Kilka dni po publikacji najnowszego raportu Europejskiej Agencji Środowiska o jakości powietrza w UE, z którego wynika, że powietrze w Polsce należy do najbrudniejszych w całej Unii, ECO SA podsumowuje realizację programu KAWKA, którego celem jest poprawa jakości środowiska w najbardziej zanieczyszczonych miastach w Polsce.
Na przykładzie Opolszczyzny widać, że program jest skutecznym narzędziem w walce o czyste środowisko – ograniczy emisję pyłów w regionie o blisko 18 ton rocznie, dzięki niemu lokatorzy ponad 500 lokali pozbędą się pieców węglowych, zlikwidowane zostaną też cztery nieekologiczne kotłownie.
Program Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) „Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii – KAWKA”, skierowany jest do mieszkańców miast powyżej 5 tys. mieszkańców (w dwóch pierwszych edycjach programu liczba ta wynosiła 10 tys. mieszkańców), w których przekroczone zostały normy jakości powietrza w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031). Celem programu jest poprawa jakości powietrza, głównie poprzez wyeliminowanie z niego groźnych dla zdrowia cząstek pyłów PM2,5, PM10 oraz CO2. Program wspiera realizację postanowień Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (CAFE).
Podstawowym narzędziem programu jest dotacja NFOŚiGW w wysokości do 45 proc. kosztów likwidacji indywidualnych kotłowni i palenisk węglowych oraz zastąpienia ich Ciepłem Systemowym, bądź innym efektywnym ekologicznie źródłem ogrzewania. Nawet drugie tyle dołożyć mogą z własnych środków, tj. w formie udzielonych dotacji i pożyczek Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW), odpowiadające za wdrożenie programu na swoim terenie. Jak łatwo policzyć, łączna kwota dofinansowania może wynieść nawet do 90 proc. wszystkich kosztów kwalifikowalnych, czyli w przypadku przyłączenia do sieci ciepłowniczej, nakładów na instalację odbiorczą w budynku i w poszczególnych mieszkaniach, węzeł cieplny oraz przyłącze ciepłownicze.
Rys. 1. Schemat finansowania oraz działania „Kawki”
Energetyka Cieplna Opolszczyzny SA już na początku 2013 roku włączyła się w realizację programu KAWKA w województwie opolskim. Współpracując z WFOŚiGW w Opolu udało się stworzyć spółce sprawne mechanizmy funkcjonowania programu, który w tamtym czasie ciągle się jeszcze rozwijał. Na terenie województwa użytkownicy budynków, gdzie stosowano ogrzewanie węglowe mogli liczyć na wsparcie w wysokości do 55 proc. kosztów kwalifikowalnych przekazywane w formie dotacji (NFOŚiGW – 45 proc., WFOŚiGW Opole – 10 proc.) oraz 35 proc. w formie niskooprocentowanej pożyczki udzielanej przez WFOŚiGW.
– Nabór wniosków do programu został ogłoszony w maju 2013 r. Kilka miesięcy wcześniej rozpoczęliśmy jednak kampanię informacyjną mającą na celu wytypowanie budynków, które posiadają ogrzewanie węglowe, a ich mieszkańcy bądź użytkownicy są zainteresowani przyłączeniem do sieci ciepłowniczej. Główną osią kampanii były spotkania z mieszkańcami wspólnot mieszkaniowych oraz klientami instytucjonalnymi – mówi Wiesław Chmielowicz, prezes ECO SA.
Szereg wyzwań
Podczas rozmów okazało się, że choć zainteresowanie programem jest duże, to na drodze stoi szereg wyzwań. Największym okazał się brak środków finansowych po stronie odbiorców. Mimo, iż KAWKA oferuje korzystne instrumenty wsparcia w postaci 55 proc. bezzwrotnej dotacji i 35 proc. preferencyjnej pożyczki, pozostałe 10 proc. wciąż jest często zbyt dużą kwotą dla wspólnot mieszkaniowych. Ponadto duża część zasobów mieszkalnych ogrzewanych piecami węglowymi to lokale komunalne. Ich lokatorzy, niebędący właścicielami mieszkań, w wielu przypadkach nie znajdowali uzasadnienia w partycypacji w nakładach inwestycyjnych, co powodowało konieczność zaangażowania finansowego ze strony gminy (właściciela nieruchomości). Jeszcze innym zagadnieniem, z którym należało się zmierzyć był wzrost kosztów ogrzewania lokali, w których stosowano węglowe źródła ogrzewania. Choć Ciepło Systemowe w opolskich miastach należy do najtańszych w kraju, to wciąż koszt ogrzewania węglowego jest niższy.
Kolejną barierą, na którą napotykano podczas spotkań z mieszkańcami był brak porozumienia oraz wzajemnego zaufania do siebie lokatorów, które często prowadziły do paraliżu decyzyjnego. Mieszkańcy obawiali się inwestowania w części wspólne oraz sytuacji, w której ich sąsiedzi celowo nie dogrzewają swoich mieszkań korzystając z ciepła przenikającego przez ściany sąsiednich pomieszczeń. – Między innymi z tego powodu istotne było m.in. wyjaśnienie zasad przeprowadzania rozliczeń za energię cieplną, co uspokoiło wielu niezdecydowanych –dodaje Wiesław Chmielowicz.
Ostatecznie, po kilkudziesięciu spotkaniach i niezliczonej liczbie negocjacji ECO SA złożyła wniosek o dotację – zarówno w pierwszej, jak i drugiej edycji programu. Łączna kwota dotacji przeznaczona dla klientów spółki na wykonanie węzłów cieplnych i instalacji wewnętrznej wynosi
6 milionów złotych. Dotacja obejmuje przyłączenie do sieci ciepłowniczej i likwidację pieców węglowych w 96 obiektach z Opola, Strzelec Opolskich i Kluczborka. Realizacja wszystkich inwestycji planowana jest do grudnia 2017 doku.
– Do października bieżącego roku zostały zakończone inwestycje w 23 obiektach, w których zlikwidowano 111 pieców pokojowych i 2 kotłownie węglowe. Dzięki temu rocznie do atmosfery wydostanie się 3,8 tony pyłu mniej. Wypłacona do tej pory dla Odbiorców dotacja na ten cel wyniosła 1,17 miliona złotych – dodaje Prezes ECO SA. – A to dopiero początek, bo na skutek realizacji wszystkich zaplanowanych zadań uzyskany będzie efekt ekologiczny w postaci ograniczenia emisji pyłów o 17,9 tony rocznie, lokatorzy ponad 500 lokali mieszkalnych pozbędą się nieefektywnych źródeł węglowych oraz zlikwidowane zostaną 4 nieekologiczne kotłownie.
Rys. 2. Program KAWKA w liczbach – Efekty płynące z realizacji Programu „KAWKA” przez ECO SA dla mieszkańców woj. opolskiego
Poza efektem ekologicznym, który jest najważniejszy, nie należy zapominać o efekcie gospodarczym. Łączna wartość realizowanych przez ECO SA i jej Klientów dwóch edycji „Kawki” to blisko 15 milionów złotych. Jest to kwota, która podzielona zostanie pomiędzy wykonawców instalacji, węzłów i przyłączy, co nie pozostaje bez wpływu na lokalną gospodarkę i rynek pracy.
– Czy program KAWKA oznacza faktyczne, pozytywne efekty dla mieszkańców miast? Czy blisko 18 ton pyłu mniej w powietrzu każdego roku to dużo? Od odpowiedzi na to ostatnie pytanie zależy ostateczna ocena programu. Dla nas nie mają znaczenia napotkane trudności, nie mają znaczenia setki godzin spędzonych przy wdrażaniu i realizacji programu. Liczy się efekt, a efektem jest wyraźnie czystsze powietrze, którym oddychają mieszkańcy. Dzięki wspólnym wysiłkom opolskiego WFOŚiGW, ECO SA oraz Odbiorców ciepła, Opole i całe województwo już teraz cieszy się czystszym powietrzem, wygodniejszym ogrzewaniem i dobrym samopoczuciem – podsumowuje Wiesław Chmielowicz.
Co musimy wiedzieć o pyle?
Pyły zawieszone (PM10 oraz PM 2,5) to zanieczyszczenia powietrza składające się z mieszaniny cząstek stałych oraz ciekłych, zawieszonych w powietrzu. Średnica cząstek pyłu PM10 wynosi około 1/10 średnicy ludzkiego włosa. Cząstki pyłu PM 2,5 są jeszcze mniejsze. Tak mały rozmiar umożliwia im łatwe wnikanie do płuc, co może powodować nawet raka płuc. Za emisję tych zanieczyszczeń w dużej mierze odpowiada spalanie węgla w domowych piecach i kotłach.
Źródło: Energetyka Cieplna Opolszczyzny S.A.
