RAPORT: Rząd walczy ze smogiem. Jakie są efekty?

13 stycznia 2018, 07:30 Alert

Polska tonie w smogu. Zima to okres, w którym skutki nadmiernej ilości pojazdów spalinowych w centrach miast oraz niska jakość paliwa i domowych źródeł spalania przekładają się na pogarszający się stan powietrza, a w połączeniu z mgłą oraz bezwietrzną pogodą tworzą smog, który niekorzystnie wpływa na zdrowie mieszkańców. Od zeszłego roku rząd wdraża program „Czyste Powietrze”, który ma pomóc w poprawie jakości powietrza w polskich miastach. Organizacje ekologiczne krytykują jednak realizację tego projektu, mimo że poszczególne punkty znajdują ich uznanie. Poddawany szczególnej krytyce jest brak norm jakości paliw stałych, wykorzystywanych w domowych paleniskach. Mimo zapowiedzi sprzed niemal roku, nadal nie zostały one ustalone.

Okiem rządu

Ministerstwo Środowiska, stojące na czele komitetu sterującego ds. „Krajowego Programu Ochrony Powietrza”, przedstawiło dotychczasowy stan prac. W rozmowie z portalem BiznesAlert.pl, wiceminister środowiska, pełnomocnik rządu ds. Polityki Klimatycznej, Paweł Sałek podkreśla, że od kwietnia zeszłego roku zrealizowano 10 z 15 punktów programu „Czyste Powietrze”, co jest dobrym wynikiem siedmiomiesięcznej pracy. W prace komitetu sterującego zaangażowana jest znaczna cześć rządu, z Ministerstwem Środowiska, Energii oraz istniejącym do czasu ostatniej rekonstrukcji w rządzie, Ministerstwem Rozwoju na czele.

Nowa minister przedsiębiorczości i technologii Jadwiga Emilewicz, pełniąca przed rekonstrukcją rządu funkcję wiceminister rozwoju, w programie „Gość Wiadomości” powiedziała: „dołożymy wszystkich starań, aby rzeczywiście w horyzoncie 5 lat drastycznie poprawić jakość powietrza w tych miastach, które należą do najbrudniejszych miast w Europie”. Minister dodała, że pod koniec ubiegłego roku minister Mateusz Morawiecki zdecydował o zasileniu dodatkowymi środkami funduszu termomodernizacji, który również ma służyć walce o lepsze powietrze.

 

Ministerstwo Środowiska

Ministerstwo Środowiska pełni rolę koordynatora prac komitetu sterującego. Zadania wynikające z programu „Czyste Powietrze” podzielone są na poszczególne ministerstwa, zgodnie z kompetencjami. Resort podkreśla, że pierwszy punkt planu, a więc normy i standardy dla kotłów, który drogą rozporządzenia wszedł w życie w październiku ubiegłego roku, to zasługa nie tylko Ministerstwa Rozwoju, ale także Środowiska.

W zakresie kompetencji resortu z ulicy Wawelskiej, podkreśla się, że środki na poprawę jakości powietrza, wydatkowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, sięgnęły w ostatnich 2 latach 2,1 mld zł, z czego 1,7 mld zł zostało przeznaczone na rozbudowę sieci ciepłowniczej, a to oznacza rosnącą liczbę użytkowników ciepła systemowego. Fundusz przeznaczony na walkę ze smogiem i działania poprawiające jakość powietrza wyniesie do 2020 roku prawie 11 mld zł.

Zorganizowano także 3 kampanie edukacyjne. W ramach działań edukacyjnych przygotowano m.in. poradnik „Czyste ciepło w moim domu z paliw stałych”. Kampanię edukacyjną w tym obszarze prowadzi także nadzorowany przez Ministerstwo Środowiska – Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy. Chodzi o ogólnopolski projekt „Stop Smog”. Z kolei Główny Inspektorat Ochrony Środowiska prowadzi działania informacyjne m.in. poprzez Portal Jakości Powietrza i aplikację mobilną „Jakość powietrza w Polsce”.

