– Jedna z czerwcowych analiz Komisji Europejskiej (KE) omawia, na łamach ponad 80-stronicowego raportu, przyszłość dekarbonizacji ogrzewania oraz przedstawia plan przyśpieszenia produkcji i instalacji pomp ciepła. Analiza ta stwierdza także potencjalne skutki zwiększenia ich instalacji. Zdaniem autorów raportu, pompy ciepła odgrywają kluczową rolę w umożliwieniu przejścia do społeczeństwa neutralnego dla klimatu – pisze Marcin Jóźwicki, współpracownik BiznesAlert.pl.
Jedna z czerwcowych analiz Komisji Europejskiej (KE) omawia, na łamach ponad 80-stronicowego raportu, przyszłość dekarbonizacji ogrzewania oraz przedstawia plan przyśpieszenia produkcji i instalacji pomp ciepła. Analiza ta stwierdza także potencjalne skutki zwiększenia ich instalacji. Zdaniem autorów raportu, pompy ciepła odgrywają kluczową rolę w umożliwieniu przejścia do społeczeństwa neutralnego dla klimatu oraz są postrzegane jako kluczowe narzędzie w osiąganiu niezależności od zagranicznych źródeł ropy i gazu. Już w pierwszym zdaniu raportu zauważono także, że dekarbonizacja ogrzewania jest kluczowym priorytetem unijnej agendy klimatycznej, biorąc pod uwagę, że sektor budowlany odpowiada za 36 procent całkowitej emisji gazów cieplarnianych. Wynikiem badań jest także wniosek, że szybkie zwiększanie skali pomp ciepła będzie wymagało większej liczby i lepiej wykwalifikowanych pracowników. Jest także kontekst geopolityczny. Unia Europejska (UE) jest obecnie liderem w produkcji kilku segmentów pomp ciepła, ale szybko rośnie konkurencja ze strony firm amerykańskich i azjatyckich. Niemniej jednak UE jest dobrze przygotowana do czerpania korzyści ekonomicznych ze zwiększonego popytu na pompy ciepła. Raport jest obfity w wykresy, analizy, podsumowania, szczegóły techniczne. W poniższej analizie przedstawię główne oraz najciekawsze wątki, zawarte w tym raporcie.
Kontekst polityczny
W lipcu 2021 UE ustanowiła cele w zakresie ochrony klimatu (nakreślone w Europejskim Prawie Klimatycznym) mówiące, że do 2030 roku UE powinna osiągnąć redukcję netto emisji gazów cieplarnianych o 55 procent ( Fit-For-55 ) w porównaniu z poziomami z 1990 roku. Ponadto UE zobowiązała się do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Równolegle program Europejski Zielony Ład ma na celu podwojenie do 2030 roku wskaźnika renowacji energii z około 1 procent i promowanie głębokich renowacji energetycznych. Strategia zakłada renowację 35 milionów budynków do 2030 roku. Komisja Europejska uruchomiła plan REPowerEU, aby uniezależnić Europę od Rosji w kontekście paliw kopalnych do 2030 roku. Pompy ciepła odgrywają znaczącą rolę w tym planie, ponieważ stanowią oczywistą alternatywę dla pieców i kotłów na paliwa kopalne. Zgodnie ze zmienioną dyrektywą RED, państwa członkowskie są zobowiązane do zapewnienia udziału energii odnawialnej w ogrzewaniu oraz chłodzeniu. Cały sektor natomiast powinien wzrastać o 0,8 punktu procentowego rocznie od 2021 do 2025 roku, a następnie o 1,1 proc. punkt rocznie w latach 2026–2030. Udział energii odnawialnej w budynkach powinien osiągnąć 49 procent do 2030 roku. W 2023 roku KE przedstawiła plan przemysłowy, dotyczący zielonego ładu (Green Deal Industrial Plan). Kluczowymi filarami tego planu są: Ustawa o surowcach krytycznych (Critical Raw Materials Act) oraz ustawa o zerowym przemyśle netto (Net Zero Industry Act). Pompy ciepła odgrywają kluczową rolę, jako jedna z kluczowych technologii net-zero podkreślonych w niniejszej ustawie. KE przygotowuje plan działania, dotyczący tej technologii, który będzie uwzględniał wcześniej wymienione ustawy.
30 milionów pomp ciepła do 2030 roku
Plan działania programu unijnego RePowerEU zakłada instalację 30 milionów pomp ciepła do 2030 roku w krajach Unii Europejskiej. Plan ten ma na celu przyspieszenie wdrożenia pomp ciepła w porównaniu z celami Fit-for-55. W ten sposób 10 milionów pomp ciepła prawdopodobnie zostanie dodanych w ciągu najbliższych pięciu lat, a kolejne 20 milionów nowych jednostek do 2030 roku. UE szacuje, że do roku 2030 – 70 procent wszystkich nowych domów jednorodzinnych oraz 10 procent mieszkań w blokach zainstaluje pompy ciepła. Znacząco zmniejszy to liczbę kotłów gazowych, co widać na poniższym wykresie.
Liczba kotłów gazowych i olejowych w budynkach mieszkalnych obecnie i w 2030 roku po wymianie 30 mln kotłów
w krajach UE (krajach o największej liczbie kotłów gazowych)
Dekarbonizacja za pomocą pomp ciepła
W 2020 roku, gaz ziemny dostarczał ponad 50 procent potrzebnej energii w czterech państwach członkowskich (Luksemburgu, na Węgrzech, w Niderlandach i we Włoszech), a nieistotny był w w czterech innych krajach (Malta, Szwecja, Portugalia i Finlandia). Liczba i udział pomp ciepła rosły przez długi czas, aczkolwiek z niskiego poziomu. W UE przybyło 3 mln pomp ciepła w 2022 roku, osiągając łącznie około 22 mln jednostek, z czego około 90 procent jest wykorzystywanych do ogrzewania pomieszczeń.
Udział gazu ziemnego i ropy naftowej w całkowitym końcowym zużyciu energii do ogrzewania pomieszczeń w gospodarstwach domowych w UE
W chwili obecnej pompy ciepła stanowią niewielki odsetek istniejących zasobów w większości krajów. Zainstalowanych jest około 22 milionów pomp ciepła, w porównaniu do 86 pieców gazowych i olejowych. Na poniższej mapie widać raczej skromny rynek w większości krajów, za wyjątkiem Francji, Szwecji, Finlandii i Estonii.
Gęstość zainstalowanych pomp ciepła w UE, w porównaniu z wielkością populacji.
Skutki pandemii i wojny w Ukrainie doprowadziły do wzrostu cen energii w całej Europie, intensyfikując
problem ubóstwa energetycznego. 35 milionów ludzi (około 8 procent populacji UE) nie było w stanie utrzymać w
ich domach odpowiedniego ciepła w 2020 roku, najwyższa liczba od siedmiu lat.
Odsetek ludności UE, która nie jest w stanie utrzymać odpowiedniego ciepła w domu, w 2021
Jako rozwiązanie, autorzy raportu proponują instalacje pomp ciepła, które są trzy razy bardziej efektywne niż tradycyjne ogrzewanie za pomocą grzejników. Nie jest to tanie rozwiązanie, które w zależności od rodzaju pompy ciepła może kosztować pojedyncze gospodarstwo domowe, nawet 20 tys. euro. Jak pokazuje poniższy wykres, nie wszystkie społeczności w Europie stać na takie wydatki.
Procent gospodarstw domowych, które nie są w stanie sprostać niespodziewanym wydatkom finansowym (2020 rok)
Jako konkluzję twórcy raportu przedstawiają tezę, że wymiana 30 mln kotłów olejowych i gazowych do 2030 roku (w przybliżeniu 35 procent z nich) doprowadziłoby do zmniejszenia zużycia gazu i ropy w tych budynkach o 36 procent oraz zmniejszenie o 28 procent ich emisji CO2. Pompy ciepła pracują oczywiście wydajniej, gdy są stosowane w dobrze izolowanych budynkach, chociaż często mogą także dobrze funkcjonują w mniej wydajnych. Wymiana kotłów gazowych i olejowych na pompy ciepła doprowadziłoby do obniżenia kosztów eksploatacji w większości gospodarstw domowych. Przy zastosowaniu tego rozwiązania, zgodnie z analizą, roczne oszczędności kosztów ogrzewania mogą wynosić od 20 do 60 procent. Autorzy raportu zauważają jednak, że rozwiązanie to wymagałoby zwiększonych mocy energetycznych. Analiza pokazuje, że w całej UE, przy 52,1 mln zainstalowanych pomp ciepła do 2030 roku, zapotrzebowanie na energię elektryczną z pomp ciepła wzrośnie o 11 procent całkowitego zapotrzebowania sieci np. w mroźny zimowy dzień.
Pomysł na ciepło ze ścieków z ziemi szwedzkiej trafi do Polski dzięki Termice
