Rosyjska polityka „wysokiej ceny” gazu (ANALIZA)
ANALIZA
Andrzej P. Sikora, Mateusz P. Sikora
Instytut Studiów Energetycznych Sp. z o.o.
Przez prawie 20 lat, z krótkim, półrocznym wyjątkiem w 2001 roku, ceny rosyjskiego gazu (dane MFW) ziemnego na niemieckiej granicy utrzymywały się poniżej granicy 140 dol./1000m3 (Rys. 1). Wzrost ceny zaczął się pod koniec 2002 roku (to właśnie wtedy, 2 grudnia 2002r. publicznie Gazprom zaanonsował projekt Gazociągu Północnego – lub w rosyjskiej nomenklaturze znanego jako Północno-Europejski – „[…]W ostatnich dniach o tej inwestycji szef rosyjskiego koncernu rozmawiał z przedstawicielami rządów Finlandii, Holandii i Wlk. Brytanii, a także z kierownictwami koncernów gazowniczych: Ruhrgas (Niemcy), Fortum (Finlandia), Gasuni (Holandia), Royal Dutch Shell (Wlk.Brytania/Holandia)”[…] ) [1] i doprowadził do rekordowego poziomu 592,74 dol./1000m3 w grudniu 2008. Przypomnijmy, że już wtedy było bardzo głośno w Europie o kontrowersyjnym (nie dla wszystkich?) projekcie budowy gazociągu Nord Stream – nowa nazwa dla Gazociągu Północno- Europejskiego, który pierwotnie miał być oddany do użytku już w 2007 r. W grudniu 2005 powołano konsorcjum, a Gazprom podpisał list intencyjny z niemieckimi BASF SE/Wintershall oraz E.ON Ruhrgas AG na budowę dwóch nitek gazociągu. To czas naszego wchodzenia do Unii Europejskiej…
Rys. 1 Cena rosyjskiego gazu ziemnego na niemieckiej granicy w $/1000m3, Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych na podstawie danych MFW
Do września 2009 roku cena spadała do poziomu 228,66 dol./1000m3 , by ponownie odbić do 465,09 dol./1000m3 w maju 2012 roku. Od tego czasu, zauważamy już tendencje spadkową. Obecnie, na koniec czerwca br. cena rosyjskiego gazu ziemnego na niemieckiej granicy wynosi 4,04 dol./MMBTU czyli tylko (!) około 149,48 dol./1000m3 (Rys. 2).
Rys. 2 Cena rosyjskiego gazu ziemnego na niemieckiej granicy $/MMBTU, Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych, Źródło: MFW
Rynkowe uwarunkowania, gospodarczy rozwój kraju, czy inne ekonomiczne współczynniki miały wpływ na wzrost ceny rosyjskiego surowca przez ostatnie 15 lat. Warto jednak zauważyć, że polityka „wysokiej ceny” pojawiła się wraz przejęciem władzy przez Władimira Putina w styczniu 2000 roku. Przez cały ten czas była ona bezwzględnie realizowana i egzekwowana przez byłego Ministra Energii (2000), nominowanego jeszcze w 2001 roku na prezesa Gazpromu Aleksieja Millera (pierwotnie Chairman of the Management Committee, a od 2002 – Deputy Chairman of the Gazprom Board of Directors). Od pierwszego lipca br. funkcję Chairman of the Gazprom Board of Directors pełni Viktor Zubkov, człowiek równie mocno łączony z Władimirem Putinem.
W ostatniej analizie rynku gazu ziemnego [2] podkreśliliśmy, iż z obliczeń Instytutu Studiów Energetycznych wynika, że Polska płaci dziś za gaz z Rosji nie więcej niż 200 dol./1000m3 i nie mniej niż 190 dol./1000m3. W porównaniu do ceny rosyjskiego gazu na niemieckiej granicy jest to rzeczywiście znacząca różnica w cenie. Co równie ciekawe, sami Rosjanie informowali, że „kontraktowa cena rosyjskiego gazu dla Ukrainy w trzecim kwartale 2016 roku wyniesie 167,57 dolarów za 1000 m³” [3] .
Analizując krótkoterminową prognozę Międzynarodowego Funduszu Walutowego z końca czerwca dla ceny gazu ziemnego z Rosji widzimy, że aktualny poziom cenowy powinien się utrzymać przynajmniej do końca 2017 roku. Ma on oscylować w granicy 150 dolarów za 1000 m³ (Rys. 3) jednakże nie można również wykluczyć, że bariera 140 dol./ 1000m3 nie zostanie również przekroczona.
Rys. 3 Prognoza kwartalnej ceny rosyjskiego gazu ziemnego na niemieckiej granicy w $/1000m3, Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych, Źródło: MFW
Chcąc utrzymać swój udział na europejskim rynku oraz przede wszystkim by móc konkurować z tanim amerykańskim LNG, Gazprom musi utrzymywać niską cenę gazu. Simon Pirani z Oxford Institute for Energy Studies zauważył ostatnio, że aby walczyć z amerykańskim LNG Rosja może sprzedawać swój gaz za 140 dolarów [4] .
