„Wczujmy się w klimat – adaptacja w mieście” pod takim hasłem odbyła się debata ekspercka zorganizowana w ramach projektu Ministerstwa Środowiska ‘’Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców”. W spotkaniu, które odbyło się 21 lutego w Łodzi, wziął udział Paweł Sałek, wiceminister środowiska, pełnomocnik rządu ds. polityki klimatycznej. Dyskusja koncentrowała się na roli samorządów, przedsiębiorców i społeczeństwa w kreowaniu miasta przygotowanego na konsekwencje zmian klimatu, a także na rozwiązaniach, dzięki którym miasta mogą lepiej przystosować się do zagrożeń klimatycznych występujących obecnie i spodziewanych w przyszłości.
Projekt ten jest niezwykle istotny dla ośrodków miejskich ze względu na konieczność poprawy bezpieczeństwa i jakości życia ich mieszkańców. Dzięki niemu miasta będą w mniejszym stopniu narażone na wpływ zmian klimatycznych – powiedział wiceminister Paweł Sałek.
Eksperci podkreślali, że adaptacja służy poprawie jakości życia w mieście, której coraz ważniejszym elementem jest stan środowiska. Działania adaptacyjne, podejmowane w miastach wymagają z jednej strony silnego wsparcia organizacyjnego i prawnego na poziomie krajowym, z drugiej zaś świadomego społeczeństwa i jednostek odpowiedzialnych za ich wdrażanie na poziomie lokalnym.
Spotykamy się w Łodzi, bo właśnie tutaj powstały jedne z pierwszych projektów służących gospodarowaniu wodami opadowymi w oparciu o naturalne funkcje ekosystemów. Adaptacja do zmian klimatu oparta na wykorzystaniu zasobów, które dają nam ekosystemy w łagodzeniu skutków zmian klimatu decyduje o jakości życia w mieście – powiedział dr inż. Krystian Szczepański Dyrektor IOŚ-PIB
Struktura przestrzenna miast oraz intensywność ich zabudowy jest przyczyną występowania wielu specyficznych zagrożeń miejskich związanych ze zmianami klimatu oraz powoduje wzmocnienie negatywnych skutków zjawisk klimatycznych. Z tego względu działania adaptacyjne w miastach powinny dotyczyć zarówno rozwiązań z zakresu gospodarki przestrzennej jak i ochrony mieszkańców miast przed negatywnymi skutkami zagrożeń takich jak miejska wyspa ciepła, utrzymywanie się temperatur ekstremalnych lub powodzi miejskich.
W gospodarowaniu przestrzenią istnieje potrzeba zmiany rozumienia konstytucyjnego prawa własności, tak aby dobro wspólne miało pierwszeństwo przed partykularnym interesem właścicieli gruntów. Istnieje potrzeba narzędzi w skali makro, które pozwolą ograniczyć proces rozprzestrzeniania się zabudowy oraz potrzeba promowania wysokointensywnego budownictwa z zielonymi mikrorozwiązaniami – powiedział prof. dr hab. inż. arch. Piotr Lorens, prezes Towarzystwa Urbanistów Polskich
We wszystkich miastach biorących udział w projekcie Ministerstwa Środowiska występują w mniejszej lub większej skali problemy spowodowane przez opady, które obecnie są coraz częstsze i bardziej intensywne. Jednocześnie w skali kraju występuje problem suszy. Do tej pory wody opadowe i roztopowe postrzegane były tylko jako problem, powodujący podtopienia i dezorganizację transportu w mieście. Zmiana sposobu myślenia w kierunku uznania tych wód za zasób niezwykle cenny dla miasta i wymagający odpowiedniego zagospodarowania jest konieczna. Kluczowe w dyskusji były odpowiedzi na pytania w jakim stopniu miasta są przygotowane na zagospodarowanie i wykorzystanie wód opadowych i roztopowych oraz jak powszechne są technologie umożliwiające retencjonowanie wód opadowych i ich dalsze wykorzystanie, a także jak upowszechnić nowe rozwiązania.
Badania pokazują, że w percepcji młodych ludzi pierwszym kryterium wyboru miejsca zamieszkania jest jakość życia. Jeśli samorząd nie będzie podejmował działań adaptacyjnych podnoszących jakość życia, mieszkańcy wyprowadzą się z miasta – dodaje prof. Maciej Zalewski, dyrektor Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii PAN i UNESCO w Łodzi
Przyroda, czyli kapitał naturalny, jest naszym największym sojusznikiem w przystosowaniu się do zmian klimatu. Błękitno-zielona infrastruktura w miastach, bazuje zarówno na kapitale naturalnym jak i nowoczesnych rozwiązaniach architektonicznych. Świadome projektowanie miejskich terenów zieleni i odpowiedzialne decyzje dotyczące ich kształtowania, może ten kapitał wzmocnić. Z jednej strony miasta napotykają na wiele barier, z drugiej jednak coraz częściej wykorzystują nowoczesne narzędzia aby sprawnie zarządzać zielenią. Wydaje się, że również lokalne społeczności stają się coraz bardziej aktywne, wpierają i inicjują w ramach budżetów obywatelskich budowę obiektów o charakterze ogrodów społecznych czy parków kieszonkowych. Skuteczność systemu przyrodniczego miasta w adaptacji do zmian klimatu jest niezaprzeczalna.
Adaptacja do zmian klimatu w obszarach wysoko zurbanizowanych, o dużej intensywności zabudowy ukierunkowana jest na wzmocnienie potencjału miasta w zakresie rozwiązań urbanistycznych i architektonicznych, jak również na usprawnienia organizacyjne, podniesienie jakości rozwiązań planistycznych, a także na ochronę zdrowia mieszkańców i kształtowanie właściwych postaw społecznych.
Informacja o projekcie
Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców to projekt Ministerstwa Środowiska, którego głównym celem jest ocena wrażliwości i podatności na zmiany klimatu każdego z 44 polskich miast partnerskich i zaplanowanie działań adaptacyjnych, adekwatnych do zidentyfikowanych zagrożeń. Zmiany klimatyczne są nie tylko problemem globalnym, ale coraz bardziej stają się także istotnym problemem lokalnym. Ze względu na swoją skalę jest to jedyna inicjatywa w Europie, w której ministerstwo wspiera lokalne władze i administrację, koordynując i wspólnie wypracowując rozwiązania przystosowawcze do skutków zmian klimatu dla tak dużej liczby jednostek lokalnych.
Miejskie Plany Adaptacji (MPA) powstaną do końca 2018 r. Ich wdrożenie poprawi bezpieczeństwo i jakość życia mieszkańców.
Cały proces przygotowania Miejskich Planów Adaptacji (MPA) jest realizowany we współpracy z władzami miast oraz przy udziale i zaangażowaniu organizacji reprezentujących mieszkańców. Eksperci Konsorcjum od roku współpracują z miastami. Zgromadzono dane i przeprowadzono specjalistyczne analizy, które pozwoliły na wyznaczenie dla każdego z miast czterech obszarów lub sektorów wrażliwych na skutki ekstremalnych zjawisk atmosferycznych, takich jak: deszcze nawalne, powodzie, fale upałów i mrozów, itp. Określone zostało również ryzyko wynikające z występowania tych zjawisk dla wybranych sektorów lub obszarów. W dalszych pracach dla tych sektorów lub obszarów przygotowane zostaną pakiety działań adaptacyjnych (inwestycyjnych, technicznych, organizacyjnych, edukacyjnych), które można będzie zastosować w formie opcji adaptacyjnych dla określonych zagrożeń.
Lokalne samorządy otrzymają: identyfikację najpoważniejszych zagrożeń związanych ze zmianami klimatu oraz najbardziej wrażliwych sektorów i obszarów miasta, a także pakiet wyselekcjonowanych działań zwiększających odporność miasta na zagrożenia związane ze zmianami klimatu wraz z oceną ich efektywności. Dodatkową wartością jest aktywizacja i zaangażowanie mieszkańców w opracowaniu MPA, co w przyszłości przełoży się na aktywny udział społeczeństwa w procesie ich wdrażania i dalszego kształtowania polityki adaptacyjnej miasta.
Wykonawcy projektu to wiodące podmioty działające w sektorze ochrony środowiska. Konsorcjum składa się z: Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego (lider), Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego, Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych oraz firmy konsultingowo-inżynierskiej Arcadis. Inicjatywa jest współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz ze środków budżetu państwa.
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy
