– Chcemy budować społeczną akceptację dla atomu – mówi Henryk Borczyk, wiceprzewodniczący zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii w rozmowie z BiznesAlert.pl.
Jaki jest stan transformacji energetycznej Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii?
Głównym źródłem produkcji energii elektrycznej i ciepła w naszym kraju pozostaje węgiel, a śląskie zużywa najwięcej węgla wśród wszystkich województw. Emisja CO2 z zakładów szczególnie uciążliwych w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii wyniosła 18,6 mln t w 2020 roku. Dodatkowo udział odnawialnych źródeł energii w produkcji energii i ciepła w województwie śląskim, w tym w GZM, jest niewielki i od kilku lat należy do najniższych w kraju.
Oczywiste jest, że musimy prowadzić wszelkie działania, by zmienić obecny stan rzeczy. Nasze cele w odniesieniu do transformacji energetycznej i adaptacji do zmian klimatu zostały określone w uchwalonej rok temu Strategii Rozwoju GZM na lata 2022-2027 z perspektywą do 2035 roku. Mowa o takich kwestiach, jak wspieranie procesu transformacji energetycznej, wspieranie ograniczania niskiej emisji i poprawa efektywności energetycznej budynków, w tym upowszechnianie OZE i ciepła systemowego oraz wspieranie ograniczania emisji transportowych. Stoimy na stanowisku, że transformacja energetyczna powinna odbywać się również poprzez upowszechnianie wiedzy nt. zmian klimatu i zrównoważonego rozwoju.
Czy maja Państwo określone plany do 2030 i 2050 roku?
Jednym z priorytetów jest ograniczanie niskiej emisji pochodzącej z nieekologicznego indywidualnego ogrzewnictwa i komunikacji. Możemy to osiągnąć poprzez powszechne stosowanie rozwiązań zwiększających energooszczędność i efektywność energetyczną budynków, a także dalszy rozwój sieci gazowych i ciepłowniczych. Z drugiej strony istotne jest ograniczanie ruchu samochodowego, upowszechnianie pojazdów niskoemisyjnych i zeroemisyjnych oraz wspieranie kompleksowych działań na rzecz ograniczenia emisji transportowych i rozwoju Stref Czystego Transportu.
W 2020 roku utworzyliśmy Program Ograniczania Niskiej Emisji, skierowany do naszych gmin członkowskich, dzięki któremu samorządy mogły się ubiegać o dotacje z budżetu GZM na inwestycje związane z poprawą jakości powietrza. Mowa tutaj o budowie infrastruktury dla energii ze źródeł odnawialnych, modernizację energetyczną budynków czy wymianę indywidualnych źródeł ogrzewania. Gminy otrzymały w sumie ponad 100 mln zł na realizację tego typu inwestycji.
Ponadto ważny jest dla nas proces edukowania na rzecz wdrażania systemowych działań w zakresie środowiska, w każdej skali – od globalnej po lokalną, np. kampanie, spotkania, wydarzenia.
W dalszej perspektywie zależy nam na upowszechnianiu odnawialnych źródeł energii poprzez tworzenie warunków do rozwoju OZE w gminach, np. poprzez wyznaczanie w lokalnych dokumentach planistycznych terenów przeznaczonych pod rozwój OZE, a także stosowanie OZE w budynkach, zwłaszcza w zasobach gminnych – jako rozwiązania wzorcowe.
Jakie będą preferowane źródła energii oraz ciepła?
Jednym z naszych kluczowych działań jest wspieranie ograniczania niskiej emisji i poprawa efektywności energetycznej budynków, w tym upowszechnianie OZE i ciepła systemowego. Służą temu takie programy jak rządowy STOP SMOG, którego celem jest poprawa jakości powietrza na terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Warto wspomnieć, że złożyliśmy wniosek do programu jako pierwszy podmiot zbiorowy w Polsce, działając w imieniu 11 gmin. Program obejmie realizację 210 przedsięwzięć niskoemisyjnych. W grudniu tego roku wybraliśmy operatora programu. Jednocześnie bierzemy udział w programie European Local Energy Assistance (ELENA), którego celem jest poprawa efektywności energetycznej budynków wielorodzinnych.
Oczywiście w odniesieniu do źródeł energii ważną kwestią pozostaje energetyka jądrowa, która w Polsce nadal budzi wiele pytań i wątpliwości. My stoimy na stanowisku, że transformacja energetyczna bez atomu nie będzie możliwa. Z energetyką jądrową wiążą się kwestie ochrony środowiska i bezpieczeństwa. Eksperci zgodnie podkreślają, że inwestycje w energię jądrową są kluczowe dla Polski, a ważną rolę w tym procesie odgrywają również samorządy. Jako Metropolia już po raz drugi zorganizowaliśmy konferencję „Atom dla samorządu. Energetyka jądrowa szansą dla transformacji energetycznej Śląska i Zagłębia.”, w której udział wzięli przedstawiciele świata nauki, przemysłu i administracji na szczeblach lokalnych i centralnych. Chcemy budować społeczną akceptację dla atomu. Służą temu także cyklicznie organizowane Dni Energii GZM, których celem jest upowszechnianie wiedzy na temat zielonej energii, również wśród młodszych mieszkańców naszych miast i gmin.
Czy mogą Państwo liczyć na wsparcie unijne, krajowe, samorządowe?
W ramach projektu ELENA aż 90 proc. dotacji pochodzi z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) i dotyczy przygotowania dokumentacji technicznej dla 180 budynków wielorodzinnych komunalnych w 16 gminach GZM. Całkowita wartość projektu to 2,1 mln euro, a wysokość dofinansowania – 1,9 mln euro.
W ramach rządowego STOP SMOG w GZM podpisaliśmy porozumienie z NFOŚiGW na współfinansowanie przedsięwzięć niskoemisyjnych z Funduszu termomodernizacji i remontów. Całkowity poziom dofinansowania to 70 proc., czyli 7,8 mln zł.
Ponadto, by nie doprowadzić do ubóstwa energetycznego beneficjentów końcowych, czyli przede wszystkim właścicieli domów jednorodzinnych, GZM zapewniła na realizację projektu dodatkowe środki finansowe do ok. 7 mln zł. Środki te umożliwią zwiększenie zakresu prac w budynkach w taki sposób, by po ich przeprowadzeniu koszty ogrzania domu były niższe lub przynajmniej porównywalne do kosztów przed remontem.
Ponadto realizujemy szereg inwestycji ukierunkowanych na poprawę jakości transportu zbiorowego, wymieniając tabor na niskoemisyjny. W ramach programu „Jedziemy na prąd” na zakup 32 autobusów elektrycznych i infrastruktury ładowania uzyskaliśmy dotację z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 oraz NFOŚiGW w kwocie 75 mln zł.
Realizujemy także projekt Hydrogen GZM, przewidujący zakup autobusów elektrycznych i wodorowych – dofinansowanie NFOŚiGW wynosi 81 mln zł. Dodatkowo realizujemy dwie edycje działania „Zielony Transport GZM”, w ramach których łącznie zakupimy 55 autobusów elektrycznych oraz ładowarki. Dofinansowania również udziela NFOŚiGW – w pierwszej edycji 90 mln zł, a w drugiej 74 mln zł.
Rozmawiał Wojciech Jakóbik
Rola samorządów w transformacji energetycznej podczas konferencji Atom dla Samorządu