Resort mówi także o rozwijaniu sieci monitorowania jakości powietrza. Do 2020 Główny Inspektorat Ochrony Środowiska zakupi ponad 400 urządzeń pomiarowych, w tym 20 stacji mobilnych. Pierwsza partia 25. urządzeń trafiła już do regionalnych inspektoratów ochrony środowiska.

W 2015 roku znowelizowano także tzw. ustawę antysmogową, która pozwoliła władzom samorządowym określić wymagania dla paliw i urządzeń grzewczych, stosowanych na ich terenie. Dotąd samorządy województw przyjęły osiem uchwał antysmogowych.

Ponadto Ministerstwo Środowiska pracuje nad nowelizacją Prawa ochrony środowiska, która pozwoli samorządom wyznaczać strefy wyłącznie dla niskoemisyjnych pojazdów tzw. LEZ (low emission zone) w miejscach, w których występują zanieczyszczenia powietrza, pochodzące z transportu drogowego.

– My już teraz o 2 lata wyprzedzamy harmonogram UE. Bruksela, podobnie jak Warszawa, chce wprowadzić normy jakości dla kotłów, jednak dopiero od 2020 roku. W Polsce takie prawo obowiązuje 24 miesiące wcześniej, a sześciomiesięczny okres przejściowy był potrzebny producentom kotłów na przestawienie produkcji – podkreślił w rozmowie wiceminister środowiska.

Warto także wspomnieć, że od nowego roku weszła w życie nowela rozporządzenia, dotycząca toreb foliowych. Mają one kosztować od 20 gr do 1 zł. Jesienią 2017 roku, Premier Morawiecki mówił, że środki pochodzące z tych opłat będą znaczące i zostaną przeznaczone na dotacje dla najuboższych, których nie stać na wymianę pieca i paliwo lepszej jakości.Zapytaliśmy o to rozwiązanie resort. W odpowiedzi podkreślano, że przeznaczenie środków z opłaty recyklingowej zostanie uwzględnione dopiero w ustawie budżetowej na 2019 r., a za tę sprawę jest odpowiedzialne Ministerstwo Finansów. Niemniej zdaniem Ministerstwa Środowiska „pieniądze te zostaną z pewnością dobrze wykorzystane na potrzeby Polaków”. W ocenie skutków regulacji do projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw wskazano, że wpływy wyniosą ok. 1,1 mld zł w trakcie pierwszego roku obowiązywania przepisów, przy założeniu, że liczba wydawanych toreb w 2018 r. zmniejszy się o połowę w stosunku do roku 2017.

Ministerstwo Energii

Elementami programu „Czyste Powietrze”, jakie ministerstwo miało do wdrożenia lub zrealizowania, były: normy jakości paliw, ubóstwo energetyczne, taryfa nocna oraz ustawa o elektromobilności.

Normy jakości paliw stałych, mimo że zapowiadano to w marcu 2017 roku, dotychczas nie wdrożono. Obecnie minister energii, Krzysztof Tchórzewski mówi o styczniu 2018 roku , a wiceminister Sałek, że normy te, drogą noweli ustawy i rozporządzenia, wejdą w życie najpóźniej pod koniec pierwszego kwartału. Z kolei w rozmowie z Radiem Kraków wiceminister rozwoju Jadwiga Emilewicz zapowiedziała, że normy jakości dla węgla zostaną przyjęte na przełomie stycznia i lutego przyszłego roku.

Wiceminister środowiska, Paweł Sałek powiedział, że problem ubóstwa energetycznego „to problem złożony, nad którym pracuje resort energii”. Warto wspomnieć także wyniki Eurostatu, jakie pojawiły się w tym tygodniu, dotyczące właśnie zjawiska ubóstwa energetycznego. Jak wynika z danych Eurostatu nieco ponad 7 proc. Polaków nie stać, by wystarczająco ogrzać swój dom, przy unijnej średniej na poziomie blisko 9%. W ciągu dekady odsetek osób, których nie stać na ogrzanie miejsca zamieszkania, spadł w naszym kraju czterokrotnie. W 2006 r. Polska była w czołówce krajów, w których mieszkańcy deklarowali, że nie wystarcza im środków na wystarczające ogrzanie mieszkania. Takiej odpowiedzi udzieliło 28,4 proc. ankietowanych.

