W dniach 19-21 stycznia 2024 roku odbyło się prestiżowe Sympozjum Zakopane poświęcone tematyce „Neutralność klimatyczna, a paliwa gazowe” zorganizowane przez Izbę Gospodarczą Gazownictwa. Konferencja zgromadziła liczne grono krajowych i zagranicznych ekspertów, przedstawicieli świata biznesu, nauki i administracji państwowej, aby omówić najważniejsze aspekty transformacji energetycznej i rolę paliw gazowych w osiągnięciu neutralności klimatycznej.
Sympozjum otworzył Robert Perkowski, prezes IGG. Jak powiedział to sympozjum jest spojrzeniem w przyszłość, ale z zachowaniem w pamięci tego co minęło. Podkreślił, że firmy z branży gazowniczej muszą działać przede wszystkim w kierunku zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego i ciągłości dostaw usług. Zaznaczył, że transformacja energetyczna powinna być postrzegana w szerszym aspekcie. – W opinii publicznej transformacja energetyczna dotyczy tylko źródeł wytwarzania prądu, tymczasem nie dotyczy ona tylko obecnych źródeł wytwórczych energii elektrycznej, ale także gazownictwa i ciepłownictwa – powiedział prezes Robert Perkowski. Zwrócił uwagę, że gaz ziemny będzie podstawowym elementem transformacji energetycznej, zapewni szybką redukcję emisji i będzie coraz bardziej zielony dzięki nowoczesnym technologiom.
Następnie prezes IGG odczytał list Iwony Waksmundzkiej-Olejniczak, członka zarządu ds. strategii i zrównoważonego rozwoju Grupy Kapitałowej Orlen kierując uwagę uczestników na dwa kluczowe perspektywy: transformację energetyczną oraz zapewnienie odpowiednich źródeł energii na najbliższe dwie-trzy dekady. Jak podkreśliła autorka listu transformacja energetyczna to nie tylko wyzwanie, ale również szansa na zrównoważony rozwój.
Iwona Waksmundzka-Olejniczak przedstawiła przykłady prowadzonych obecnie przez Orlen inwestycji w rozwój polskiego gazownictwa. Jak napisała: „W strategii grupy do roku 2030 zaplanowano wzrost wydobycia gazu z własnych złóż, krajowych oraz zagranicznych, do 12 mld m sześc. rocznie. Gaz pozyskiwany ze złóż w Norwegii – własny oraz zakontraktowany od partnerów tam działających – płynie do Polski gazociągiem Baltic Pipie i obok dostaw LNG jest jednym z filarów niezależności energetycznej Polski. W połowie ubiegłego roku Orlen rozpoczął również inwestycję rozbudowującą krajowy potencjał magazynowy, w wyniku której w ciągu dwóch najbliższych lat zwiększy się on aż o jedną czwartą.”
Gaz ziemny jako pomost ku neutralności klimatycznej
Jak podkreśliła w liście do uczestników sympozjum Iwona Waksmundzka-Olejniczak transformacja energetyczna i inwestycje w gaz ziemny nie są sprzeczne. W jej opinii gaz ziemny pełni kluczową rolę jako paliwo przejściowy, a być może można go nawet zdefiniować jako „pomost, dzięki któremu przejdziemy do zielonej gospodarki w sposób racjonalny i sprawiedliwy”.
Środki unijne dla gazownictwa
Przekonanie, że wymiana doświadczeń w czasie konferencji pozwoli na wprowadzenie na rynek kolejnych ważnych inicjatyw w obszarze gazownictwa – wyraził, zwracając się do uczestników sympozjum, Konrad Wojnarowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej. Jak powiedział „transformacja energetyczna jest nieunikniona i nieodwracalna”. Polityka UE i Polski będzie prowadziła do tego, aby środki z Funduszu Spójności i innych programów unijnych zostały wykorzystane i będą one ważnym aspektem w budowaniu bezpieczeństwa energetycznego. – Ten i przyszły rok będą przełomowe jeśli chodzi o środki z Krajowego Planu Odbudowy oraz politykę spójności. Jestem przekonany, że wszyscy przedsiębiorcy, także z branży gazowniczej, będą mogli z tych środków skorzystać – powiedział Konrad Wojnarowski.
Przyszłość paliw gazowych
Następnie odbyła się pierwsza sesja, moderowaną przez Adama Wawrzynowicza z Kancelarii Prawnej Wawrzynowicz i Wspólnicy pt. „Priorytety polityki klimatycznej – przyszłość paliw gazowych”.
-Rola gazu ziemnego jako paliwa transformacyjnego uległa zmianie co wyraźnie widać w politykach europejskich, ale mimo, że słychać sceptyczne głosy co do jego roli, na pewno gaz pozostanie ważnym elementem miksu energetycznego w Europie i w Polsce. Bez gazu budowanie gospodarki w oparciu o zieloną energię jest trudne, jeśli nie niemożliwe – powiedział Adam Wawrzynowicz otwierając panel.
Podczas tej sesji omówiono kluczowe aspekty polityki klimatycznej Polski, rolę i perspektywy dla gazu ziemnego, Program Fit for 55, regulacje dotyczące rozwoju CCS/CCUS, przygotowanie infrastruktury do składownia CO2, bezpieczeństwo energetyczne w kontekście ograniczenie paliw kopalnych, regulacje dotyczące gazów odnawialnych oraz biznesowe działania na drodze dekarbonizacji.
– Powinniśmy myśleć w jakim kierunku powinno iść wsparcie dla transformacji gazownictwa. Bez dotacji rządowych gazownictwo nie będzie się mogło rozwijać, czego przykładem jest biometan, który bez wsparcia nie będzie opłacalny – powiedział Robert Więckowski, prezes zarządu PSG. Podkreśli, że PSG jest gotowe do zatłaczania biometanu do sieci. – Oczekujemy tylko regulacji prawnych i wsparcia dla przedsiębiorców, którzy będą chcieli przetworzyć biogaz do biometanu – powiedział panelista.
Natomiast Arkadiusz Jesionek, dyrektor Centrum Energetyki AGH w Krakowie zaznaczył, że nie mamy innego wyjścia jak wdrażanie nowoczesnych technologii wychwytywania CO2 w gazownictwie, które pozwalają na wychwytywanie nawet 100 proc. CO2. Zwrócił uwagę, że w Polsce są już bardzo zaawansowane projekty CCS.
Piotr Sabat, członek zarządu ds. Rozwoju Orlen podkreślił, że Orlen jest najbardziej zaangażowanym w Polsce podmiotem w projekty CCS. – Wierzymy, że będziemy punktem zbiorczym do którego będą dołączali inni gracze zainteresowani dekarbonizacją. Obecnie działamy w tym zakresie w konsorcjum z Lafarge Cement i Air Liquide Polska. Projekt jest w fazie rozwoju i wygrywa model sekwestrascji offshore z wykorzystaniem w pierwszym etapie transportu kolejowego – powiedział Piotr Sabat. Celem projektu jest finalizacja badań inżynieryjnych i transportowych, niezbędnych do budowy multimodalnego terminala dwutlenku węgla w Gdańsku. Według założeń, dwutlenek węgla będzie dostarczany do instalacji z zakładów przemysłowych centralnej i północnej części kraju, a następnie przeładowywany na statki i transportowany do docelowych miejsc sekwestracji zlokalizowanych pod dnem morza. Początkowo transport dwutlenku węgla do terminala będzie realizowany koleją, jednak docelowym rozwiązaniem jest budowa rurociągu przesyłającego CO2.
Finansowanie inwestycji
Druga sesja, moderowana przez dr. hab. inż. Jacka Jaworskiego, dyrektora Instytutu Nafty i Gazu – Państwowego Instytutu Badawczego, skupiła się na inwestycjach energetycznych i ich finansowaniu i była okazją do wymiany poglądów.
Podczas tej sesji poruszono elementy Krajowego Planu Odbudowy jako źródło finansowania infrastruktury energetycznej, unijne programy finansowania transformacji energetycznej, nowe paliwa gazowe w gospodarce, finansowanie dla gazownictwa z funduszy europejskich i krajowych, finansowanie inwestycji w kogenerację opartą o zdekarbonizowane paliwa gazowe. W sesji wzięli udział Wojciech Racięcki, dyrektor działu rozwoju innowacyjnych metod zarządzania programami NCBR, Dawid Karasek, kierownik wydziału energii II departamentu transformacji energetyki NFOŚiGW, Leszek Kąsek, starszy ekonomista ING Banku Śląskiego.
– Niewiele państw będzie w stanie zrealizować cel zeroemisyjności do 2050 roku. Według indeksu dekarbonizacji na świecie w pierwszej dziesiątce państw, którym może się to udać jest tylko 6 krajów z UE. W Europie w czołówce pod względem dekarbonizacji są Szwecja, Dania i Finlandia. – Chcę zwrócić uwagę, że żadnego kraju z Europy Wschodniej nie ma na tej liście – zaznaczył prof. Stanisław Nagy z Wydziału Wiertnictwa, Nafty i Gazu Katedry Inżynierii Gazowniczej, AGH. Dodał, że aby gaz przetrwał jego cena musi być niska.
Kogeneracja dla energetyki i przemysłu
NFOŚiGW jako krajowy operator Funduszu Modernizacyjnego stara się zapewniać finansowanie dla inwestycji związanych z gazem, o czym mówił Dawid Karasek, kierownik wydziału energii II departamentu transformacji energetyki NFOŚiGW. – Wskaźniki dla gazu się zaostrzają i wsparcie inwestycyjne dla tego paliwa będzie się zmniejszać. Oferujemy wsparcie w ramach programu „Kogeneracja dla energetyki i przemysłu”, w ramach kolejnego naboru planujemy zapewnić wsparcie dla inwestycji przedsiębiorców w ramach wysokosprawnej kogeneracji, która będzie zasilana gazem ziemnym, mieszankami paliw, biogazem, biometanem, wodorem lub ciepłem odpadowym. Będziemy chcieli im zapewnić kompleksowe wsparcie do 100 procent kosztów kwalifikowanych inwestycji, czyli pożyczkowo-dotacyjne – zapowiedział panelista.
Kierunki rozwoju
Podczas 2 dnia Sympozjum Zakopane uczestnicy skupili uwagę na kwestii kierunków rozwoju polskiego systemu gazowniczego i nowych technologii wokół gazownictwa. Sesja ta była okazją do zaprezentowania referatów i dyskusji na kluczowe dla branży gazowniczej tematy.
Prof. Stanisław Nagy z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie przedstawił plany dotyczące wykorzystania technologii CCS/CCSU w polskiej energetyce i przemyśle. Zauważył, że innowacyjne podejście do wykorzystania dwutlenku węgla zyskują na znaczeniu w kontekście dążenia do neutralności klimatycznej, ale jak podkreślił jest to technologia kontrowersyjna ponieważ powoduje obniżenie sprawności i podnosi koszty. Podkreślił, że kluczowym elementem CCSU jest składowanie dwutlenku węgla, bo chodzi o okres 1 tys. lat. Jak podał w 2030 roku możliwe jest zbudowanie na świecie systemu CCSU na poziomie 400 mln ton, jednak już dziś wiadomo, że nie jesteśmy w stanie zrealizować postanowień Porozumienia Paryskiego. Według prognoz, które przedstawił w 2030 roku Polska będzie w stanie wychwycić 12-22 mln CO2 rocznie.
Prof. Nagy przedstawił potencjał geologicznego składowania CO2 w sczerpanych złożach węglowodorów i w strukturach aquiferowych. Jeśli chodzi o potencjał geologicznego składowania CO2 w sczerpanych złożach węglowodorów do roku 2030 możliwe jest zatłoczenie na jednej lub dwóch koncesjach węglowodorowych Orlen PGNIG do 200 tys. ton CO2 rocznie (od roku 2028). Potencjał składowania CO2 w sczerpanych złożach węglowodorów oszacowany został w 2012 roku na 784-1021 mln ton CO2, natomiast w strukturach aquiferowych – ok. 14 mld ton CO2.
Zatłaczanie CO2 na Morzu Północnym
Agnieszka Baran, dyrektor wykonawczy ds. rozwoju biura programu CCS w Grupie Orlen, przedstawiła perspektywy zatłaczania dwutlenku węgla na Morzu Północnym, podkreślając znaczenie działań w zakresie redukcji emisji CO2. Jak powiedziała pod koniec 2023, na podstawie umowy pomiędzy PGNiG Upstream Norway oraz właściciela koncesji –firmy Horisontenergii AS, Grupa Orlen przejęła 50 procent udziałów w koncesji Polaris na Morzu Barentsa. Obecny plan zakłada wykonanie szeregu prac z zakresu geologii, geofizyki oraz inżynierii złożowej mających na celu ostateczne potwierdzenie zakładanych możliwości sekwestracji dwutlenku węgla, jak również pozostałe analizy techniczne i biznesowe, standardowo realizowane przy tego typu przedsięwzięciach. W przypadku pozytywnych wyników wstępny harmonogram przewiduje rozpoczęcie zatłaczania w złożu Polaris na przełomie 2028 i 2029 roku.
– Wszystkie projekty CCSU są bardzo kapitałochłonne i wszystkie podmioty, które chcą je realizować korzystają z dofinansowania, a projekty transgranicznej sieci CO2 podlegają pod dofinansowania CEF (Connecting Europe Facility, które mogą otrzymać tylko projekty PCI (Projects of Common Interes). Projekty te otrzymują specjalną, przyspieszoną ścieżkę realizacji, ale o otrzymaniu dofinansowania nie decyduje tylko przyznanie statusu projektu PCI. Decyduje o tym poziom zaawansowania i dojrzałości projektu, czy jest zabezpieczony ekonomicznie i od strony udziału partnerów biznesowych – tłumaczyła Agnieszka Baran. Podkreśliła znaczenie komunikacji społecznej w przypadku projektów CCSU i wsparcia dla nich środowiska naukowego, bo od tego zależy czy Polska będzie mogła je realizować w kraju a nie na Morzu Północnym.
