Prawnicy: Elektrownia jądrowa w Polsce potrzebuje odpowiedniej legislacji publicznej i prywatnej
Powstanie elektrowni jądrowej to bardzo złożony proces. Zarówno technologicznie, ekonomicznie, społecznie, jak i oczywiście prawnie. Można nawet zaryzykować tezę, że to prawo pośrednio i bezpośrednio wpływa na wybór technologii, opłacalność inwestycji, ale i akceptację społeczną lub jej brak. Inwestorów czekają wyzwania w zakresie zarówno prawa prywatnego, jak i publicznego – piszą Wojciech Sikorski, Michał Tarka i Mateusz Stańczyk z kancelarii SMM Legal.
Partycypacja i zgoda społeczna
Podstawy procesu preinwestycyjnego to uzgodnienia środowiskowe.To z jednej strony umożliwienie zabrania głosu w temacie przez społeczeństwo, a z drugiej ograniczenie do racjonalnego minimum i określenie ram dotyczących wpływu inwestycji na środowisko. Pierwszeństwo w tym etapie jest przyznawane ograniczeniu wpływu inwestycji na środowisko oraz wpływu na tereny sąsiednie, przed interesem związanym z inwestycją. Pamiętajmy, że mówiąc o wpływie inwestycji na środowisko mamy na myśli również oddziaływanie na ludzi i ich złożone interesy różnej postaci w danym regionie (ekonomiczne, polityczne i poczucie bezpieczeństwa oraz wysokiego standardu życia). Zgoda społeczna wynikająca z przeprowadzonego dialogu i stopniowe dochodzenie do konsensusu społecznego w ramach poszczególnych społeczności oraz osiągnięcie poparcia lokalnych autorytetów w danym środowisku to nie lada wyzwanie. Musi się z nim zmierzyć zespół zarządzający przygotowaniem inwestycji w nowoczesną elektrownię atomową, niezależnie od jej mocy.
Przewidywanie i rozwiązywanie konfliktów społecznych oraz edukacja na wczesnych etapach inwestycji polegającej na budowie elektrowni jądrowej, jako sposób na przyspieszenie procedur prawnych.
Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na spowolnienie procesu inwestycyjnego są sprzeciwy społeczeństwa oraz ogólne niezadowolenie z lokalizacji elektrowni, a nawet z realizacji całego przedsięwzięcia sensu largo (np. kawerny odpadowe). Sposobem na rozwiązanie tych problemów jest zwiększenie roli społeczności lokalnych i wykorzystywanie w pełni procedur, które umożliwiają społeczeństwu wypowiedzenie się w kwestiach konfliktowych. Należy zadbać o dostęp do informacji oraz edukować przy udziale doradców. Ponadto sprzeciwy społeczne muszą być rzetelnie rozpatrywane, a w razie ich odrzucenia konieczne jest odpowiednie uzasadnienie odmowy ich uwzględnienia oraz prowadzenie stałego dialogu.
Świadomość
Warto również wskazać, że udział społeczności lokalnych będzie miał znaczący i pełny wymiar dopiero wtedy, gdy będzie to partycypacja świadoma, dlatego też należy położyć duży nacisk na kwestie informowania i edukowania społeczności w zakresie przepisów i procedur, ale także w zakresie technicznych aspektów inwestycji oraz faktycznego oddziaływania elektrowni wiatrowych na środowisko i zdrowie. Takie działania podjęte przed realizacją inwestycji (a gdy nie jest to możliwe-w trakcie procesu inwestycyjnego), powinny pomóc w nawiązaniu społecznego dialogu pomiędzy inwestorem, właściwymi organami administracji oraz społeczeństwem.
Problem partycypacji i akceptacji społecznej nie tkwi w braku odpowiednich instrumentów i instytucji prawnych, ale w braku ich wykorzystywania przez właściwe organy i inwestora. Jednakże bez rzetelnych konsultacji społecznych na każdym etapie procesu, nie jest możliwe osiągnięcie konsensusu i może to prowadzić do nasilenia się konfliktów i sprzeciwów. W kolejnym artykule zostaną przedstawione instytucje i rozwiązania prawne, które umożliwiają prowadzenie dialogu i konsultacji społecznych na różnych etapach inwestycji o jakiej mowa.
Otoczenie, akceptacja i bezpieczeństwo
Krokiem drugim – silnie sprzężonym z krokiem pierwszym – jest umiejscowienie inwestycji w określonej przestrzeni, wraz z ukształtowaniem ładu przestrzennego okolicy. Choć w tym etapie inwestycja w siłownię jądrową ma pierwszeństwo nad innymi interesami dzięki statusowi inwestycji celu publicznego [1], to wpływ na kształt ostatecznej decyzji mają jeszcze podmioty z jej bezpośredniego otoczenia [2].
Krokiem trzecim jest tzw. decyzja zasadnicza, która stanowi „wyraz akceptacji państwa dla budowy obiektu energetyki jądrowej w określonej lokalizacji, przez określonego inwestora, z wykorzystaniem określonej technologii” [3]. Okoliczność, że jest wydawana przez ministra właściwego do spraw energii po uzyskaniu opinii Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego [4] wskazuje, że decyzja ta ma charakter nie tylko polityczny, ale jest również silnie uwarunkowana aspektami związanymi z bezpieczeństwem publicznym.
[1] Art. 3 ustawy o inwestycji.
[2] Por. art. 6 ust. 1 ustawy o inwestycji.
[3] Uzasadnienie projektu ustawy o przygotowaniu i realizacji…, s. 6.
[4] Art. 22 ust. 2 ustawy o inwestycji.
Lipka: Polska potrzebuje małych i dużych reaktorów jądrowych
