Rząd we współpracy z samorządami chce zazielenić Polskę i przygotować ją na zmiany klimatu
Ministerstwo klimatu i środowiska pracuje nad projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wzmocnienia klimatycznego wymiaru polityki miejskiej. Ogólnym efektem wprowadzanych zmian będzie zmniejszenie wrażliwości oraz wzrost odporności miast na zmiany klimatyczne. Zmiany mają doprowadzić do wzrostu powierzchni obszarów zieleni, rozwój zielono-niebieskiej infrastruktury i rozwiązań opartych na przyrodzie. Zmiany mają także przeciwdziałać i zapobiegać zjawisku suszy oraz powodzi w miastach. Rząd miałby przyjąć projekt tej ustawy do końca roku.
Zakres zmian
Celem tej ustawy ma być wprowadzenie rozwiązań służących wzmocnieniu klimatycznego wymiaru polityki miejskiej, w „szczególności wzmocnienie aspektów transformacji ekologicznej miast. Zakres projektowanej interwencji jest wynikiem prac analitycznych Ministerstwa Klimatu i Środowiska, które zostały przeprowadzone m.in. w roku 2020 w ramach inicjatywy pn. „Miasto z Klimatem”.
Zagadnienia dotyczące adaptacji do zmian klimatu są także horyzontalnym zagadnieniem polityki europejskiej zostały zoperacjonalizowane w programowanie nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2021-2027. – Dodatkowo należy podkreślić, że w nowej Strategii w zakresie przystosowania się do zmian klimatu Budując Europę odporną na zmianę klimatu –, opublikowanej 24 lutego 2021 r. KE zaznacza, że władze krajowe, regionalne i lokalne powinny opracować plany adaptacji do zmian klimatu. KE wezwała także europejskie miasta liczące co najmniej 20 000 mieszkańców do opracowania ambitnych planów zazieleniania obszarów miejskich do końca 2021 roku – w czytamy w zapowiedzi projektu.
Zakres projektowanego prawa jest kolejną częścią zagadnień, które wymagają podjęcia procesu legislacyjnego. Projektowane narzędzia mają być odpowiedzią na zidentyfikowane problemy polegające na:
- niewielkiej liczbie miast posiadających opracowane miejskie plany adaptacji do zmian klimatu, w tym które uwzględniają płynące z nich wnioski i rekomendacje w miejskich dokumentach o charakterze strategicznym, w tym dotyczących planowania przestrzennego,
- niewystarczającym sposobie wyartykułowana kwestii związanych z adaptacją do zmian klimatu w polityce prowadzonej przez samorząd województwa,
- niewystarczającym poziomie zaangażowania społeczności lokalnych w kwestie dotyczące ochrony miejskiego środowiska oraz niewystarczającym poziomie środków finansowych w budżetach miast na realizację projektów związanych ze zwiększaniem udziału terenów zieleni w mieście,
- praktyka planowania przestrzennego w Polsce wskazuje, że ryzyko klimatyczne, w tym aspekty związane z adaptacją do zmian klimatu, nie są w wystarczającym stopniu brane pod uwagę w procesie planowania przestrzennego,
- praktyka wykonywania ocen oddziaływania na środowisko w Polsce wskazuje, że obecne przepisy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2021 r. poz. 247 i 784) mogą być interpretowane w sposób niedostatecznie jednoznaczny w zakresie analiz dotyczących ryzyka klimatycznego, w szczególności w odniesieniu do adaptacji przedsięwzięć do zmian klimatu.
Rozwiązania
Zgodnie z założeniem projektu, miasta powyżej 20 000 mieszkańców zostaną zobowiązane do opracowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu (MPA). Dodatkowo wnioski i rekomendacje z opracowanych MPA będzie należało uwzględniać w sporządzanych strategiach rozwoju gmin, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Przedmiotem analizy MKiŚ było zidentyfikowanie funkcjonującego już dokumentu strategicznego opracowywanego przez gminy, który mógłby zostać uzupełniany o przedstawione kwestie. W polityce rozwoju województwa, samorządy województwa zostaną zobligowane do tworzenia warunków dla prowadzenia działań na rzecz adaptacji sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu.
Resort klimatu i środowiska proponuje wprowadzenie obowiązku przeznaczania co najmniej 30 procent środków zaplanowanych już ustawowo do wydatkowania w ramach budżetu obywatelskiego na ochronę środowiska miejskiego. – Obowiązek ten będzie dotyczył tylko gmin o statusie miasta na prawach powiatu, które aktualnie są zobowiązane do tworzenia budżetu obywatelskiego oraz do wydatkowania na ten cel co najmniej 0,5 procent wydatków gminy zawartych w ostatnim przedłożonym sprawozdaniu z wykonania budżetu. Projektowana ustawa przewiduje rozwiązanie problemu zbyt małego zaangażowania mieszkańców w kwestie związane z ochroną środowiska miejskiego oraz niewystarczającej wysokości środków finansowych przeznaczanych na działania środowiskowe w miastach – czytamy w założeniach do projektu.
Miasta powyżej 20 000 mieszkańców mają uwzględniać w planowaniu przestrzennym, działania zmniejszające wrażliwość na zmiany klimatyczne. – Ogólnym efektem wprowadzanych zmian będzie zmniejszenie wrażliwości oraz wzrost odporności miast, a także uniknięcie niekorzystnych skutków zmian klimatu, w tym możliwych strat. Efektem zmian będzie również wzrost powierzchni obszarów zieleni, rozwój zielono-niebieskiej infrastruktury i rozwiązań opartych na przyrodzie, które pełnią istotne funkcje adaptacyjne, ale także przyrodnicze, społeczne i gospodarcze, przyczyniając się do wzrostu komfortu życia ludzi. Efektem zmian będzie również przeciwdziałanie i zapobieganie zjawisku suszy oraz powodzi – czytamy.
Mają zostać także doprecyzowane przepisy ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Mają one dotyczyć zakresu i elementów niezbędnych dla przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko w obszarze dotyczącym analiz klimatycznych (analiza podatności przedsięwzięcia na zmiany klimatu). – Pomimo iż aktualnie obowiązujące polskie przepisy w analizowanym zakresie pozostają co do zasady zgodne z nowelizacją dyrektywy OOŚ z 2014 r., to jednak konieczne wydaje się ww. doprecyzowanie w celu osiągnięcia jeszcze większej jednoznaczności w tym obszarze – czytamy w założeniu.
Bartłomiej Sawicki
