Celem zaproponowanych zmian jest wzrost innowacyjności polskiej gospodarki, który będzie decydującym czynnikiem w tworzeniu wzrostu dochodu narodowego i podniesienia poziomu dobrobytu w Polsce.
Nowe rozwiązania przewidziane w „małej ustawie o innowacyjności” umożliwią wyrwanie Polski z pułapki średniego rozwoju, co premier Beata Szydło obiecała w exposé. Wymaga to jednak zbudowania gospodarki opartej na wiedzy. W unijnej strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju „Europa 2020”, jednym z trzech priorytetów jest inteligentny wzrost gospodarczy, czyli rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach. Polska zobowiązała się do zwiększenia nakładów na B+R (badania i rozwój) w 2020 r. do 1,7 proc. PKB. W 2014 r. wydatki te wyniosły 0,94 proc. PKB, z czego mniej niż połowę stanowiły wydatki sektora przedsiębiorstw.
Innowacyjność jest jednym z istotnych czynników w ocenie konkurencyjności poszczególnych krajów. W 2014 r. w unijnym rankingu innowacyjności Polska zajęła 24 miejsce, co wprawdzie pozwoliło nam przesunąć się do grupy tzw. umiarkowanych innowatorów, ale dystans między naszym krajem a liderami z tej listy jest nadal znaczący. W Globalnym Rankingu Konkurencyjności 2014–2015, pod względem innowacyjności, Polska zajmowała 72 miejsce na świecie. W świetle tych danych niezbędne jest podniesienie zdolności innowacyjnych przedsiębiorstw, zwiększenie powiązań między nauką a przemysłem i stworzenie otoczenia prawno-instytucjonalnego sprzyjającego innowacjom.
Dlatego zaproponowano spójny system różnorodnych instrumentów premiujących i zachęcających do podejmowania działalności innowacyjnej, na który złoży się przede wszystkim: przyjazny system podatkowy (ulgi podatkowe), stabilny sposób finansowania komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz pakiet ułatwień proceduralnych. Przewidywane rozwiązania przyczynią się również do realizacji celów określonych w „Planie na rzecz odpowiedzialnego rozwoju”, w ramach filaru „rozwój innowacyjnych firm”. Nowe regulacje odpowiadają też na najpilniejsze potrzeby polskich innowatorów i naukowców.
Nowe instrumenty podatkowe
- Od 1 stycznia 2017 r. na stałe zostanie zniesione opodatkowanie podatkiem dochodowym aportu własności intelektualnej i przemysłowej.
Oznacza to, że akcje spółki otrzymane w zamian za wniesioną do niej własność intelektualną, nie będą podlegały opodatkowaniu. Powinno to przyczynić się do większego udziału np. naukowców w komercjalizacji wyników badań.
- Dla małych i średnich przedsiębiorstw rozszerzono listę kosztów podlegających odpisowi o koszty uzyskania patentu.
Rozwiązanie to powinno zachęcić małe i średnie firmy do ponoszenia wydatków na uzyskanie patentu (często koszty te są bardzo wysokie, szczególnie w przypadku uzyskiwania ochrony w kilku krajach). Możliwość uzyskania ochrony patentowej jest ważnym bodźcem działalności innowacyjnej.
- Podwyższono kwoty maksymalnego odliczenia kosztów kwalifikowanych ponoszonych na badania i rozwój.
Dla mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich firm odliczenia te będą wynosiły do 50 proc., a w przypadku pozostałych przedsiębiorców (dużych firm) – do 50 proc. na poniesione wydatki osobowe oraz 30 proc. pozostałych wydatków związanych z działalnością badawczo-rozwojową. Rozwiązania te powinny zachęcić do inwestowania w działalność B+R oraz wykazywania nakładów ponoszonych na innowacje.
- Wydłużono z 3 do 6 lat okres, w jakim przedsiębiorca może odliczyć koszty poniesione na działalność badawczo-rozwojową.
Rozwiązanie to jest korzystne i niezbędne dla firm prowadzących działalność innowacyjną, której efekty mogą pojawić się dopiero po dłuższym czasie. Sześcioletni okres rozliczenia daje możliwość „przesunięcia” odliczeń na później.
- Przewidziano zwrot gotówkowy dla nowo powstających przedsiębiorstw (start-upów) prowadzących działalność B+R.
Podatnik będzie mógł stosować to rozwiązanie jako alternatywę wobec wydłużenia okresu odliczania kosztów działalności badawczo-rozwojowej. Przedsiębiorca, który poniósł wydatki na B+R i równocześnie zanotował stratę, mógłby od razu otrzymać zwrot gotówkowy, w wysokości 18 lub 19 proc. potencjalnego, ale niewykorzystanego odliczenia.
Uproszczenie procedur
- Uelastyczniono zasady dysponowania przez państwowe osoby prawne posiadaną infrastrukturą, w tym również badawczą.
Oznacza to, że np. uczelnie, instytuty badawcze, PAN i jej instytuty naukowe – bez zgody ministra skarbu państwa – będą mogły zawierać krótkie, odpłatne umowy najmu i dzierżawy mienia, np. sali konferencyjnej, sprzętu audio-wizualnego. W praktyce podmioty te będą mogły swobodniej rozporządzać swoim majątkiem.
- Zmodyfikowano procedurę „uwłaszczenia naukowców” (nabywania przez nich praw majątkowych do wynalazków).
Obecna procedura, regulująca zasady nabywania przez naukowców praw do wyników swoich badań naukowych lub prac rozwojowych, nakłada wiele obowiązków biurokratycznych na uczelnie. Natomiast, według Akademickich Centrów Transferu Technologii, blisko 99 proc. zgłaszanych wyników badań przejmowanych jest przez uczelnie, a przypadki uwłaszczenia są bardzo rzadkie, także z powodu braku zainteresowania tym procesem samych naukowców. Dlatego zdecydowano, że procedura uwłaszczeniowa (jako opcja) będzie stosowana przez uczelnie wyłącznie wtedy, kiedy naukowiec zgłaszający wyniki badań poinformuje (w formie oświadczenia) o zainteresowaniu uwłaszczeniem. W przeciwnym przypadku procedura ta nie będzie uruchomiana i uczelnia automatycznie przejmie prawa do wyników badań naukowych i prac rozwojowych.
- Usunięto ograniczenie czasowe (obecnie maksymalnie pięć lat), w jakim twórcom wynalazków przysługiwały udziały w korzyściach z komercjalizacji.
W przypadku wielu innowacji najwyższe przychody uzyskiwane są dopiero po pięciu latach od udzielenia licencji. Takie ograniczenie zniechęcało naukowców do częstszej komercjalizacji badań.
- Umożliwiono uczelniom tworzenie większej liczby spółek celowych.
Obecnie uczelnie mogą tworzyć tylko jedną spółkę celową. Wprowadzona zmiana umożliwi zakładanie kolejnych spółek w celu współpracy z innymi uczelniami na rzecz wspólnej komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych.
- Zwiększono możliwości rozwoju oraz wdrożenia wyników projektów na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa, finansowanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR).
Oznacza to bardziej elastyczne zarządzanie wynikami badań na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa – Skarb Państwa będzie przejmował prawo własności do tych wyników, ale tylko wtedy gdy będzie to przewidywać umowa zawarta między NCBR a wykonawcą badań.
Pozostałe rozwiązania
- Możliwe będzie objęcie finansowaniem przedsięwzięć związanych z wdrażaniem i funkcjonowaniem systemu weryfikacji technologii środowiskowych (ETV).
Zmiana przepisów umożliwi stabilne finansowanie systemu ETV. Chodzi o to, że twórca lub producent technologii, który korzysta z systemu ETV – po pozytywnej weryfikacji – uzyskuje potwierdzenie sprawności rozwiązania technologicznego, uznawanego na całym świecie. W praktyce system wspiera twórców i dostawców ekoinnowacyjnych rozwiązań oraz ich odbiorców w Polsce i na rynkach zagranicznych.
- Zapewnione zostanie stabilne finansowanie działań związanych z komercjalizacją wyników badań naukowych i prac rozwojowych.
Jednostki naukowe będą musiały przeznaczać 0,5 proc. środków z dotacji przyznanej na utrzymanie potencjału badawczego – na finansowanie działań związanych z komercjalizacją wyników badań naukowych i prac rozwojowych.
Nowe rozwiązania mają obowiązywać po 30 dniach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem części przepisów podatkowych i dotyczących zasad finansowania nauki, które mają obowiązywać od 1 stycznia 2017 r.
Źródło: Kancelaria Premiera RP
