Mimo że kolej uchodzi za kluczowy element Europejskiego Zielonego Ładu, jej rozwój wciąż kuleje. Brak szybkich połączeń, wysokie ceny i słaba współpraca między krajami sprawiają, że ambitne cele unijne rozmijają się z rzeczywistością.
Europejski Zielony Ład nakreśla strategię ograniczania emisji dwutlenku węgla we wszystkich gałęziach gospodarki – ze szczególnym uwzględnieniem transportu, odpowiadającego za niemal 25 procent całkowitych emisji w Unii Europejskiej.
Kluczowym założeniem unijnej strategii jest ograniczenie emisji poprzez kolej, m.in. poprzez podwojenie ruchu pociągów dużych prędkości do 2030 roku i potrojenie go do 2050 roku.
Choć kolej odpowiada za mniej niż 1 procent emisji w transporcie, jej ekspansję hamują braki infrastrukturalne, wysokie ceny biletów oraz niewystarczająca współpraca między operatorami.
Porażki i sukcesy
Miriam Saenz de Tejada z portalu Euractiv wskazuje, że plan stworzenia jednolitego, przyjaznego użytkownikom systemu kolejowego w ramach unijnej sieci TEN-T wciąż nie został urzeczywistniony. Podróż koleją przez kilka państw Europy bywa nie tylko kosztowniejsza od lotu tanimi liniami, lecz także utrudniona ze względu na ograniczoną dostępność biletów.
Tanie linie lotnicze oferują międzynarodowe loty już za mniej niż 50 euro, podczas gdy ceny biletów kolejowych na tych samych trasach nierzadko przekraczają tę kwotę dwukrotnie.
Według danych Eurostatu, w latach 2013–2023 europejska sieć kolei dużych prędkości rosła systematycznie – z 2744 km do 8556 km, co przekłada się na wzrost o 47,2 procent.
Największy rozwój kolei dużych prędkości odnotowały Hiszpania i Francja, które łącznie odpowiadają za blisko trzy czwarte całej unijnej sieci. Hiszpania wiedzie prym z 3190 km torów, co plasuje ją na drugim miejscu na świecie – tuż za Chinami. Francja zajmuje kolejną pozycję z 2748 km, Niemcy mają 1163 km, a Włochy – 1097 km. Dla porównania, Belgia, Holandia i Dania w ostatniej dekadzie nie zanotowały większego postępu w tym obszarze.
Tylko kilka państw UE posiada dedykowane linie kolei dużych prędkości. W 2023 roku stanowiły one 19,8 procent całkowitej sieci kolejowej w Hiszpanii, 10 procent we Francji i zaledwie 2,3 procent we Włoszech.
W lipcu, na antenie stacji France 24, niemiecki europoseł, Jan-Christoph Oetjen, skrytykował brak zintegrowanego systemu rezerwacji podróży kolejowych w Europie, określając tę sytuację mianem „wstydliwej”.
Jego zdaniem główną przeszkodą w rozwoju szybkiej kolei nie są narodowi przewoźnicy, lecz niewydolna infrastruktura – wciąż brakuje wystarczającej liczby połączeń tego typu.
— Połowa Europy nie jest połączona koleją — zauważył, wskazując na państwa bałtyckie, kraje skandynawskie, a nawet Polskę jako przykłady regionów o ograniczonej dostępności. Jak podsumował, mamy dziś do czynienia w tym zakresie z „Europą dwóch prędkości”.
Kolej nie spełnia standardów
Miriam Saenz de Tejada z portalu Euractiv podaje również, że europejska kolej nie spełnia wymogów także pod kątem obronności. Cytuje raport Europejskiego Trybunału Obrachunkowego z 2025 roku, który stwierdził, że działania na rzecz poprawy mobilności wojskowej w państwach Unii Europejskiej przebiegają wolno i bez należytej koordynacji. Spośród 500 wskazanych projektów infrastrukturalnych o znaczeniu strategicznym, jedynie nieliczne miały wejść w fazę realizacji.
Na początku 2024 roku ćwiczenia NATO, zakładające szybkie przemieszczenie czołgów z Niemiec do Rumunii, zostały opóźnione o ponad tydzień. Przyczyną były przestarzałe mosty, niezdolne do udźwignięcia ciężkiego sprzętu, brak odpraw celnych dla konwojów oraz niedostatek odpowiednich wagonów kolejowych.
Tomasz Winiarski