Następną kwestią, już zrealizowaną, jest ustawa o elektromobilności. Sejm przyjął tę ustawę 11 stycznia 2018 roku. Znajdują się tam mechanizmy podatkowe, wspierające rozwój tego sektora, w postaci zdjęcia akcyzy. Warto także wspomnieć, że zgodnie z projektem, do końca 2020 r. w Polsce ma powstać ok. 6 tys. punktów ładowania samochodów elektrycznych.

Rzędowska: Czy ustawa o elektromobilności jest rzeczywiście „dobra”?

Pod koniec zeszłego roku, dzięki pracy Ministerstwa Energii, zaczęła obowiązywać obniżona tzw. taryfa nocna. Na mocy tego rozporządzenia weszły w życie taryfy z niższymi cenami i stawkami opłat za prąd w godzinach nocnych dla gospodarstw domowych.

Nie poznaliśmy jednak bezpośredniej opinii ministerstwa w sprawie walki ze smogiem. Na pytania portalu BiznesAlert.pl o stan realizacji punktów programu, dotychczas nie otrzymaliśmy odpowiedzi.

Niejako na odsiecz Ministerstwu Energii przyszedł resort rozwoju, który podał redakcji odpowiedź na pytania dotyczące norm jakości paliw. Resort podaje, że Ministerstwo Energii we współpracy z Ministerstwem Rozwoju przygotowało projekt nowelizacji ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw. Projekt zawiera regulacje dotyczące wprowadzenia instytucji świadectwa jakości paliw stałych, które dawać będą konsumentom informacje na temat poziomu kaloryczności i jakości kupowanych przez nich paliw stałych. – Projekt został przyjęty przez Komitet Stały Rady Ministrów. Niedługo zostanie skierowany na Radę Ministrów – podaje resort rozwoju.

Ministerstwo Rozwoju

Jak podkreśla resort, który działał do czasu rekonstrukcji, która odbyła się 9 stycznia br., program „Czyste Powietrze” „stanowi pierwsze podejście administracji rządowej do postawienia sprawy czystego powietrza w Polsce na tak wysokim poziomie politycznym”. – Wyrazem tego, że kwestia czystego powietrza jest kluczowa dla rządu, jest też propozycja powołania Pełnomocnika – to ciekawe sformułowanie ponieważ, zadania jakie miałby realizować, leżą już w kompetencji pełnomocnika ds. polityki klimatycznej. Na jednej z ostatnich konferencji prasowych ówczesnego jeszcze ministra środowiska, prof. Jan Szyszko pytany przez dziennikarzy powiedział: „proszę pytać o ten pomysł jego autorów”.

Ministerstwo Rozwoju podkreśla, że zgodnie ze wskazaniami Najwyższej Izby Kontroli z grudnia 2014 r. oraz ekspertów zajmujących się tą tematyką, najważniejsze punkty programu, wymagające realizacji poprzez przyjęcie stosownych regulacji prawnych, to w zakresie prac resortu rozwoju, przede wszystkim ustalenie standardów emisyjnych dla kotłów na paliwa stałe – 1 października 2017 r. weszło w życie rozporządzenie kładące kres produkcji tzw. „kopciuchów”. Okres przejściowy trwa do czerwca 2018 roku.

Resort pracuje także nad stworzeniem programu osłonowego dla odbiorców wrażliwych (osób ubogich energetycznie). – Minister Energii powołał międzyresortowy zespół, którego zadaniem będzie wypracowanie założeń i projektu regulacji prawnych, mających na celu stworzenie programu osłonowego dla osób ubogich energetycznie. Wykonywanie programu oraz obserwacja stanu jego realizacji, stanowi dla administracji rządowej okazję do dynamicznego uzupełnienia inicjatyw zawartych w programie o kolejne działania, mające na celu poprawę jakości powietrza w Polsce – podaje Ministerstwo Rozwoju.

Resort przypomina także, że na posiedzeniu Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów podjęto również decyzję o uruchomieniu prac nad stworzeniem modelu pilotażowej współpracy pomiędzy rządem a władzami 33 polskich miast, figurujących na sporządzonej przez Światową Organizację Zdrowia liście 50 miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem w Europie.

