Bankructwo firmy to skomplikowane postępowanie prawne, które może stanowić zarówno narzędzie ratunkowe, jak i proces likwidacyjny. Sprawdź, kiedy można ogłosić bankructwo, jakie są przesłanki i skutki prawne oraz jak właściwie przygotować się do tego procesu.
Bankructwo firmy, potocznie używane zamiennie z terminem upadłość, to stan niewypłacalności przedsiębiorstwa prowadzący do wszczęcia formalnego postępowania sądowego. Procedura ta regulowana przez Ustawę z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe ma na celu zaspokojenie wierzycieli z majątku dłużnika oraz, w określonych przypadkach, zachowanie funkcjonowania przedsiębiorstwa. W artykule wyjaśniamy prawne podstawy bankructwa firmy, przesłanki niewypłacalności oraz konsekwencje ogłoszenia upadłości dla przedsiębiorcy i jego wierzycieli.
Najważniejsze informacje:
- Bankructwo firmy oznacza ogłoszenie upadłości przez sąd gospodarczy wobec niewypłacalnego przedsiębiorcy.
- Niewypłacalność zachodzi, gdy dłużnik utracił zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych przez okres przekraczający 3 miesiące.
- Dla osób prawnych dodatkową przesłanką jest sytuacja, gdy zobowiązania przewyższają majątek przez okres ponad 24 miesiące.
- Dłużnik ma obowiązek złożenia wniosku o upadłość w terminie 30 dni od powstania niewypłacalności.
- Postępowanie może mieć charakter likwidacyjny bądź układowy w zależności od możliwości zachowania przedsiębiorstwa.
- Ogłoszenie upadłości powoduje utratę zarządu nad majątkiem przez przedsiębiorcę na rzecz syndyka.
- Nie każdy może sobie pozwolić na bankructwo – majątek musi wystarczyć na pokrycie kosztów postępowania.
Spis treści:
- Bankructwo firmy – definicja prawna i zakres pojęcia
- Przesłanki bankructwa firmy – kiedy można ogłosić upadłość
- Procedura ogłoszenia bankructwa firmy – etapy postępowania
- Skutki bankructwa firmy dla przedsiębiorcy i wierzycieli
- Bankructwo firmy a alternatywne formy postępowania
- Bankructwo firmy jako narzędzie strategiczne –pre-pack
Bankructwo firmy – definicja prawna i zakres pojęcia
Bankructwo firmy to potoczne określenie stanu prawnego, który w polskim systemie nazywa się upadłością. Zgodnie z art. 10 Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535) upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Termin „bankructwo” pochodzi z języka potocznego i historycznie odnosi się do niewypłacalności przedsiębiorstwa, podczas gdy „upadłość” stanowi precyzyjne pojęcie prawne regulowane przepisami ustawy.
Procedura bankructwa firmy może dotyczyć wszystkich form prowadzenia działalności gospodarczej – od jednoosobowych działalności gospodarczych przez spółki osobowe aż po spółki kapitałowe. Każdy podmiot posiadający zdolność upadłościową może zostać objęty postępowaniem, jeśli spełni ustawowe przesłanki niewypłacalności. Co istotne, przedsiębiorstwo w sensie prawnym oznacza ogół składników majątkowych służących przedsiębiorcy do prowadzenia działalności, dlatego precyzyjnie przedstawiając, upadłość dotyczy przedsiębiorcy, a nie przedsiębiorstwa.
Bankructwo firmy może przebiegać w dwóch podstawowych trybach – upadłości likwidacyjnej, prowadzącej do spieniężenia majątku i zaspokojenia wierzycieli, oraz upadłości układowej, umożliwiającej zawarcie porozumienia z wierzycielami i kontynuowanie działalności w zrestrukturyzowanej formie.
Przesłanki bankructwa firmy – kiedy można ogłosić upadłość?
Podstawową przesłanką bankructwa firmy jest niewypłacalność dłużnika określona w art. 11 Prawa upadłościowego. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ustawodawca wprowadził domniemanie prawne, zgodnie z którym niewypłacalność zachodzi, gdy opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
Dla dłużników będących osobami prawnymi oraz jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązuje dodatkowa przesłanka niewypłacalności. Podmiot taki jest również niewypłacalny, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
Istotne jest, że przesłanki niewypłacalności dotyczą wyłącznie zobowiązań pieniężnych – dłużnik niewykonujący zobowiązań niepieniężnych nie może zostać uznany za niewypłacalnego do momentu przekształcenia tych zobowiązań w pieniężne. Ponadto zobowiązania muszą być wymagalne, co oznacza, że wierzyciel ma prawną możliwość żądania ich zaspokojenia.
