietrza pokazują, że ulega ono poprawie. Problemem, z którym miasto jednak samo sobie nie poradzi jest tzw. krakowski obwarzanek, a więc emisje pyłów napływające z gmin otaczających Kraków.
Mniejsze emisje
Przed wprowadzeniem zakazu w mieście zostało wymienionych kilkadziesiąt tysięcy starych pieców. Były na ten cel dotacje miejskie, niezależnie od programu rządowego Czyste Powietrze, skierowanego jednak tylko do domów jednorodzinnych. – Należy jednocześnie pamiętać, że dotacje nie ograniczały się wyłącznie do samej zamiany paleniska na ekologiczne źródło ciepła, ale również na celowej pomocy związanej z dopłatami do rachunków, wsparciu w zakresie termomodernizacji, pomocy doradczej i prawnej – zaznacza Paweł Ścigalski, pełnomocnik prezydenta Krakowa ds. jakości powietrza.
Zmniejsza się stężenie pyłów zawieszonych, a efekt pandemii COVID-19 poprzez mniejszych ruch samochodowy spowodował także obniżenie ilości toksycznych tlenków azotu w powietrzu, będących wynikiem tzw. emisji komunikacyjnej. Miasto chce realizować nowy program ochrony powietrza Województwa Małopolskiego, który jest obecnie aktualizowany – Dotyczy on m.in. stałych kontroli straży miejskiej w lokalizacjach, w których mogą jeszcze występować naruszenia uchwały antysmogowej oraz działania na rzecz ograniczenia emisji z transportu – zapowiada Ścigalski.
Grafika: Krakow.pl
Kontrole
Po pierwszym września 2019 roku miasto prowadziło szereg działań, tj. kontrole przestrzegania zakazu czy aktywną edukację ekologiczną. Regularne kontrole palenisk domowych prowadzone były w sezonie grzewczym (od września 2019 roku do marca 2020 roku). Przeprowadzono ponad 7 tys. kontroli przestrzegania zakazu. Jak wynika z danych, 42 procent przeprowadzonych kontroli stanowiły kontrole interwencyjne, tzn. te przeprowadzone w wyniku zgłoszeń, np. za pośrednictwem telefonu interwencyjnego straży miejskiej i aplikacji Powietrze Kraków. Z danych zebranych przez wydział ds. jakości powietrza UMK – koordynatora działań kontrolnych oraz ich wykonawcy, wynika, że podczas kontroli wykryto 368 przypadków złamania zakazu stosowania paliw stałych, w wyniku czego nałożono 92 mandaty na łączną kwotę 23,5 tys. zł.
Rola doradców energetycznych
W sezonie grzewczym 2019/2020 doradcy energetyczni z Krakowskiego Centrum Doradztwa Energetycznego prowadzili na terenie miasta bezpłatne badania domów jednorodzinnych przy użyciu kamery termowizyjnej.Miały one pomóc mieszkańcom ocenić występujące w budynkach straty ciepła, stan izolacji termicznej, szczelność stolarki okiennej i drzwiowej, a także wady instalacji grzewczej. W ostatnim sezonie grzewczym Doradcy Energetyczni przebadali ponad 140 budynków w Krakowie.
Od października do grudnia prowadzone były badania jakości spalanych paliw przy pomocy dronów. Miasto zawarło porozumienie z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, dzięki czemu krakowianie mają możliwość uzyskania pomocy w wypełnieniu oraz złożenia wniosku w ramach Programu „Czyste Powietrze” w Urzędzie Miasta Krakowa.
W 2020 roku Kraków rozpoczął realizację projektu EKO-TEAM. W projekcie udział biorą również gminy otaczające Miasto należące do Stowarzyszenia Metropolia Krakowska. Podstawowym celem projektu EKO-TEAM jest organizacja sieci ekodoradców, działających na terenie Metropolii Krakowskiej, których głównym zadaniem jest aktywne przyczynianie się do realizacji inwestycji, służących podniesieniu efektywności energetycznej budynków, wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii oraz poprawie jakości powietrza w Krakowskim Obszarze Funkcjonalnym.
