KOMENTARZ
prof. dr hab. inż. Jan Popczyk
Politechnika Śląska
Krytyczne znaczenie programu rewitalizacji bloków 200 MW z punktu widzenia powodzenia transformacji całej polskiej energetyki w horyzoncie 2050. Rewitalizacja bloków 200 MW jest obecnie największą – i praktycznie jedyną – szansą energetyki WEK na wyhamowanie dynamiki jej degradacji. Propagandowe forsowanie, w miejsce takiej rewitalizacji, budowy nowych bloków węglowych klasy 1000 MW oraz bloków jądrowych klasy 1600 MW – a jednocześnie blokowanie rozwoju źródeł OZE, ogólnie rozwoju energetyki NI oraz EP i opóźnianie przebudowy rynku energii elektrycznej w kierunku cenotwórstwa CCR – nieuchronnie przyspieszyłoby upadek węglowo-jądrowego mitu; przyspieszyłoby także rozwój nowej energetyki, ale niestety w trybie kryzysowym, czyli szkodliwym dla całej gospodarki.
(Oznaczenia (autorskie): WEK – wielkoskalowa energetyka korporacyjna, NI – niezależni inwestorzy, EP – prosumenci, CCR – cenotwórstwo czasu rzeczywistego, rynek WEK㊀ – rynek energii elektrycznej na infrastrukturze sieciowej 400/220/110 kV, rynki NI/EP – rynki energii elektrycznej na infrastrukturze sieciowej SN/nN.)
To wynika z możliwych już wiarygodnych oszacowań transformacyjnej ceny krańcowej (w horyzoncie 2050) energii elektrycznej dla segmentu ludnościowego, która w scenariuszu rozwojowym energetyki WEK (na rynku WEK㊀) – wynosi co najmniej 1000 PLN/MWh, a w scenariuszu energetyki NI/EP (na rynkach NI/EP) około 600 PLN/MWh. W świetle tych cen rewitalizację bloków 200 MW trzeba widzieć jako mechanizm zwiększenia popytu na polski węgiel poprzez wydłużenie w czasie przewagi konkurencyjnej energii elektrycznej z energetyki WEK względem energii elektrycznej z energetyki NI/EP (wydłużenie wynikające w szczególności z niskich nakładów kapitałowych potrzebnych na rewitalizację bloków 200 MW). Oczywiście, w tym kontekście program rewitalizacji bloków 200 MW powinien się stać w relacjach z Komisją Europejską jednym z głównych czynników strategii trade off w obszarze transformacji polskiej energetyki (czynnikiem uwiarygodniającym polskie starania o częściową derogację wymagań środowiskowych w energetyce).
Potencjał bilansowy rewitalizacji bloków 200 MW na polskim rynku energii elektrycznej. Szacunkowa ocena pozwala mówić o co najmniej 30 blokach 200 MW nadających się do rewitalizacji. Rewitalizacja 30 bloków 200 MW (wydłużenie resursu technicznego bloku o 150 tys. godzin) w okresie do 2030 roku (zrealizowana na podstawie aukcji przeprowadzonych do 2025 roku) zapewnia skumulowane zasoby wytwórcze w horyzoncie 2055 rzędu 900 TWh. Zasoby wytwórcze bloków węglowych w budowie (4 bloki klasy 1000 MW każdy; resurs techniczny bloku, z uwzględnieniem potencjalnej rewitalizacji, 350 tys. godzin), to skumulowane zasoby około 1400 TWh w horyzoncie 2060. Skumulowane, jeszcze istniejące, zasoby wytwórcze nowych bloków węglowych, oddanych do eksploatacji w okresie ostatnich 8 lat (z uwzględnieniem potencjalnej ich rewitalizacji), to około 500 TWh w horyzoncie 2040. Razem, na potencjalne skumulowane zasoby wytwórcze na rynku WEK㊀ składają się (tylko w trzech wymienionych grupach bloków): 12 tys. MW mocy zainstalowanej (około 10 tys. MW mocy dyspozycyjnej), osiągalna roczna produkcja energii elektrycznej wynosząca około 85 TWh, całkowite skumulowane zasoby produkcyjne około 2800 TWh, do wykorzystania w horyzoncie 2060 (inną sprawą jest zapewnienie dostaw węgla do bloków w horyzoncie 2040, zwłaszcza brunatnego do bloków Pątnów 460 MW i Bełchatów 860 MW). Wykorzystanie tych zasobów, obciążonych dużym względnym śladem węglowym, jest potencjalnie możliwe w ramach marginesu (do 20%), który uwzględnia obecna unijna klimatyczno-energetyczna mapa drogowa 2050.