– Punktem wyjścia dla tworzenia takiego modelu współpracy jest założenie, że dla maksymalizacji efektu realizowanych na poziomie rządu działań regulacyjnych, mających na celu poprawę jakości powietrza, konieczna jest ścisła współpraca rządu z samorządem. Bez niej najlepsze rządowe programy, mające na celu przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu, wspieranie wymiany przestarzałych kotłów węglowych, czy też stymulowanie procesu termomodernizacji budynków mieszkalnych, nie uzyskają pełnej efektywności. Podobnie jak samorządy nie poradzą sobie bez aktywnej roli rządu – podkreśla Ministerstwo Rozwoju.

Ministerstwo Cyfryzacji

Przedstawiciele Ministerstwa Cyfryzacji brali udział w opracowaniu Rekomendacji Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów ws. działań niezbędnych do podjęcia w związku z występowaniem na znacznym obszarze kraju wysokiego stężenia zanieczyszczeń powietrza.

– Zgodnie z pkt. 6 wspomnianych Rekomendacji, Ministerstwo Cyfryzacji (jako resort współpracujący) ma współdziałać wraz z Ministerstwem Środowiska (resort wiodący) na rzecz rozwoju sieci stacji pomiarowych, składających się na system państwowego monitoringu powietrza, co umożliwi identyfikację źródeł zanieczyszczeń – podano w odpowiedzi przesłanej redakcji.

Ministerstwo Rolnictwa

O prowadzone prace zapytaliśmy także Ministerstwo Rolnictwa. W przesłanej odpowiedzi czytamy, że  zadania realizowane w ramach prac Komitetu  nie obejmują sektora rolnego. – Niemniej jednak, resort rolnictwa realizuje szereg instrumentów np. w ramach Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich, które przyczyniają się do ochrony środowiska, w tym również do ochrony powietrza na obszarach wiejskich. Należy wskazać, że celem głównym PROW 2014-2020 jest poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich – podkreślono w przesłanej odpowiedzi.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

Na wniosek Komitetu Sterującego, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji podjęło współpracę z Komendą Główną Policji w zakresie prowadzenia badań spalin w trakcie kontroli drogowej – akcja „SMOG”. Od lipca 2017 r. dokonano kontroli 97 337 pojazdów, stwierdzono 956 nieprawidłowości ujawnionych przy wykorzystaniu analizatorów spalin oraz zatrzymano 1399 dowodów rejestracyjnych. Dla porównania, jak wynika z danych przedstawionych przez Centralną Ewidencję Pojazdów z czerwca 2017 r., czyli z czasów, kiedy ruszała akcja „SMOG”, liczba pojazdów zarejestrowanych w Polsce wynosiła ponad 28 678 674.

Komenda Główna Policji, po konsultacjach z Ministerstwem Środowiska, w połowie 2017 roku podjęła decyzję o wprowadzeniu w kalendarzu działań ogólnokrajowych comiesięcznych działań, dotyczących kontroli stanu technicznego pojazdu, głównie pod względem poziomu emisji. Akcja SMOG organizowana jest raz w miesiącu i będzie kontynuowana także w tym roku.

Oprócz tego należy jednak pamiętać o rutynowych kontrolach Policji, niezależnych od tych akcji. Funkcjonariusze mogą zatrzymać dowód rejestracyjny wówczas, kiedy uznają, że są uzasadnione przesłanki, iż dany pojazd może przekraczać normy emisji, lub nie posiadać aktualnych badań diagnostycznych.

Nie każdy patrol wyposażony jest w analizator, pozwalający na miejscu sprawdzić poziom spalin. Policjant może mieć jednak „uzasadnione podejrzenie”, że ma do czynienia z tzw. śmierdziuchem” i również na tej podstawie może zatrzymać dowód rejestracyjny i skierować pojazd na badanie na stacji diagnostycznej. Dopiero w tym miejscu można dokładnie przeanalizować skład spalin, ponieważ urządzenia, jakimi dysponuje Policja, są przeznaczone do tzw. wstępnego badania.