Dopłaty do paliwa
Jedną z barier zamiany taniego i wysokoemisyjnego źródła ciepła na niskoemisyjne źródło jest drogie paliwo grzewcze. W tym zakresie,mieszkańcy Krakowa, którzy zmienili system ogrzewania oparty na paliwie stałym na jeden z systemów proekologiczny i ponoszą zwiększone koszty grzewcze lokalu, mogą uzyskać pomoc w ramach Lokalnego Programu Osłonowego.
Warunkami do uzyskania pomocy w formie zasiłku celowego są:
- przeprowadzona od 14 września 2011 roku do 10 października 2019 roku trwała zmiana systemu ogrzewania opartego na paliwie stałym na jeden z systemów proekologicznych,
- dochód nieprzekraczający, w przypadku:
osoby samotnie gospodarującej – kwoty 1 402 zł netto (200 procent kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej),
wspólnego gospodarstwa domowego – kwoty 1 056 zł netto na osobę (200 procent kryterium dochodowego na osobę w rodzinie),
zobowiązanie do uregulowania opłat na rzecz dostawcy energii cieplnej służącej ogrzaniu lokalu,
faktyczne zamieszkiwanie na terenie Gminy Miejskiej Kraków w lokalu, w którym w sposób trwały zmieniono system ogrzewania.
Krakowski obwarzanek
Po wyeliminowaniu problemu palenia węglem w Krakowie, Polski Alarm Smogowy (PAS) przygotował dekalog walki ze smogiem w gminach ościennych, skąd zanieczyszczone powietrze dociera do położonego w kotlinie Krakowa. Podstawowym postulatem była zmiana sposobu oceny i składania wniosków w ramach programu Czyste Powietrze. Zmiany mające na celu uprościć i skrócić czas oczekiwania na decyzję weszły w życie. Mają one na celu skrócenie czasu oczekiwania na dotacji do 30 dni.
Kolejny drugi postulat to zmotywowanie gmin, w których są najuboższe rodziny, aby władze samorządowe wystąpiły o pomoc do rządu. O taką pomoc starały się dotychczas Niepołomice i Skawina.
Trzecią rekomendacją jest wnioskowanie do władz samorządu wojewódzkiego o pomoc w wymianie źródeł ciepła. – Gminy mają trzy lata na wymianę tzw. Kopciuchów. Może to pomóc rozwiązać problem „importu smogu do Krakowa”. Takich palenisk w gminach okalających Kraków jest ok. 50 tys. Jeszcze kilka lat temu w samym Krakowie takich pieców było ok. 20 tys. Dzisiaj nie ma żadnego. Kolejnym postulatem Polskiego Alarmu Smogowego jest powołanie straży międzygminnej, jako instrumentu kontroli interwencyjnej – Mogłoby to potencjalnie rozwiązać problem anonimowości i dostępu do interwencji – twierdzi PAS.
Jako czwartą rekomendacje PAS wymienia wprowadzenie obowiązku ciągłego monitoringu zanieczyszczeń przemysłowych na koszt zakładów – obecnie większość substancji emitowanych przez zakłady nie jest objęta monitoringiem. – Rząd powinien również zaostrzyć kary nakładane na zakłady za nadmierne lub niezgłoszone emisje – obecnie mandaty sięgają często kilkuset zł – uważa PAS.
Ruch samochodowy
W transporcie samochodowym najpilniejsze działania dotyczą ograniczenia ruchu najmocniej zanieczyszczających samochodów. Kluczowa jest reforma przepisów dotyczących Stref Czystego Transportu, tak aby samorządy mogły ograniczać na swoim terenie ruch pojazdów w oparciu o normy Euro, eliminując auta o największej emisji. Wśród kolejnych niezbędnych działań są też zmiany w podatku akcyzowym – jego wysokość powinna być uzależniona od wieku samochodu, poziomu emisji spalin i rodzaju wykorzystywanego paliwa. W ten sposób miałaby zmniejszyć się liczba importowanych używanych samochodów o wysokiej emisji zanieczyszczeń.
Krakow.pl/Polski Alarm Smogowy/Bartłomiej Sawicki