„Bankructwo firmy to nie tylko kwestia braku środków na rachunku – to przede wszystkim trwała utrata zdolności do regulowania zobowiązań pieniężnych. Sąd bada rzeczywistą sytuację ekonomiczną przedsiębiorcy, a nie jedynie chwilowe trudności płynnościowe” – podkreśla Adam Kaczor Autor – Kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny, adwokat.
Procedura ogłoszenia bankructwa firmy – etapy postępowania
Procedura bankructwa firmy rozpoczyna się od złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości do właściwego sądu rejonowego – wydziału gospodarczego. Wniosek może złożyć dłużnik, wierzyciel lub uprawnione organy, przy czym dłużnik ma obowiązek złożenia wniosku w terminie trzydziestu dni od powstania przesłanek niewypłacalności zgodnie z art. 21 Prawa upadłościowego.
Wniosek o ogłoszenie upadłości musi zawierać: podstawowe informacje o dłużniku, oznaczenie miejsca przedsiębiorstwa lub majątku, wskazanie okoliczności uzasadniających wniosek oraz ich uprawdopodobnienie. Do wniosku należy dołączyć: spis majątku i zobowiązań, bilans oraz rachunek zysków i strat, a także inne dokumenty potwierdzające sytuację finansową dłużnika.
Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów zawodowych i wydaje postanowienie w sprawie ogłoszenia upadłości w terminie dwóch miesięcy od złożenia wniosku. W trakcie postępowania sąd może ustanowić tymczasowego nadzorcę sądowego, który zbada sytuację dłużnika i przygotuje opinię o zasadności ogłoszenia upadłości.
Jeżeli sąd stwierdzi, że w majątku dłużnika nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, może odmówić ogłoszenia upadłości z uwagi na niedostateczność majątku. W takim przypadku przedsiębiorca pozostaje w rejestrach, co stanowi zagrożenie dla potencjalnych kontrahentów.
Skutki bankructwa firmy dla przedsiębiorcy i wierzycieli
Ogłoszenie bankructwa firmy powoduje szereg istotnych skutków prawnych określonych w art. 57 i następnych Prawa upadłościowego. Podstawowym skutkiem jest utrata przez dłużnika prawa zarządzania i rozporządzania majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości, które przechodzi na syndyka mianowanego przez sąd.
Z dniem ogłoszenia upadłości zostają zawieszone wszystkie postępowania egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi, a wierzyciele mogą dochodzić swoich roszczeń wyłącznie w ramach postępowania upadłościowego. Upadły traci również zdolność do zaciągania nowych zobowiązań bez zgody syndyka, co ma chronić masę upadłości przed dalszym uszczupleniem.
Majątek dłużnika przekształca się w masę upadłości, która podlega spieniężeniu przez syndyka zgodnie z postanowieniami sądu. Środki uzyskane ze sprzedaży majątku są przeznaczane na zaspokojenie wierzycieli zgodnie z kolejnością określoną w ustawie – najpierw koszty postępowania, następnie należności pracownicze, alimenty, zobowiązania podatkowe i inne wierzytelności.
W przypadku spółek kapitałowych zakończenie postępowania upadłościowego oznacza zazwyczaj wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego, co kończy prawną egzystencję podmiotu. Dla przedsiębiorców będących osobami fizycznymi konsekwencje mogą obejmować ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej oraz odpowiedzialność za zobowiązania niewykonane w postępowaniu.
Bankructwo firmy a alternatywne formy postępowania
Bankructwo firmy nie jest jedyną opcją dla przedsiębiorcy znajdującego się w trudnej sytuacji finansowej. Przed złożeniem wniosku o upadłość warto rozważyć alternatywne rozwiązania przewidziane w Ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. 2015 poz. 978), które umożliwiają uniknięcie bankructwa przy jednoczesnym uporządkowaniu zobowiązań.
Do alternatyw należą różne formy postępowań restrukturyzacyjnych – postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe oraz postępowanie sanacyjne. Każdy z tych trybów pozwala na zawarcie układu z wierzycielami, odroczenie bądź redukcję zobowiązań oraz kontynuowanie działalności pod nadzorem doradcy restrukturyzacyjnego.
Restrukturyzacja może być szczególnie korzystna, gdy przedsiębiorstwo ma potencjał do powrotu na ścieżkę rentowności, ale przechodzi przez przejściowe trudności finansowe. W przeciwieństwie do bankructwa, procedury restrukturyzacyjne mają charakter naprawczy i koncentrują się na zachowaniu działalności gospodarczej oraz miejsc pracy.
