Z obserwacji polskiego rynku zamówień publicznych wynika, iż zamawiający realizując zadanie chciałby przenosić na wykonawcę jak największą ilość ryzyk. Ryzyka powinny być rozłożone na tych, którzy nimi zarządzają. Wszystkie ryzyka nie powinny być przesunięte na wykonawcę, podział ryzyk pomiędzy strony kontraktu powinien być równomierny i sprawiedliwy.
Wskazać można, iż w systemie (w szczególności w branży budowlanej) istnieje jednocześnie brak równowagi pomiędzy stronami i brak wzajemnego zaufania. Z drugiej strony istnieje dość duża konkurencja na rynku budowlanym. Wykonawcy składają oferty ze świadomością istniejącego podwyższonego ryzyka. W raporcie „Budownictwo w Polsce. Edycja 2013”[1] zawarta została informacja, iż „silna konkurencja na rynku jest jednocześnie czynnikiem skłaniającym firmy do przyjmowania zleceń poniżej kosztów. W związku z małą liczbą potencjalnych kontraktów dostępnych na rynku, jedna trzecia firm (32%) jest obecnie skłonna zaakceptować podwyższone ryzyko, przyjmując nowe zlecenia przy zerowej lub nawet ujemnej marży. To nieco mniej (o 2 punkty procentowe), niż w 2012 roku. Odsetek firm, które przyznają, że zdarzyło się im naruszyć swoją politykę zarządzania ryzykiem, aby zyskać nowe umowy, osiągnął 58% (identycznie, jak w 2012 roku)”. Podsumowując powyższe, przy realizacji inwestycji budowlanych dość istotna część ponoszonego potencjalnego ryzyka niepowodzenia jest przenoszona na wykonawcę.
Zdaniem Krajowej Izby Gospodarczej stosowanie warunków kontraktowych FIDIC[2] oraz wzorów umów (czyli dobrych praktyk) niewątpliwie przyczyniłoby się do poprawy funkcjonowania i jakości realizowanych inwestycji w ramach Prawa zamówień publicznych (PZP). Co do zasady, warunki kontraktowe FIDIC mają na celu uproszczenie przeprowadzenia inwestycji budowlanej. Umowy bazujące na FIDIC równomiernie rozdzielają pomiędzy zamawiającego i wykonawcę ryzyko procesu budowlanego. W efekcie strony kontraktu ponoszą wspólną odpowiedzialność za realizowaną inwestycję. Podkreślić również należy, iż zgodnie z treścią art. 154 PZP Prezes Urzędu upowszechnia przykładowe wzory umów w sprawach zamówień publicznych, regulaminów oraz innych dokumentów stosowanych przy udzielaniu zamówień. W naszej ocenie należy szeroko wykorzystywać wskazany zapis art. 154 PZP – upowszechniając wzory umów dla różnego rodzaju zamówienia, dla przykładu: w niemieckim systemie zamawiający z powodzeniem wykorzystują istniejące wzory umów.
Katarzyna Dwórznik, Ekspert prawno-gospodarczy Krajowa Izba Gospodarcza
[1] Raport „Budownictwo w Polsce Edycja 2013” został przygotowany przez CEEC Research we współpracy z KPMG w Polsce oraz agencją badawczą Norstat Polska. Pełna treść raportu: http://www.kpmg.com/PL/pl/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Strony/Budownictwo-w-Polsce-Edycja-2013.aspx
[2] FIDIC – Międzynarodowa Federacja Inżynierów Konsultantów (fr: Fédération Internationale Des Ingénieurs-Conseils )
