Jakub Kmieć z XOOG Klastry Energii P.S.A. pisze o kryzysie energetycznym i rewolucyjnej transformacji energetycznej w Polsce, którym mogą dać ulgę klastry.
Coraz częściej w mediach społecznościowych pojawia się temat kryzysu energetycznego, rosnących cen energii oraz ryzyka utraty płynności w dostawach prądu, gazu i innych nośników energii. Jednocześnie w Polsce rozpoczyna się proces transformacji energetycznej. Już na samym jej początku możemy mówić raczej o swego rodzaju rewolucji, a nie o ewolucji.
Dynamika obecnych oraz nadchodzących zmian wynika między innymi z narastającej presji cenowej oraz ze zwiększonego zapotrzebowania na energię. Koło się zamyka, a pętla na szyi wielu przedsiębiorców oraz konsumentów się zaciska.
W związku z powyższym, zainteresowanie projektami mającymi na celu redukcję wpływu wzrostu cen nośników energii oraz zarządzanie energią elektryczną w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa i konsumenta nieustannie wzrasta. Jednym z projektów, zorientowanym na realizację wyżej wymienionych celów są klastry energii. Możliwość ich tworzenia została przewidziana już w Dyrektywie RED II, której założenia zostały implementowane m.in. za pomocą nowelizacji ustawy o Odnawialnych Źródłach Energii z 2016 roku. Klastry energii są otwartymi porozumieniami, w ramach których członkowie koncentrują się wokół wytwarzania energii, równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji oraz bilansowania energii wewnątrz klastra. Docelowo członkowie klastra mają wymieniać się energią między sobą.
W ramach serii o klastrach energii powstał artykuł Artura Tyńskiego z XOOG Klastry Energii P.S.A. pt. „Charakter prawny klastrów energii”, w którym w przystępny i klarowny sposób opisane zostały aspekty prawne związane z tworzeniem i działalnością klastrów energii. Serdecznie zapraszam do lektury.
Klastry energii działają w wielu obszarach oraz na wielu płaszczyznach. Pozwalają na to przepisy prawa, które w sposób lakoniczny wskazują jedynie na core działalności klastrów energii, którym jest wytwarzanie energii elektrycznej i równoważenie zapotrzebowania. Niemniej jednak, prawo nie zabrania klastrom prowadzenia działalności w innych obszarach związanych z energetyką. Co więcej, realia rynkowe wymagają prowadzenia innych projektów uzupełniających główną działalność klastra. Klastry jako struktura zrzeszająca podmioty z sektora publicznego (jednostki samorządu terytorialnego, spółki komunalne, etc.), przedsiębiorców, osoby związane ze środowiskiem naukowym i badawczym, posiada zdolność do akumulacji kapitału intelektualnego oraz do wdrażania innowacji.
Wspomniane wdrażanie innowacji jest jedną z płaszczyzn działalności klastra. Innowacje mogą być wdrażane w wielu obszarach. Należą do nich wdrażanie instalacji wytwarzających energię elektryczną, wprowadzanie rozwiązać z zakresu smart city, rozwój elektromobilności, magazynowanie energii i agregacja energii elektrycznej.
Klaster energii jest cywilnoprawnym porozumieniem, w ramach którego koordynowane jest powstawanie instalacji wytwórczych energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii. Takimi instalacjami są m.in. cieszące się ogromną popularnością panele fotowoltaiczne, które są bezemisyjnym źródłem energii elektrycznej. Mogą być montowane np. na dachach budynków należących do miasta, na terenach spółek komunalnych, na dachach hal magazynowych i produkcyjnych. W ramach klastra mogą być tworzone także zabudowywane urządzenia kogeneracyjne, kotły grzewcze opalane biomasą oraz inne instalacje i urządzenia służące do wytwarzania, przetwarzania i magazynowania nośników energii. Ponadto w zaawansowanych klastrach mogą być tworzone także sieci dystrybucji energii elektrycznej.
Innowacje mogą być wprowadzane w ramach klastra także w zakresie smart city oraz w zakresie zarządzania energią. Działania te zorientowane są na rozwój monitoringu punktów poboru energii, który pozwoli na bardziej efektywne zarządzanie konsumpcją energii elektrycznej. By precyzyjnie określić potencjał w zakresie efektywności energetycznej, podmioty zajmujące się tworzeniem i rozwojem klastrów powinny w swoim zespole zrzeszać także audytorów energetycznych. Efektywniejsze zarządzanie energią powoduje, że spada ilość energii zmarnowanej, co pozwala na generowanie oszczędności. Ponadto, przewiduje się powierzenie klastrowi energii zadań związanych z efektywnym zarządzaniem infrastrukturą publiczną (oświetlenie uliczne, oświetlenie lub ogrzewanie w budynkach miejskich, etc.) w celu obniżenia koszów jej funkcjonowania.
