Jak Nord Stream 2 wpłynie na Europę Środkowo-Wschodnią? Dwa spojrzenia (DEBATA)
W dniu 18.10.2017 w Brukseli miała miejsce debata zorganizowana przez Central Europe Energy Partners (CEEP) oraz European Policy Center (EPC). Jej głównym celem była analiza wpływu Nord Stream 2 na ceny gazu i bezpieczeństwo energetyczne w Europie Środkowo-Wschodniej.
Jako tło dyskusji posłużyły dwa raporty. Pierwszy, „The Impact Of The Construction Of The Nord Stream 2 Gas Pipeline On Gas Prices And Competition”, został przygotowany przez niezależny think-tank Regional Centre for Energy Policy Research (REKK), zaś drugi – „Impact of Nord Stream 2 on the EU natural gas market” – przez Energy Research&Scenario (EWI), przygotowany na zlecenie Nord Stream 2. Pomimo podobnej metodologii, analizy przedstawiają różne wnioski – REKK przewiduje wzrost cen wywołany budową NS2, podczas gdy EWI zakłada, że będą one niższe.
Komisję Europejską reprezentował Szef wydziału bezpieczeństwa dostaw Dyrekcji Generalnej ds. energii Stefan Moser. Natomiast perspektywę biznesu przedstawił Nemunas Bikinius, Dyrektor Strategii, EPSO-G, litewskiego operatora gazu. Debata zyskała duże zainteresowanie – spośród ponad 100 zarejestrowanych gości znaleźli się członkowie stałych przedstawicielstw, instytucji UE, biznesu oraz dziennikarze.
Stefan Moser przedstawił raczej negatywny wpływ projektu NS2 dla UE. Podkreślił, że jest on sprzeczny z logiką dywersyfikacji dostaw, zagraża bezpieczeństwu energetycznemu oraz nie jest zgodny z celami Unii Energetycznej. Podkreślił, iż funkcjonowanie gazociągu powinno opierać się na przejrzystej podstawie prawnej, czyli trzecim pakiecie liberalizacyjnym. W tym kontekście komplementarna jest zarówno rewizja prawa UE (rozszerzenie definicji połączeń międzysystemowych w dyrektywie gazowej) oraz możliwość negocjacji z Rosją międzyrządowej umowy ws. gazociągu. W ten sposób Komisja Europejska chciałaby ustanowić spójny reżim prawny dla wszystkich rurociągów z krajów trzecich. Moser dodał, że Komisja Europejska nie ma prawnych instrumentów, aby zawetować NS2. Ostrzegł jednak, że rurociąg jako jedyna trasa dostaw gazu z Rosji, może negatywnie wpłynąć na dostępność gazu w Europie, która będzie niekorzystna dla Europy Środkowej-Wschodniej. Ponadto podkreślił znaczenie Ukrainy jako partnera dla UE w sektorze gazowym, w szczególności w zakresie tranzytu gazu.
Peter Kotek z REKK zaprezentował wyniki badań swojego ośrodka. Pokazują one negatywny wpływ NS2 na gospodarkę w Europie Środkowo-Wschodniej. Przede wszystkim NS2 ograniczy handel gazem wewnątrz UE: dostęp z tego regionu Europy do zachodnich, płynnych rynków zostanie ograniczony, co spowoduje wzrost cen. Co więcej, zróżnicowanie cen na zachodzie i wschodzie Europy zamiast się zmniejszyć, powiększy się i będzie utrudniać integrację rynków gazu. Do zwiększenia cen przyczyni się również wydłużenie trasy dostaw gazu, ponieważ tranzyt przez Ukrainę będzie znacznie ograniczony lub wyłączony. Peter Kotek zakwestionował również wiele założeń badawczych EWI. Szczególnie ostrzegał przed wprowadzaniem zbyt dużych zmian do scenariusza bazowego (na przykład założenie EWI dotyczące rozbudowy infrastruktury transportowej).
Wyniki badań EWI, przedstawione przez Floriana Weisera, różnią się od tych REKK kilkoma założeniami, między innymi ograniczonym transportem gazu przez Ukrainę oraz dodatkową infrastrukturą (konstrukcja wszystkich projektów PCI z ostatecznymi decyzjami o inwestycjach), które zwiększają przepływy gazu i zapobiegają zablokowaniu połączeń międzysystemowych wschód-zachód. Stwierdza również, że jeśli NS2 nie zostanie wybudowany, Rosja nie będzie w stanie dostarczyć więcej niż 30 bcm gazu przez Ukrainę i luka w dostawach zostanie pokryta przez droższe LNG, prowadząc w ten sposób do podwyższenia cen.
Nemunas Bikinius podkreślił znaczenie dobrze połączonych rynków, które prowadzą do konwergencji cen. Oceniając strategię rynkową Gazpromu podkreślił, że cena gazu jest sprzeczna z geograficznym sąsiedztwem – sąsiednie kraje płacą więcej za gaz niż państwa odległe terytorialnie. Ostrzegł, że budowa NS2 może prowadzić do defragmentacji rynku, która może osłabić pozytywne osiągnięcia z ostatnich lat.
Podczas dyskusji zostało poruszonych wiele aspektów budowy NS2, w tym negatywny wpływ na bezpieczeństwo energetyczne, oddziaływanie na politykę energetyczną UE, ograniczenie możliwości importu LNG do Europy oraz konieczność budowy nowej infrastruktury gazowej w regionie Europy Środkowej.
