RSV – pod tym skrótem kryje się wirus, który niemal na pewno nas zakazi. Jak działa, jakie niesie ryzyko i jak możemy się przed nim bronić?
Powiedzmy sobie szczerze – RSV to jeden z tych medycznych skrótów, które trudno zapamiętać i łatwo z czymś pomylić. A to sprawia, że możemy sprawę lekceważyć i wrzucać do “szufladki” z napisem “zajmę się tym kiedy indziej”. Tymczasem RSV jest wirusem, który może nam narobić mnóstwa kłopotów. A jednocześnie możemy się przed nim łatwo zabezpieczyć, więc warto jednak nieco więcej o nim wiedzieć.
Zacznijmy od tej nazwy. RSV to skrót od angielskich słów respiratory syncytial virus czyli syncytialny wirus oddechowy.
Odpowiada on za miliony zachorowań rocznie, zwłaszcza u najmłodszych dzieci i osób starszych. Dzięki postępom nauki coraz lepiej rozumiemy, jak RSV działa, dlaczego bywa tak groźny i jak można się przed nim skutecznie chronić.
Jak działa RSV?
RSV to wirus RNA należący do rodziny paramyksowirusów. Najchętniej atakuje komórki nabłonka wyściełającego drogi oddechowe.. Szczególną cechą RSV jest zdolność do tworzenia tzw. syncytiów, czyli wielojądrowych struktur powstających z połączenia zainfekowanych komórek. Takie “zlepienia” pozwalają wirusowi na rozprzestrzenianie się w obrębie tkanek bez konieczności „wychodzenia” na zewnątrz komórki. To powoduje, że organizmowi trudniej się bronić.
Po przedostaniu się do organizmu RSV uruchamia odpowiedź układu odpornościowego. U osób, u których jest on silny zwykle oznacza to przejściową infekcję z katarem i kaszlem. Ale u niemowląt, seniorów i ludzi z osłabioną odpornością reakcja bywa niewystarczająca albo odwrotnie – zbyt gwałtowna. Może to prowadzić do zapalenia oskrzelików, obrzęku błony śluzowej, nagromadzenia wydzieliny i trudności w oddychaniu.
Co ważne – odporność po przebytym zakażeniu nie jest trwała. RSV potrafi zmieniać się tak, by omijać pamięć immunologiczną organizmu. Właśnie dlatego możliwe są kolejne zakażenia – nawet w ciągu jednego sezonu.
Co roku to samo
RSV to typowy wirus sezonowy. W Polsce najwięcej zachorowań przypada na okres od listopada do marca, choć w ostatnich latach notuje się wcześniejsze fale infekcji – nawet od października. Zarażaniu się sprzyjają niskie temperatury, zamknięte pomieszczenia, a także intensywne kontakty społeczne, np. w przedszkolach czy domach opieki.
Wirusem można zarazić się bardzo łatwo, bo przenosi się drogą kropelkową, a także przez kontakt z zakażonymi powierzchniami. Utrzymuje się na dłoniach nawet kilka godzin, a na rozmaitych przedmiotach – jeszcze dłużej. Co ważne, osoby zakażone mogą zarażać innych, zanim jeszcze pojawią się u nich objawy. U niemowląt i osób z osłabionym układem odpornościowym okres zakaźności może trwać nawet do czterech tygodni.
RSV w liczbach
Skala zjawiska jest ogromna. Szacuje się, że niemal każde dziecko do ukończenia 2. roku życia zetknęło się już z RSV przynajmniej raz. W skali świata RSV odpowiada za nawet 33 miliony infekcji rocznie u dzieci poniżej 5. roku życia i ponad 3,5 miliona hospitalizacji.
W Polsce liczba zakażeń dynamicznie rośnie. W sezonie 2024/2025 tylko do połowy marca zgłoszono ponad 69 000 przypadków zakażeń RSV, z czego znaczna część dotyczyła małych dzieci. Najczęściej do szpitala trafiają niemowlęta w wieku 2–3 miesięcy – niemal co 10. zakażone RSV dziecko z tej grupy wymagało pobytu w szpitalu.
U osób starszych sytuacja również jest poważna. W Unii Europejskiej RSV odpowiada za około 20 000 zgonów rocznie wśród pacjentów powyżej 60. roku życia leczonych w szpitalach.
Szczepionka przeciw RSV – jak działa?
Nowoczesne szczepionki przeciw RSV zawierają specjalnie opracowaną wersję białka, które znajduje się na powierzchni wirusa – w takiej formie, w jakiej występuje ono tuż przed wniknięciem do komórek organizmu. Dzięki temu układ odpornościowy rozpoznaje zagrożenie wcześniej i przygotowuje się do walki z wirusem, zanim ten zdąży wywołać infekcję.
Badania pokazują, że skuteczność szczepienia u osób powyżej 60. roku życia wynosi od 82% do 94%, jeśli chodzi o ochronę przed ciężkim przebiegiem choroby. Zgodnie z rekomendacjami WHO Kobiety w ciąży mogą się zaszczepić między 28. a 36. tygodniem ciąży, przekazując odporność dziecku przez łożysko – dzięki temu niemowlę jest chronione w pierwszych miesiącach życia (Zalecenia WHO dotyczące ochrony niemowląt przed RSV – Menedżer Zdrowia – Termedia).
Zaszczepić powinny się przede wszystkim osoby z grup ryzyka – seniorzy, osoby cierpiące na choroby przewlekłe, i kobiety w ciąży.
Dla osób w wieku 60–64 lat z czynnikami ryzyka szczepionka dostępna jest z 50% dopłatą. Co istotne, można ją przyjąć nie tylko w przychodni, ale również w ponad 1500 aptekach w Polsce. Farmaceuci mogą wystawić receptę i przeprowadzić szczepienie na miejscu.
RSV nie jest tylko tajemniczym skrótem medycznym – to realne zagrożenie, nad którym możemy zapanować dzięki wiedzy i medycynie. Wirus z pewnością zaatakuje, robi to co roku. Przygotujmy się więc wcześniej szczepiąc się. To decyzja, która zapewnia spokój i ochronę.