Oprócz tego także Inspekcja Transportu Drogowego ma mobilne stacje diagnostyczne, które mają możliwość badania pojazdu w terenie. W 2017 r. Inspekcja Transportu Drogowego, która formalnie podlega Ministerstwu Infrastruktury, przeprowadziła ponad 190 tys. kontroli. W ich trakcie odnotowano ponad 2600 nieprawidłowości związanych z emisją spalin z pojazdów.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Na wniosek ministra środowiska, NFOŚiGW podjął współpracę z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Jej celem jest przeszkolenie pracowników socjalnych Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej m.in. w sprawie możliwości pozyskania środków na wymianę przestarzałych urządzeń grzewczych. W ramach pierwszej tury, w szkoleniach uczestniczyło 321 pracowników socjalnych MOPS oraz pracowników urzędów wojewódzkich z 16 województw.

W odpowiedzi przesłanej portalowi, resort informuje, że harmonogram zadań do realizacji wynikających z rekomendacji dla Rady Ministrów określa włączenia pracowników socjalnych pomocy społecznej w zakresie efektywnego wykorzystania energii w domu/mieszkaniu, możliwość pozyskania środków na wymianę kotłów, uzyskania dodatków energetycznych, środków pieniężnych na dofinansowania ogrzewania w ramach dodatków mieszkaniowych.

– Realizując ten zapis w odniesieniu do samorządowych pracowników ośrodków pomocy społecznej Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nawiązało współpracę z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w celu zorganizowania szkoleń dla pracowników socjalnych. Szkolenia takie odbyły się w dwóch ostatnich miesiącach ubiegłego roku. Organizatorem szkoleń był NFOŚiGW a miejsca do przeprowadzenia szkoleń organizowali pracownicy Wydziałów Polityki Społecznej właściwych Urzędów Wojewódzkich. Szkolenia prowadzone były przez szkoleniowców wskazanych przez NFOŚiGW oraz Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – tłumaczy resort.

Dodatkowo, jak dodaje resort, w dniu 28 listopada 2017 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przekazało Wojewodom informację o włączeniu kadry pomocy społecznej w realizacje zadań Programu „Czyste powietrze” w zakresie określonym w pkt. 7 Harmonogramu, o którym mowa wyżej. Jednocześnie przekazane zostały niezbędne materiały informacyjne oraz linki do materiałów przydatnych w zakresie informowania o Programie „Czyste powietrze”.

– Ponadto, na stronie internetowej MRPIPS w zakładce „Pomoc społeczna” została utworzona podzakładka „Program Czyste powietrze – przydatne linki” zawierająca linki do materiałów informacyjnych.  Jednocześnie MRPiPS przekazało do Wydziałów Polityki Społecznej Urzędów Wojewódzkich otrzymane z Ministerstwa Środowiska materiały informacyjne – kończy w przesłanej odpowiedzi Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Ministerstwo Zdrowia

Zapytane przez redakcję Ministerstwo Zdrowia realizuje działania zmierzające „do poprawy jakości powietrza, poprzez podnoszenie świadomości społecznej”.

– Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2016 r. w sprawie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016–2020, Ministerstwo Zdrowia zawarło umowę z Centrum Badawczo-Rozwojowym Genetycznych Badań Nowotworów Złośliwych READ-GENE S.A. na realizację zadania z zakresu zdrowia publicznego pod nazwą: Podejmowanie inicjatyw na rzecz profilaktyki chorób związanych z zanieczyszczeniem środowiska oraz zmian klimatu, w ramach celu operacyjnego 4: Ograniczenie ryzyka zdrowotnego wynikającego z zagrożeń fizycznych, chemicznych i biologicznych w środowisku zewnętrznym, miejscu pracy, zamieszkania, rekreacji oraz nauki – podaje ministerstwo.

Zaplanowano działania informacyjno-edukacyjne, także o charakterze medialnym, dotyczące uświadamiania społeczeństwa na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie ludzi. – Podejmowane w tym zakresie działania edukacyjne, mające na celu kształtowanie właściwych postaw i zachowań ogółu społeczeństwa w zakresie ograniczania emisji szkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń powietrza, będą obejmowały wszystkie województwa. W ramach projektu zaplanowane są działania m.in. w zakresie budowy platformy edukacyjnej dla dziennikarzy, nauczycieli i lekarzy; monitoringu obywatelskiego oraz kampanii medialnej – wyjaśnia Ministerstwo Zdrowia.

Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa

Zapytaliśmy także o realizację programu Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa. Ma ono zajmować się dokumentacją jakości spalin, czyli dokonać zmian w ustawie – Prawo o ruchu drogowym, a także kwestią zagospodarowania przestrzennego miast, a więc zadbać o tzw. kliny napowietrzające, które powinny być elementem zmian w ustawie – Kodeks urbanistyczno – budowlany. Prace nad tą legislacją trwają.

Dowiedzieliśmy się również, że resort rozważa wprowadzenie zmiany w planowaniu przestrzennym, dotyczącym klinów napowietrzających, ale i tak ich egzekucja będzie należała do samorządów, poprzez planowanie przestrzenne. Podobnie jest z definicją klina napowietrzającego. Trudno jest wprowadzić jedną definicję, ponieważ ich realizacja w poszczególnych miastach, ze względu na różną tkankę miejską, może okazać się niemożliwa.

Z naszych informacji wynika, że resort uważa, iż zapisanie definicji w prawie, nie warunkuje wprowadzenia tego prawa przez samorząd. Warto zwrócić uwagę, że nawet zadekretowanie klina napowietrzającego nie oznacza, że z dnia na dzień znikną budynki, które przeszkadzają w cyrkulacji powietrza. Opcją, zdecydowanie bardziej prawdopodobną jest zorganizowanie istniejącej już przestrzeni w taki sposób, aby pełniła funkcję klina napowietrzającego. Przykładem możliwym do przeprowadzenia może być instalacja zieleni.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

w ramach prac Komitetu Sterującego ds. Krajowego Programu Ochrony Powietrza, zadaniem realizowanym przez resort jest  „Utworzenie w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju instrumentu dedykowanego wsparciu rozwoju technologii niskoemisyjnych, w szczególności zorientowanych na poprawę jakości powietrza.”

W ramach tego zadania Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), będące agencją wykonawczą nadzorowaną przez MNiSW, realizuje program „Bezemisyjny Transport Publiczny (autobusy)” oraz podjęło działania zmierzające do uruchomienia programów „Bezemisyjny Transport Publiczny (infrastruktura sieciowa)” oraz „Bezemisyjny samochód dostawczy do 3.5 t.” – Należy zauważyć, że realizacja powyższych programów w NCBR jest zgodna z flagowym Programem Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju pn. „Program Elektromobilności” mającym na celu m.in. poprawę jakości powietrza, ograniczenie hałasu, nadanie proekologicznego charakteru transportowi publicznemu w mieście oraz zachowanie równowagi między kosztami a efektami środowiskowymi – argumentuje resort w przesłanej odpowiedzi.

Ministerstwo argumentuje także,  że NCBR podejmuje także inne działania, które mogą wpłynąć na poprawę jakości powietrza, w tym m.in. realizuje dwa programy strategiczne badań naukowych i prac rozwojowych (BIOSTRATEG oraz TECHMATSTRATEG) oraz programy sektorowe w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój w działaniu 1.2. (INNOSTAL, PBSE, IUSER, WOODINN, Innowacyjny Recykling oraz INNOCHEM).

To nie koniec. Ministerstwo  w ramach walki z zanieczyszczeniami powietrza zalicza także będące w trakcie uruchamiania projekty NCBR związane z „technologią zmiany reżimu pracy bloków energetycznych 200 MW” (Program Bloki 200+) oraz projektu dotyczącego nowoczesnych technologii magazynowania wodoru do zastosowań mobilnych. – Ponadto, warto zaznaczyć, że NCBR planuje podpisanie porozumienia z województwem śląskim w sprawie realizacji wspólnego przedsięwzięcia polegającego na wsparciu badań przemysłowych i prac rozwojowych w obszarze technologii poprawy jakości powietrza oraz minimalizacji skutków zanieczyszczeń dla zdrowia – wylicza resort kierowany przez wicepremiera Jarosława Gowina.