Realne spojrzenie na transformację
W drugiej części sesji odbyła się debata panelowa, której tematy rozszerzały zagadnienia poruszone w referatach. Debata zaangażowała zarówno przedstawicieli świata nauki jak i biznesu, co sprzyjało różnorodnym perspektywom i owocnym dyskusjom.
– Nasza dyskusja zmierza w kierunku szeroko rozumianej dekarbonizacji, która ma dbać o środowisko, by zachować je dla przyszłych pokoleń. Dziś kształtuje się wiele rozwiązań i regulacji na poziomie europejskim i państw członkowskich. Trzeba jednak zauważyć, że rynek na końcu wybierze to, co będzie legalne i osiągalne od strony ekonomicznej – powiedział Robert Perkowski, prezes IGG. Jako przykład podał wyzwanie konieczności magazynowania dużych ilości energii z OZE w sytuacji, kiedy czekają nas trudności ze zbilansowaniem popytu i podaży. – W rozwiązaniach osiągalnych musielibyśmy w takiej sytuacji magazynować w technologiach power-to-gas i gas-to-power, której sprawność kształtuje się na poziomie ok 40 proc. Zderzamy się więc z koniecznością wyprodukowania 2,5 krotnie więcej energii w stosunku do zużycia – powiedział. Prezes IGG zwrócił w tym kontekście uwagę na kwestie finansowe nowoczesnych technologii w gazownictwie, dążenia do osiągnięcia opłacalności sekwestracji CO2 czy magazynowania wodoru. Jego zdaniem właśnie w zakresie implementowania nowoczesnych technologii konieczna jest współpraca specjalistów z wielu dziedzin.
Według prognoz zużycie gazu będzie wzrastać – uważa Aneta Korda-Burza, dyrektor pionu badań i certyfikacji w OGP Gaz-System. – Duże jest zużycie i zapotrzebowanie na gaz przemysłu, które stanowi ok. 40 proc., 25 proc. przypada na gospodarstwa domowe, ok. 20 proc. na elektroenergetykę i ciepłownictwo. Biorąc pod uwagę przechodzenie elektroenergetyki na paliwa niskoemisyjne, czyli głównie gaz ziemny ten udział będzie wzrastał. Gaz ziemny będzie jeszcze przez co najmniej 2 dekady miał duży udział w miksie energetycznym – powiedziała Aneta Korda-Burza.
Według prof. Stanisława Nagy z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie dojście do zeroemisyjności jest niemożliwe bez CCS. Jak powiedział zawsze będzie duża emisja CO2 z rolnictwa, ze ścieków i z odpadów, co będzie powodowało dodatkowe utrudnienia i kraj taki jak Polska, którego nie stać na wywożenie CO2 na Morze Północne, musi myśleć o własnej drodze.
Prelegent zwrócił uwagę na kwestię edukacji w zakresie nowoczesnych technologii. – Dla przykładu działania edukacyjne w zakresie CCS są źle przygotowane albo ich w ogóle nie ma. Zaledwie 12 proc. badanych wie, co to jest CCS. Jeśli ten przemysł ma się rozwinąć konieczna jest edukacja szczególnie w miejscach, które będą przeznaczone do składowania. Jako środowisko powinniśmy wprowadzić własny program pod hasłem zeroemisyjnych technologii gazowniczych, który powinien być powiązany z geotermią nowej generacji – powiedział prof. Stanisław Nagy.
Na zakończenie Sympozjum Zakopane „Neutralność klimatyczna, a paliwa gazowe” organizowanego przez Izbę Gospodarczą Gazownictwa, wybrzmiały jednoznacznie przekazy o kluczowej roli paliw gazowych w transformacji energetycznej. Inwestycje, technologie i plany strategiczne, prezentowane przez przedstawicieli branży, administracji publicznej i środowiska naukowe potwierdzają determinację sektora gazowego w dążeniu do osiągania celów zrównoważonego rozwoju. Sympozjum w Zakopanem stanowiło owocną platformę do wymiany wiedzy i doświadczeń, omawiając kluczowe wyzwania i perspektywy, jakie stoją przed sektorem gazowym w kontekście neutralności klimatycznej.
Patronat honorowy nad Sympozjum Zakopane „Neutralność klimatyczna, a paliwa gazowe” objęli: Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Ministerstwo Aktywów państwowych, Urząd Regulacji Energetyki oraz Urząd Dozoru Technicznego.
