Brzoska zniechęcił się w Polsce, Musk w USA. Próby reformowania systemu podejmowane przez różnej maści biznesowych wizjonerów niemal zawsze kończą się podobnie. Wierzą, że wystarczy nowatorski pomysł, silna wola i odrobina „startupowego” szaleństwa. Tymczasem systemy państwowe to nie giełda, gdzie można zaryzykować, stracić i spróbować jeszcze raz. Tu gra się na cudzych pieniądzach, cudzych zasadach i cudzej cierpliwości.
Elon Musk ogłosił swoją decyzję – jakżeby inaczej – u siebie, czyli na platformie X. Miało być 2 biliony dolarów oszczędności, a wyszło ponoć około 150 miliardów. Jedna czwarta budżetu Polski. Ale dla właściciela Tesli to bardziej drobna kosmetyka niż rewolucja. W panikę wpadli za to bohaterowie żywcem wyjęci z serialu „The Office” – świata, gdzie nawet bezsensowne spotkania mają swój etatowy ciężar i przydział budżetowy. A jednak – Musk dokonał czegoś, czego nie udało się nikomu wcześniej.
Ronald Reagan, idol konserwatywnych liberałów, też próbował cięć – naczytał się Miltona Friedmana, ale skończył jako praktyk czystej wody keynesizmu. Dlaczego? Bo ZSRR. Bo zbrojenia. Bo trafił na zimną wojnę, więc ją wykorzystał i napędzał koniunkturę pomując pieniądze w zbrojenia.
Musk tymczasem – jeśli jego ruch się utrwali – rzeczywiście ograniczył realny wpływ państwa w niektórych obszarach, choć nadal nie na swoją miarę. Nie wysłał biurokracji w kosmos – a jedynie ją, z chirurgiczną precyzją, przyciął na brzegach. Niemniej i to może mieć znaczenie, choćby dla takich krajów jak Polska, gdzie efektem ubocznym tej „chirurgii” mogło być przykręcenie kurków dla organizacji destabilizujących silniejsze państwa narodowe (tak, Sorosowie dalej płacą, ale z mniejszym rozmachem).
Brzoska też się zniechęcił. A przepraszam – musi na chwilę oddalić się do innych zajęć. Entuzjazm, z jakim wszedł do wielkiej gry, zderzył się z betonem legislacyjno-instytucjonalnym. Zorientował się, że co najwyżej może zmienić dwie mniej ważne ustawy, trzy zablokują koalicyjni partnerzy, a pięć utknie na etapie opiniowania. Działy, komórki, piony, rady nadzorcze, interesy grupowe, uregulowania wewnętrzne i nieprzeniknione procedury. To nie świat dla start-uperów. To świat korpo.
Może dlatego całkiem sprawnie operował w tym systemie Mateusz Morawiecki. On rozumiał, że państwo to taka większa, bardziej złożona i znacznie brutalniejsza wersja korporacji – gdzie za nieudane „pitchowanie” projektu nie traci się inwestora, tylko poparcie społeczne, kadencję albo premiera. W tej grze trzeba cierpliwości – a to cecha, której start-uperzy raczej nie pielęgnują.
USA też, wbrew mitologii, nie są wolnorynkową dziką prerią. To państwo – ogromne, scentralizowane, z przerośniętą administracją. Ludzie wieszają flagi przed domami, jeżdżą mustangami i mówią o wolności, ale potem idą do urzędu, gdzie dostają formularz na 17 stron. A urzędnik kończy pracę o 16:00.
A jednak – mimo wszystko – coś tam się udało. Może nie za pierwszym podejściem, ale przy drugim. Może i my potrzebujemy drugiego podejścia. Tyle że z pewnością nie z tym premierem, który dziś rządzi.