Ocena ekologów

Jak podkreśla organizacja Greenpeace, mija rok od największego od lat epizodu smogowego w Polsce.  – Potrzeba rozwiązania problemu zanieczyszczenia powietrza została wtedy zauważona przez rząd, ale nie przełożyła się na zdecydowane działania – do dzisiaj Ministerstwo Energii nie wprowadziło obiecanych norm jakości węgla – podkreśla organizacja.

Greenpeace wraz z 24 samorządowcami z terenów najbardziej dotkniętych problemem smogu wystosował apel do ministra energii w sprawie wprowadzenia norm jakości węgla w imieniu mieszkańców miast i regionów wymienionych przez Światową Organizację Zdrowia, jako obszary o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu w całej Unii Europejskiej. Pod apelem podpisali się marszałkowie województw małopolskiego, śląskiego i wielkopolskiego, a także prezydenci i burmistrzowie: Bielska-Białej, Dąbrowy Górniczej, Godowa, Kalisza, Katowic, Kędzierzyna-Koźla, Krakowa, Niepołomic, Nowej Rudy, Nowego Sącza, Opoczna, Proszowic, Pszczyny, Rybnika, Skawiny, Sosnowca, Tuchowa, Wadowic, Zduńskiej Woli, Żor i Żywca.

– Program „Czyste Powietrze” poznaliśmy rok temu, w styczniu 2017 roku. Zrealizowano obietnicę wprowadzenia norm jakości dla kotłów, a więc indywidualnych źródeł spalania. Spośród punktów, bez których nie ma mowy o początku walki ze smogiem, zrealizowano tylko jeden. Drugiego, a więc norm jakości paliw stałych, mimo zapowiedzi, nadal nie ma. Przedstawiciele rządu podają różne daty, kiedy te regulacje mają zostać w końcu wprowadzone – mówi w rozmowie z portalem BiznesAlert.pl, Marek Józefiak, koordynator kampanii Klimat i Energia w Greenpeace.

Ocena eksperta

Zdaniem dr Macieja Bukowskiego, prezesa think tanku WiseEuropa, Polska zaczyna mieć rzeczowy plan walki ze smogiem, brakuje jednak mapy drogowej, aby wdrożyć tę politykę. – Dla przykładu Chiny mają konkretny plan i go realizują. Cel jest prosty: Pekin wolny od smogu. Usunięcie smogu nie jest trudne. Rząd zaczął wdrażać działania, ale podjęte kroki są nie śmiałe – powiedział Bukowski.

Dodał, że realne wdrażanie polegałoby na ustaleniu standardów wdrożenia. – Ostatecznie chodzi jednak o to, czym ludzie palą. Jeśli chlelibyśmy szybko zrealizować plany walki ze smogiem, należy wprowadzić standardy, nie tylko po stronie producentów, sprzedawców, ale także konsumentów i ich egzekucję przez organy samorządowe oraz regionalne jednostki środowiskowe. Takie działania nie są jednak popularne politycznie – powiedział Bukowski.

Podkreślił, że normy paliw stałych czy kotłów, to związane ze sobą elementy i, aby były efektywne, muszą wejść razem. Najważniejszym elementem jest jednak egzekucja norm na poziomie gospodarstw domowych i wystawiania mandatów za niedozwolone źródła ciepła czy paliwo.

Zdaniem eksperta, większość gospodarstw domowych bez problemu podoła finansowo zmianie sposobu ogrzewania własnego domu, czy inwestycji w filtr cząstek stałych w swoim samochodzie.

– Jedynie najuboższe powinny liczyć na wsparcie. To, co może nam grozić, to nadmierne akcentowanie rzekomych obciążeń finansowych, jakie wiążą się ze zmianą naszych przyzwyczajeń w tej sferze. One są realne, ale dotyczą tylko niewielkiej części – 5% – 10% gospodarstw domowych, które powinny otrzymać wsparcie. W wypadku reszty powinniśmy – jako wspólnota – po prostu egzekwować standard, jakim jest niezatruwanie sąsiadów – zakończył w rozmowie z portalem BiznesAlert.pl.

AKTUALIZACJA: godz. 20:41, 25 stycznia 2018 ( Dodano odpowiedzi Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz dane Inspekcji Transportu Drogowego), godz. 12:00, 1 lutego 2018 (Dodano dodatkową odpowiedź Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej)