Gaz ziemny z USA zagrozi Rosji (ANALIZA)

ANALIZA

Andrzej P. Sikora, Mateusz P. Sikora

Instytut Studiów Energetycznych Sp. z o.o

W opublikowanej 16 listopada 2016 roku swojej corocznej analizie World Energy Outlook 2016,  Międzynarodowa Agencja Energetyczna (IEA) w scenariuszu New Policies Scenario prognozuje, że światowy popyt na gaz ziemny będzie wzrastał średnio o 1,5 proc. rocznie do 2040 roku. Agencja podkreśla, iż gaz ziemny to surowiec najszybciej rozwijający się spośród paliw kopalnych, który zwiększa swój udział w światowym popycie na energię pierwotną z 21 proc. obecnie do 24 proc.  w 2040 roku. Niewiele wolniejszy wzrost popytu na gaz ziemny jest również prognozowany w scenariuszu Current Policies Scenario, który opiera się o założenia już potwierdzone (do połowy 2016 roku) w krajowych dokumentach strategicznych. Odmienną wizję zakłada się w  450 Scenario, gdzie światowy popyt na gaz rośnie do połowy 2020 roku. W późniejszym okresie analizy popyt stabilizuje się na poziomie 4 tys. BCM, a ogólne tempo wzrostu jest zakładane na poziomie 0,5 proc. rocznie.

Rys. 1  Światowy popyt na gaz ziemny według scenariuszy WEO 2016, Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych;  Źródło: WEO 2016  

Wraz ze wzrostem popytu we wszystkich prognozach wzrastają ceny gazu ziemnego (Tabela 1). W scenariuszu New Policies Scenario cena gazu ziemnego w Stanach Zjednoczonych, Unii Europejskiej, Chinach i Japonii wynosi w 2030 roku odpowiednio 5,4 dol./mmBtu 10,3 dol./mmBtu, 11,6 dol./mmBtu i 11,9 dol./mmBtu. W scenariuszu Current Policies Scenario przewidywane ceny w 2030 roku to odpowiednio 5,9 dol./mmBtu, 11,1 dol./mmBtu, 12,5 dol./mmBtu, 13 dol./mmBtu. Najniższe ceny gazu ziemnego ze wszystkich prognoz zakłada scenariusz 450 scenario. W 2040 roku, na koniec analizy, ceny gazu ziemnego w Stanach Zjednoczonych powinny się kształtować na poziomie 5,4 dol./mmBtu, w Unii Europejskiej cena powinna oscylować w granicach 10 dol./mmBtu, a w Chinach i Japonii gaz ziemny powinien kosztować odpowiednio 10,5 i 10,9 dol./mmBtu.

Tabela 1 Ceny ropy naftowej i gazu ziemnego według scenariuszy, Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych;  Źródło: WEO 2016

Gas prices are weighted averages expressed on a gross calorific-value basis. All prices are for bulk supplies exclusive of tax. The US price reflects the wholesale price prevailing on the domestic market. The China and European Union gas import prices reflect a balance of LNG and pipeline imports, while the Japan import price is solely LNG.

IEA podkreśla także, że światowa podaż (w scenariuszu New Policies Scenario) będzie wzrastać średnio o 1,4 proc.  rocznie osiągając 3 800 mld m3 w 2020 roku. W dużej części spowodowane jest to faktem, że rozbudowywane są tzw. pływające magazyny (floating storage) oraz jednostki regazyfikujące, dzięki którym gaz ziemny może docierać do nowych, także mniejszych odbiorców. Skroplony gaz ziemny LNG zyskuje co raz więcej odbiorców co w efekcie ma pozwolić zwiększyć jego udziały w międzynarodowym handlu z 42 proc.  w 2014 roku do 53 proc.  w 2040 roku. Najbliższe lata będą więc areną walki o klienta/odbiorcę skroplonego gazu ziemnego LNG. Około 130 mld m3 dodatkowych mocy skraplających gaz ziemny jest aktualnie w budowie (Rys. 2) i będą oddane do 2020 roku. 85 proc.  jest z tych budowanych mocy znajduje się w Australii i Stanach Zjednoczonych. O możliwej nadpodaży na rynku skroplonego gazu ziemnego informował także raport Qatar National Bank (QNB). Analizy pokazywały, że uruchomienie nowych projektów LNG w Australii, Stanach Zjednoczonych i Rosji spowoduje znaczną nadwyżkę zainstalowanej mocy i według przywołanego scenariusza jej wzrost wyniesie około 8 proc. rocznie do 2020.

Rys. 2 Moce skraplania gazu ziemnego według regionu, Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych;  Źródło: WEO 2016  

IEA dzięki World Energy Outlook 2016 wysłała w świat także bardzo ważną informację. Agencja pisze, że dodatkowy import LNG do Europy jest ograniczony po pierwsze przez powolny wzrost popytu spowodowany głównie przez niski poziom wzrostu gospodarczego oraz poprawę efektywności. Po drugie, wpływ na to ma niska cena emisji CO2, a w konsekwencji ceny węgla. Po trzecie, Amerykanie wprost informują o możliwości konkurencyjnych dostaw rosyjskiego surowca.

W naszej ostatniej analizie „Gaz ziemny – Rosja łatwo nie odda swojej strefy wpływów”, podkreślaliśmy, iż, mimo że amerykańskiego LNG w europejskiej infrastrukturze prawie w ogóle jeszcze nie ma, to oddziaływanie efektu „łupkowego LNG” na Europę jest oczywiste. Rosyjski Gazprom do znudzenia powtarza, iż amerykański LNG nie jest konkurentem na rynku europejskim…

Wręcz przeciwnie, amerykański gaz ziemny jest bardzo groźnym konkurentem, z czego doskonale zdaje sobie sprawę nie tylko Rada Nadzorcza Gazpromu, ale także sam Putin oraz rosyjscy obywatele patrząc na spadek wpływów do budżetu. Wystarczy zobaczyć, jak kształtują się dziś średnie miesięczne ceny rosyjskiego gazu ziemnego na granicy niemieckiej (Rys. 3). W styczniu 2014 roku cena wynosiła 10,90 dol./mmBtu czyli około 403,3 dol. 1 tys. m3, a na koniec września 2016 roku wynosi już tylko 3,96 dol./mmBtu czyli około 146,52 dol./1 tys. m3. Jest to różnica o ponad 255 dolarów! I jest to najniższy od września 2004 roku poziom, kiedy to średnia cena wynosiła 3,81 dol./mmBtu czyli około 140,97 dol./1 tys. m3.

Publikacja danych World Energy Outlook 2016 zbiegła się z dwiema równie ważnymi informacjami. Po pierwsze, opublikowaną przez amerykańska służbę geologiczną US Geological Survey informacją o odkryciu prawdopodobnie największych złóż węglowodorów w Stanach Zjednoczonych. Mowa tu o złożu Wolfcamp shale znajdującym się w tzw. Basenie Prmskim w Teksasie, gdzie według Geological Survey może znajdować się 20 mld baryłek ropy i 1,6 mld baryłek ekwiwalentu ropy naftowej gazu ziemnego.

Po drugie, danymi opublikowanymi przez amerykański Departament Energii, U.S. Department of Energy dotyczącymi eksportu skroplonego gazu ziemnego LNG z terminala Sabine Pass należącego do Cheniere Energy, Inc. Oznacza to, iż dzięki samej tylko instalacji funkcjonującej od lutego 2016 roku wyeksportowano już w różne kierunki świata około 3 mld m3 (1,06 bcf) gazu ziemnego pochodzącego z amerykańskich niekonwencjonalnych złóż. Średnia cena „łupkowego” gazu ziemnego w punkcie wyjścia kształtowała się na poziomie 4,67 dol./mmBtu czyli około 172,39 dol./1 tys. m3. Przypomnijmy, że łączny koszt transportu LNG z terminala Sabine Pass to dziś około 4,15 dol./mmBtu, czyli około 153,55 dol./1 tys. m3. Na formułę całego kosztu składa się 115 proc. ceny gazu w punkcie Henry Hub, około 2,25 dol./mmBtu opłaty technicznej za skroplenie gazu ziemnego (zapisanej w kontrakcie (2011r.) między Cheniere i Shell) oraz fracht..u

Co oznacza to dla Polski? Po pierwsze warto podkreślić, że dla ogłoszenia sukcesu w poszukiwaniu łupkowych węglowodorów na złożu Wolfcamp shale wykonano 3000 odwiertów! A to wszystko przy aktualnych cenach ropy naftowej na poziomie 40-50 dol./bbl, utrzymujących się w trendzie spadkowym od czerwca 2014. Przypomnijmy, że ogólnie wyszydzana dziś „polska rewolucja łupkowa” pozwoliła na wykonanie na terenie całej Polskie zaledwie 72 otworów wiertniczych w poszukiwaniu POLSKIEGO gazu łupkowego. A spółka, Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, wykonała zaledwie 19 odwiertów.

Po drugie, nadal nie zakupiliśmy pierwszego metanowca z amerykańskim skroplonym gazem ziemnym. Artykułowana w prasie polska polityka gazowa (bo oficjalnej polityki gazowej/energetycznej nie ma!)  przyjęła w ostatnich miesiącach bardzo twardą, antyrosyjską pozycję. Leśne poradniki sugerują, by podczas spotkania z niedźwiedziem przy szlaku nie patrzeć mu w oczy i nie wpadać w panikę. Sugerują by nie zbliżaj się do niego, ale również nie rzucać się do ucieczki. Dodatkowo przypominają by spokojnie odejść w przeciwnym kierunku. Tym kierunkiem dla Polski powinno być pokazanie, że jesteśmy w stanie zakupić, sprowadzić i wykorzystać właśnie „łupkowe LNG”. Warunki do zakupu amerykańskiego gazu LNG mogą być dla Europy korzystne. 22 czerwca 2016 roku ogłoszony 42 dniowy przestój zatłaczania gazu ziemnego do największego w Wielkiej Brytanii magazynu Rough spowodował skok kwotowań notowanego na brytyjskiej giełdzie NBP kontraktu Winter 16 (zima 16) do poziomu 6,411 dol./mmBtu. Cena była na tyle wysoka, że pozwoliła nie tylko pokryć klasyczną, wspomnianą wcześniej opłatę dla eksportu, lecz także opłatę techniczną za skroplenie gazu ziemnego.

Gajowy Marucha mówił, że nie wychodzi się na polowanie (na niedźwiedzia) nie znając swojego terenu oraz nie wiedząc co z takiego polowania może wyniknąć (zarządzanie ryzykiem) lub przynajmniej nie mając obok siebie pewnego, sprawdzonego i silnego partnera, na którego zawsze można liczyć. A my jak zwykle… Jakoś to będzie…

Tabela 2 Eksport gazu LNG z U.S., Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych; Źródło: U.S. Department of Energy  

* liczone dla wzoru m³= ft³/35,3