Aukcje na rewitalizację bloków 200 MW – główny mechanizm zarządzania równowagą procesu transformacji polskiej energetyki na pierwszym etapie (do 2025 roku). Aukcje na rewitalizację bloków 200 MW, zrealizowane/rozstrzygnięte do 2025 roku (zapewniające realizację całego programu rewitalizacji około 30 bloków 200 MW z wykorzystaniem wsparcia) mają w Polsce potencjał ochrony bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej wystarczający (w powiązaniu z wszystkimi innymi rynkowymi mechanizmami) w horyzoncie 2055. Szacuje się, że w horyzoncie 2025, traktowanym jako horyzont wygaszania systemów wsparcia służących przebudowie/transformacji energetyki, jest możliwe zorganizowanie nawet 20 aukcji (dwie aukcje rocznie). Są to przy tym aukcje w dwóch obszarach, odpowiadających dwóm ustawom: OZE i o rynku mocy. Ustawa OZE wprowadziła już do polskiej praktyki aukcje na źródła rozproszone OZE, w tym w obszarze gospodarki odpadami. Potencjalna ustawa o rynku mocy powinna wprowadzić aukcje zgodnie z następującym rankingiem: na DSM/DSR (w szczególności w segmentach zapotrzebowania kształtujących duże ryzyko deficytu mocy w KSE), na rewitalizację bloków węglowych 200 MW oraz na źródła rozproszone w obszarze dwóch restrukturyzacyjnych transferów paliwowych (gazu ziemnego i paliw transportowych).
Aukcje towarzyszące – rynkowe otoczenie rewitalizacji bloków 200 MW. Koordynacja rozwiązań aukcyjnych pozostających w gestii rządu (domena ustaw: OZE i o rynku mocy) jest kluczem do równoważenia wykorzystania istniejących zasobów energetyki WEK i budowy zasobów nowej energetyki NI/EP. Bloki 200 MW stanowią w procesie transformacji najcenniejszy istniejący zasób energetyki wytwórczej WEK, a sieci rozdzielcze SN/nN są jej najcenniejszym zasobem sieciowym (bo stanowią infrastrukturę rozwoju rynków NI/EP). Z kolei DSM/DSR jest najcenniejszym istniejącym zasobem do wykorzystania w energetyce EP (w jej segmentach: przemysłowym, MSP, samorządowym i ludnościowym).
Aukcje na źródła OZE. Poniżej przedstawia się propozycję realizacji, za pomocą aukcji oraz net meteringu, pięciu programów inwestycyjnych w źródła OZE, kluczowych w kontekście przebudowy rynku WEK㊀ w rynki NI/EP. Priorytetem inwestycyjnym w segmencie OZE, w kontekście ochrony bezpieczeństwa elektroenergetycznego Polski do 2020 roku, jest zainstalowanie na rynkach NI/EP w energetyce EP (przez prosumentów) źródeł PV o łącznej mocy 2 tys. MW (moc jednostkowa źródła – źródło budynkowe do 40 kW). Drugim programem inwestycyjnym OZE, do zrealizowania w horyzoncie 2025, jest zainstalowanie na rynkach NI/EP mikroźródeł biogazowych μEB regulacyjno-bilansujących o łącznej mocy 1 tys. MW (moc jednostkowa źródła 10-40 kW) w energetyce EP/NI (przez prosumentów produkujących duże nadwyżki energii w stosunku do potrzeb własnych). Trzecim programem, do zrealizowania w horyzoncie 2030, jest zainstalowanie na rynkach NI/EP elektrowni biogazowych EB regulacyjno-bilansujących o łącznej mocy 3 tys. MW (moc jednostkowa źródła 0,5-1 MW) w energetyce NI (przez niezależnych inwestorów). Czwartym programem, do zrealizowania w horyzoncie 2035, jest zainstalowanie na rynkach NI/EP elektrowni wiatrowych EW o łącznej mocy 2 tys. MW (moc jednostkowa źródła 2-3 MW) w energetyce NI (przez niezależnych inwestorów). Piątym programem rozwojowym OZE, który musi być realizowany równolegle z czterema wymienionymi programami, jest program integracji gospodarki odpadami z rynkami energii elektrycznej NI/EP. Potencjał tej integracji, jest związany z zasobami „substratów” pochodzących z gospodarki odpadami, możliwych do wykorzystania w technologiach o dużym efekcie synergicznym. Wstępne oszacowania wskazują, że osiągalna (w horyzoncie 2030) roczna produkcja energii elektrycznej powiązana z gospodarką odpadami, to około 3 TWh. Aukcyjną realizację pięciu programów należy zapewnić za pomocą net meteringu (jego konstrukcja i kalibracja są sprawą otwartą, w stosunku do rozwiązań wprowadzonych przez ustawę OZE), powiązanego ściśle z regulacjami dla klastrów i spółdzielni energetycznych.