Jak pokazuje przykład z lat 90-tych, ale także przykład z początku lat 2000-nych, Rosja jest gotowa oraz może zejść do ceny nawet na poziomie 100 dol./1000m3. A o poziom ceny jaki PGNiG płacił Gazprom Export jeszcze w czerwcu 2004r. Pytanie na dzisiaj brzmi: jak bardzo polityka „wysokiej ceny” prowadzona przez Władimira Putina jest, może być (?) elastyczna i jak długo jest on gotowy prowadzić wojnę cenową? „Budżet Rosji na rok 2016 opiera się na założeniu średniej ceny za baryłkę ropy naftowej typu Urals na poziomie 50 $. Wyliczenia zakładają dochody na poziomie 17,5% PKB, a wydatki na poziomie 20,5% co daje deficyt (kolejny rok z rzędu) na poziomie 3% PKB [5] . I jest to bardzo optymistyczne założenie. Podkreślmy, że break-even point dla rosyjskiego budżetu w 2015 roku to poziom około 100 $/bbl. Rosja jest drugim co do wielkości wydobycia po Stanach Zjednoczonych eksporterem gazu ziemnego krajem na świecie. […]obecnie w rosyjskim sektorze wydobywczym węglowodorów ściera się kilka tendencji.
Po pierwsze, eksploatowane od lat złoża wyczerpują się i muszą zostać zastąpione przez nowe pokłady, co w przypadku gazu ziemnego oznacza przejście na wydobycie bardziej „mokrego gazu”. Po drugie, z uwagi na bieżący brak kapitałów i technologii (skumulowany efekt malejącego eksportu gazu ziemnego, problemów gospodarczych Rosji i sankcji gospodarczych), możemy się spodziewać spadku wydobycia gazu ziemnego w Rosji, przynajmniej czasowego.[…] Oznacza to, że rosyjski rynek gazu ziemnego ulega zmianom strukturalnym, co będzie mieć znaczący wpływ dla całej strategii sprzedaży Gazpromu.” Gazprom musi szukać szans na przedłużenie obecnych kontraktów, poszukiwać nowych odbiorców dla swojego gazu ziemnego oraz, przede wszystkim, musi być wystarczająco konkurencyjny cenowo. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do podawanych informacji, iż Gazprom jest wstanie technicznie(!) zwiększyć swoje wydobycie o kolejne 100 mld m3, co stanowi ponad 20% bieżącej produkcji” [6] [7]. Strategia rosyjska przewiduje ominięcie Polski oraz Ukrainy w tranzycie gazem.
To w konkurencji do gazociągu Yamal-Europe powstały pierwsze dwie nitki gazociągu Nord Stream. Jego ukończenie w 2012 roku jednoznacznie zablokowało projekt Yamal-Europe 2. Odpowiedzią na ukraińsko rosyjskie „wojny gazowe” miał być projekt South Stream (około 63 mld m3/r) pozwalający ominąć Ukrainę w tranzycie. Jednakże w grudniu 2014 roku, prezydent Rosji Władimir Putin i prezes Gazpromu Aleksiej Miller zapowiedzieli, że projekt South Stream został anulowany z powodu postanowień Trzeciego Pakietu Energetycznego; problemów regulacyjnych z Komisją Europejską i problemów negocjacyjnych z Bułgarią. Odpowiedzią na fiasko projektu South Stream jest dziś znowu gazociąg Turkish Stream. Po puczu w Turcji trzeba bardzo uważnie analizować relacje dyplomatyczne Rosja – Turcja. Gazprom zwiększył na początku marca 2016 roku cenę za dostarczany Turcji surowiec [8] . Rosjanie zmniejszyli jednocześnie wolumen dostarczanego gazu średnio o 12 mln m3 dziennie. 14 lipca 2016 r. Minister gospodarki Słowacji Peter Žiga oraz sekretarz stanu w bułgarskim ministerstwie energetyki Žečo Stankov podpisali memorandum w sprawie budowy gazociągu Eastring, który ma połączyć obydwa państwa. Nie ma jeszcze umów z pozostałymi dwoma partnerami (Węgry i Rumunia), przez których terytorium miałyby przechodzić gazociągi nowej inwestycji. Projekt Eastring zakłada, że w obu kierunkach ma przepływać od 20 do 40 mld m³ paliwa rocznie i może posłużyć także do rozprowadzenia rosyjskiego gazu z Nord Stream 2 na południe Europy. Polityka „wysokiej ceny” i strategia utrzymania pozycji rynkowej Rosji obowiązuje, pytanie jak długo wytrzyma to rosyjska gospodarka.
[1] Informacja PAP z 2 grudnia 2002r.
[2] http://cire.pl/item,131532,2,0,0,0,0,0,nadchodza–ciekawe-czasy.html ; https://biznesalert.pl/nadchodza-ciekawe-czasy-rosnie-atrakcyjnosc-lng-spocie-analiza/
[3] https://biznesalert.pl/niska-cene-ukraina-wznowi-zakupy-gazu-gazpromu/
[4] https://biznesalert.pl/gaz-azerski-stanie-z-rosyjskim-i-amerykanskim-do-wojny-cenowej-o-europe/
[5] http://tass.ru/en/economy/857281
[6] http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-10-21/russia-holds-onto-gazprom-export-monopoly-to-prop-up-budget
[7] Sikora A., Sikora M. „Rosyjska polityka energetyczna – gaz ziemny”. Przegląd Gazowniczy nr 1(49) marzec 2016r. Str. 34- 39.
[8] http://cire.pl/item,125714,1,0,0,0,0,0,gazprom-jednostronnie-podwyzszyl-ceny-gazu-w-turcji.html