Z ideą smart city łączy się także rozwój elektromobilności. Klastry energii będące swego rodzaju technologicznym hubem, powinny wdrażać innowacje również w tym obszarze. W ramach klastra powinny powstawać stacje ładowania pojazdów elektrycznych – zarówno tych publicznych, jak i będących własnością mieszkańców gmin czy powiatów. Ponadto klaster energii powinien zachęcać do wdrażania nowinek technologicznych w zakresie smart city np. zintegrowanych wiat przystankowych lub punktów przeładunkowych samowystarczalnych energetycznie, umożliwiających oświetlenie punktu oraz wykorzystanie portów USB przez użytkowników. Pełne wykorzystanie takich wiat lub punktów przeładunkowych może być umożliwione dzięki panelom fotowoltaicznym umieszczonym na dachu obiektu.
Jednym z kluczowych zadań, z którymi zmierzyć się muszą klastry energii jest odciążenie sieci dystrybucyjnych energii elektrycznej. Zatem działalność klastrów energii, oprócz zarządzania konsumpcją energii elektryczne, powinna obejmować także magazynowanie energii. Każdy z klastrów energii powinien posiadać magazyny energii, które umożliwią przechowanie energii wytworzonej przez instalacje należące do członków klastra. Magazyny pozwolą na pobranie znacznie tańszej uprzednio zmagazynowanej energii elektrycznej, w czasie gdy cena energii elektrycznej na rynku osiąga pik cenowy. Dzięki magazynom, członkowie klastra będą mogli pobrać tańszą zmagazynowaną energię, a sieci elektroenergetyczne będą obciążone w mniejszym stopniu. Obecnie dostępne są na rynku akumulatory litowo-jonowe, aczkolwiek trwają prowadzone na szeroką skalę badania mające na celu wdrożenie akumulatorów wodorowych wyposażonych w system elektrolizy. Największym wyzwaniem jest obecnie stworzenie technologii magazynowania energii, która będzie efektywna oraz ekonomiczna.
By móc wdrażać innowacje na omówionych obszarach, przedsiębiorstwo zajmujące się tworzeniem i rozwojem klastrów energii musi posiadać szeroką sieć partnerów technicznych oraz technologicznych. Głównym pomysłodawcą działań wewnątrz klastra energii oraz podmiotem zarządzającym działalnością klastra powinien być Koordynator klastra. W świetle art. 2 pkt 15a Ustawy o odnawialnych źródłach energii, rolą Koordynatora jest reprezentowanie klastra. Niemniej jednak nie ulega wątpliwości, że oprócz reprezentowania klastra na zewnątrz, Koordynator będzie swego rodzaju organizatorem projektów tworzonych w ramach klastra. W związku z tym, Koordynator powinien rozwijać sieć współpracy z partnerami, którzy specjalizują się w realizacji poszczególnych projektów (np. wdrażaniem systemów zarządzania energią, budową instalacji wytwórczych, magazynów energii etc.). Koordynator ma zapewniać know-how w zakresie organizacji i rozwoju klastra, a także sieć kontaktów. To z kolei stanowi niewątpliwą korzyść dla członków klastra.
Klaster energii powinien stanowić platformę wymiany wiedzy i doświadczenia pomiędzy członkami. W tym celu pożądana jest współpraca klastra energii z instytutami naukowymi, organizacjami non-profit lub klastrami zajmującymi się realizacją projektów społecznych i edukacyjnych. Przejście od systemu elektroenergetycznego scentralizowanego oraz promienistego do systemu o charakterze jednocześnie rozproszonym i obywatelskim, w którym obywatele stają się aktywnymi uczestnikami lokalnego rynku energii biorąc udział w produkcji tzw. zielonej energii, wymaga zmiany sposobu myślenia. Oprócz licznych studiów i analiz związanych z rynkiem energii, konieczne są także działania edukacyjne mające na celu wskazanie zmian jakie będą miały miejsce w przyszłości na rynku energii. Potrzebne jest edukowanie społeczeństwa w zakresie autokonsumpcji wyprodukowanej energii elektrycznej oraz optymalizacji jej zużycia. Niezbędne jest także poszerzanie wiedzy członków klastra w zakresie dynamicznych zmian prawnych (np. dotyczących agregatora sprzedaży, elektroprosumenta zbiorowego oraz wirtualnego). Wiedza jest niezbędna, by proces transformacji energetycznej umożliwił osiągnięcie jak największych korzyści przez członków klastra.
Kolejnym wymiarem działalności klastra jest pozyskiwanie środków na wdrażanie opisanych powyżej zadań. Działania polegające na tworzeniu społeczności energetycznych (w tym klastrów) będą finansowane ze środków pochodzących m.in. z KPO, ale także z różnych programów finansowych, w ramach których na działalność klastrów energii mają być przeznaczane środki unijne. Klaster energii ma także możliwość współpracy z kapitałem prywatnym na korzystnych zasadach.
Wprowadzane innowacje mają na celu umożliwienie wdrożenia kolejnego obszaru działalności klastra, tj. wewnętrznego obrotu energią pomiędzy członkami klastra. Organizacją platformy wymiany energii ma zarządzać tzw. Agregator energii. Kwestie wewnętrznego obrotu energią oraz możliwości finansowania działalności klastrów zostaną omówione w kolejnych artykułach tworzonych przez członków zespołu XOOG Klastry Energii P.S.A.
