PIE: Jedna trzecia unijnych wydatków na klimat nie wpływa na realizację celów klimatycznych
13 procent zamiast deklarowanych 20,1 procent wydatków budżetu UE na lata 2014-2020 realnie zostało wydane na cele klimatyczne według Europejskiego Trybunału Obrachunkowego. 80 procent wydatków klimatycznych na rolnictwo w ramach budżetu UE na lata 2014-2020 zostało zakwestionowane jako nieprzyczyniające się do ochrony klimatu. Tylko o 0,4 procent spadły emisje z rolnictwa w 2020 roku w porównaniu do 2014 roku – podaje Polski Instytut Ekonomiczny.
Czy unijne wydatki na klimat są nieskuteczne?
W ramach budżetu 2014-2020 Unia Europejska zaraportowała spełnienie założonego celu i wydanie 20,1 procent na działania związane z ochroną klimatu. Jednak według nowego raportu Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (European Court of Auditors – ECA) liczby te są znacząco zawyżone, a sposób raportowania wydatków klimatycznych Komisji Europejskiej jest wadliwy. Aż 72 mld EUR z 216 mld EUR zostało wydanych na działania niesprzyjające celom klimatycznym, co obniża faktyczny udział środków na ochronę klimatu do 13 procent budżetu UE na lata 2014-2020.
Wykres. Wydatki na cele klimatyczne w podziale na fundusze UE w perspektywie budżetowej 2014-2020 (w mld EUR). Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych ECA (2022).
Około połowy raportowanych przez UE wydatków klimatycznych związanych jest z funduszami wsparcia polityki rolnej. Nie miały one jednak przełożenia na spadek emisji UE-27 w rolnictwie w 2020 roku. Emisje tego sektora wyniosły 382 mln ton CO2ekw, co jest spadkiem zaledwie o 0,4 procent w stosunku do 2014 rent. Dla porównania, spadek emisji z zużycia energii w całej gospodarce UE-27 w tym samym okresie wyniósł ponad 14 procent, a w procesach przemysłowych i wykorzystaniu produktów– 11,5 procent.
W większości krajów UE w okresie 2014-2020 emisje z rolnictwa wzrosły. Najwięcej na Cyprze (21,7 procent), Węgrzech (11,6 procent i w Irlandii (10 procent). Tylko dwaj najwięksi emitenci, Francja i Niemcy, którzy odpowiadają za 30 procent unijnych emisji w tym sektorze znacząco zredukowali emisje CO2: Francja o 7,3 procent do 70 mln ton i Niemcy o 7,4 procent do 56 mln ton.
Wykres. Zmiana poziomu rocznych emisji z rolnictwa między latami 2014 a 2020 r. w krajach UE-27 (w proc.). Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Europejskiej Agencji Środowiska.
Poza zbyt optymistyczną klasyfikacją wydatków (według audytu nawet 80 procent wydatków na rolnictwo uznanych za sprzyjających ochronie klimatu nie powinno być tak ocenione) wskazywane są także inne błędy w sposobie raportowania KE. Brakuje wspólnej metodologii w ramach różnych funduszy. Przekłada się to na sytuacje, w których podobne projekty dostają różne oceny wpływu na środowisko w zależności od źródła finansowania. Brakuje także spójności w wyborze danych – w przypadku większości funduszy brane są pod uwagę wydatki z planów lub deklaracji KE. Jedynie w Europejskim Funduszu Spójności do końcowych obliczeń użyto realnie poniesionych wydatków na rzecz podmiotów końcowych.
W perspektywie finansowej 2021-2027 Unia Europejska planuje podnieść wydatki na cele klimatyczne do 30 procent budżetu. Pozostawia jednak tę samą metodologię ich rozliczania wprowadzając jedynie nieliczne poprawki. Według autorów audytu, ciągle wiele kryteriów oceny wydatków jako zgodnych z realizacją celów klimatycznych nie posiada wystarczającego naukowego uzasadnienia. Podobne problemy zdiagnozowano także w innych dokumentach KE, w tym w kryteriach taksonomii. Może to stanowić zagrożenie dla realizacji celów klimatycznych i rzetelności oceny finansowania w kolejnych perspektywach finansowych.
Polski Instytut Ekonomiczny/Michał Perzyński
