Zamrożenie cen energii dla odbiorców indywidualnych w 2020 roku a pomoc publiczna (ANALIZA)
W mediach coraz częściej można spotkać się z komentarzami, że w roku 2020 przyjęty zostanie mechanizm „zamrożenia” cen energii elektrycznej przynajmniej w pewnym zakresie tożsamy z tym obowiązującym dla roku 2019. Mówi się, że „zamrożenie” cen miałoby objąć jedynie odbiorców indywidualnych, bowiem utrzymanie cen dla wszystkich odbiorców jest niemożliwe. Jakie kryteria powinien spełniać mechanizm dla roku 2020, aby uniknąć ryzyka uznania go za niedozwoloną pomoc publiczną? – piszą mec. Łukasz Batory, mec. Piotr Wach z kancelarii Banasik, Woźniak i Wspólnicy.
Na podstawie tzw. Ustawy o Cenach spółki obrotu uprawnione są do składania do Zarządcy Rozliczeń wniosków o wypłatę rekompensat z tytułu dokonania korekt w rozliczeniach z odbiorcami końcowymi (kwoty różnicy ceny za I półrocze 2019 r. oraz rekompensaty finansowej za II półrocze 2019 r.). Jednakże mechanizm rekompensat nadal budzi istotne wątpliwości pod kątem zgodności z unijnymi regułami dotyczącymi udzielania pomocy publicznej.
Z Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) wynika, że pomoc publiczna jest co do zasady niedozwolona. TFUE przewiduje jednak pewne wyjątki od tego zakazu, obejmujące m.in. kategorie pomocy publicznej uznanej z mocy prawa za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jak również kategorie pomocy, które mogą zostać uznane za zgodne z rynkiem wewnętrznym na mocy decyzji KE (po uprzedniej notyfikacji pomocy do Komisji Europejskiej).
Na gruncie TFUE możliwe jest także sformułowanie dalej idącego wyłączenia polegającego na uznaniu, że dany środek wsparcia nie spełnia przynajmniej jednego z elementów definicyjnych pomocy publicznej, a co za tym idzie nie stanowi pomocy publicznej jako takiej. Do elementów tych należą: państwowy charakter środków, powstanie korzyści ekonomicznej po stronie przedsiębiorstwa, selektywny charakter pomocy, zakłócenie lub zagrożenie zakłócenia konkurencji oraz wpływ na handel między państwami członkowskimi.
Środki wsparcia, które nie stanowią dla przedsiębiorstwa korzyści ekonomicznej, wyłączone są zatem z zakresu pojęcia pomocy publicznej, tj. nie znajduje do nich zastosowania zakaz udzielania pomocy publicznej, ani obowiązek jej notyfikacji do Komisji Europejskiej. W wyroku w sprawie Altmark TSUE sformułował cztery kryteria, których spełnienie pozwala przyjąć, że rekompensata nie stanowi dla przedsiębiorstwa korzyści ekonomicznej – a zatem nie stanowi również pomocy publicznej. Tzw. kryteria Altmark są następujące:
- na przedsiębiorcę został nałożony obowiązek w zakresie świadczenia usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym,
- parametry wypłaty rekompensaty określone zostały z wyprzedzeniem,
- rekompensata nie przekracza kwoty poniesionych kosztów (z uwzględnieniem rozsądnego zysku),
- wysokość rekompensaty ustalona została w drodze postępowania o udzielenie zamówienia publicznego albo na podstawie analizy kosztów typowego przedsiębiorstwa.
W celu uniknięcia ryzyka uznania „zamrożenia” cen dla odbiorców indywidualnych w 2020 r. za pomoc publiczną należałoby zagwarantować, że wprowadzany mechanizm będzie spełniał wszystkie ww. kryteria Altmark i nie będzie stanowił w ogóle pomocy publicznej w rozumieniu TFUE. W szczególności konieczne byłoby wykazanie, że spółki obrotu uzyskują wsparcie jako ekwiwalent za świadczenie usługi w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG, ang. SGEI), który to obowiązek zostałby wprost na nie nałożony. Dostosowanie przez spółki obrotu cen energii zostało już określone mianem UOIG na gruncie uzasadnienia do projektu czerwcowej nowelizacji Ustawy o Cenach. Należałoby jednakże postulować, aby pojęcie UOIG zostało użyte bezpośrednio w samej treści ustawy (wraz z odesłaniem do przepisów TFUE).
Ponadto konieczne byłoby określenie ex ante parametrów wypłaty rekompensat (tak jak na gruncie obecnego rozporządzenia wykonawczego do Ustawy o Cenach, określającego wzory na kwotę różnicy ceny oraz rekompensaty finansowej), jak również zapewnienie, że rekompensaty będą pokrywać jedynie koszty świadczenia usługi. Dobrym pomysłem byłoby wskazanie wprost tych kryteriów w treści odpowiednich aktów prawnych oraz jednoznaczne określenie, iż z uwagi na te kryteria wprowadzane rozwiązanie nie stanowi pomocy publicznej.
Podsumowując, w naszej ocenie istnieje możliwość przygotowania mechanizmu rekompensat, który z jednej strony umożliwi utrzymanie cen dla odbiorców indywidualnych w roku 2020, a z drugiej strony nie będzie budził wątpliwości co do zgodności z przepisami europejskimi. W tym celu przygotowane rozwiązania powinny zakładać spełnienie wszystkich kryteriów Altmark, w szczególności uregulowanie rekompensat w taki sposób, aby stanowiły jedynie ekwiwalent za świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG) i pokrywały koszty poniesione przez spółki obrotu w związku ze świadczeniem tych usług. Niezależnie od powyższego konieczne jest zapewnienie niezbędnych źródeł finansowania na potrzeby wypłacania rekompensat, które mogą wynosić w skali kraju ponad miliard złotych.
Źródło: Kancelaria Banasik, Woźniak i Wspólnicy
Stępiński: Czy nowela ustawy o cenach energii to pomoc publiczna?