Decyzja między bankructwem firmy a restrukturyzacją powinna uwzględniać: rzeczywistą sytuację ekonomiczną przedsiębiorstwa, prognozy finansowe, relacje z kluczowymi wierzycielami oraz możliwości operacyjne. Profesjonalna analiza może pomóc w wyborze optymalnej ścieżki postępowania.
Bankructwo firmy jako narzędzie strategiczne –pre-pack
Współczesne prawo upadłościowe oferuje rozwiązania umożliwiające wykorzystanie bankructwa firmy jako narzędzia strategicznego zachowania wartości przedsiębiorstwa. Instytucja przygotowanej sprzedaży przedsiębiorstwa (pre-pack) wprowadzona w 2016 roku pozwala na sprzedaż upadłej firmy lub jej zorganizowanej części określonemu nabywcy na warunkach zatwierdzonych przez sąd już w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości.
Pre-pack umożliwia szybkie przekazanie przedsiębiorstwa nabywcy bez konieczności prowadzenia długotrwałego postępowania likwidacyjnego. Sąd zatwierdza warunki sprzedaży, jeżeli cena jest wyższa niż kwota możliwa do uzyskania w standardowym postępowaniu upadłościowym bądź gdy przemawia za tym ważny interes publiczny albo możliwość zachowania przedsiębiorstwa.
Korzyści pre-pack obejmują: zachowanie ciągłości działalności, utrzymanie miejsc pracy, ochronę wartości aktywów przed deprecjacją oraz szybsze zaspokojenie wierzycieli. Rozwiązanie to jest szczególnie przydatne w przypadku przedsiębiorstw posiadających wartościowe aktywa, ale borykających się z problemami finansowymi wynikającymi z niewłaściwego zarządzania lub niekorzystnej koniunktury.
Procedura pre-packwymaga jednak starannego przygotowania, w tym rzetelnej wyceny majątku przez biegłego sądowego oraz zapewnienia transparentności procesu sprzedaży. Nabywca musi wykazać zdolność finansową do kontynuowania działalności oraz realizacji zobowiązań wobec wierzycieli.
Bankructwo firmy. Podsumowanie
Bankructwo firmy to złożona procedura prawna regulowana przepisami Prawa upadłościowego, która może stanowić zarówno narzędzie likwidacji niewypłacalnego przedsiębiorstwa, jak i mechanizm zachowania jego wartości poprzez sprzedaż zorganizowanemu nabywcy. Kluczowe znaczenie ma właściwe rozpoznanie przesłanek niewypłacalności oraz terminowe podjęcie odpowiednich działań prawnych.
Przedsiębiorcy znajdą się w sytuacji zagrożenia upadłością powinni niezwłocznie skonsultować się z doświadczonym doradcą prawnym w celu oceny dostępnych opcji – od postępowań restrukturyzacyjnych po różne formy upadłości. Odpowiednie przygotowanie może znacząco wpłynąć na efektywność postępowania i stopień zaspokojenia wierzycieli.
Ważne jest również zrozumienie, że bankructwo firmy nie zawsze oznacza koniec działalności – współczesne instrumenty prawne umożliwiają zachowanie przedsiębiorstwa w zrestrukturyzowanej formie, co może być korzystne zarówno dla przedsiębiorcy, jak i dla jego interesariuszy.
FAQ
Czy każda firma może ogłosić bankructwo?
Nie każda firma może ogłosić upadłość, ponieważ majątek dłużnika musi być wystarczający na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Sąd może odmówić ogłoszenia upadłości z powodu niedostateczności majątku, jeśli środki nie wystarczą na opłacenie syndyka i innych kosztów procedury.
Kiedy przedsiębiorca ma obowiązek złożyć wniosek o bankructwo?
Przedsiębiorca ma obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie trzydziestu dni od dnia wystąpienia przesłanek niewypłacalności. Niewypłacalność zachodzi, gdy dłużnik utracił zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych przez okres przekraczający trzy miesiące.
Jakie są alternatywy dla bankructwa firmy?
Alternatywami dla bankructwa są postępowania restrukturyzacyjne przewidziane w Prawie restrukturyzacyjnym, w tym postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe oraz postępowanie sanacyjne. Procedury te umożliwiają zawarcie układu z wierzycielami oraz kontynuowanie działalności pod nadzorem doradcy restrukturyzacyjnego.
Źródła:
- https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20030600535
- https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20150000978
