ANALIZA
Aleksandra Dychto
SKN Energetyki Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Rok 2014 oraz początek 2015 przyniósł znaczące zmiany ceny ropy naftowej na rynkach światowych. Pomimo obserwowanego od 2011 roku powolnego spadku – z ok. 120 USD za baryłkę w roku 2011 i 2012 do 101 USD w połowie 2014, państwa OPEC na szczycie 27 listopada 2014 zdecydowały się utrzymać wydobycie na stałym poziomie, tym samym zapewniając dalszą obniżkę.
W związku z tym działaniem ceny od początku roku 2015 wahają się w granicy 55 USD za baryłkę – najniższym poziomie od czasu amerykańskiej inwazji na Irak w roku 2003. Na drastyczną redukcję cen wpływ ma też wiele innych czynników.
Przyczyny polityczne i ich wpływ na ceny „czarnego złota”
Działania polityczne od zawsze miały znaczący wpływ na ceny ropy na rynku światowym. Jedną decyzją państwa OPEC w roku 1973 spowodowały wzrost o ponad 300%. Wahania powodowały wojny w latach 80. XX wieku – walki ZSRR w Afganistanie, konflikty Iran-Irak, rewolucja irańska czy późniejsza operacja „Pustynna Burza”. W ostatnich latach konflikty na Bliskim Wschodzie min. Iraku i Libii spowodowały znaczne zakłócenia w procesie produkcji (zniszczenia szybów naftowych, protesty społeczeństwa). Od roku 2014 w Libii obserwowane jest nieznaczne zwiększenie wydobycia, które utrzymuje się obecnie na poziomie 300 tys. baryłek dziennie, co w porównaniu do 1,6 mln sprzed wojny domowej jest liczbą niewielką, jednak należy przewidywać, że systematyczny wzrost zostanie utrzymany. Podobna sytuacja obserwowana jest na terenie Iraku, gdzie rozpoczęto odwierty na zabezpieczonych terenach. Obecnie niezwykle ważnym wydarzeniem są negocjacje państw Zachodnich z Iranem, który po zniesieniu embarga w ciągu kilku dni jest w stanie rozpocząć produkcję na poziomie ponad 3 mln baryłek dziennie. To znacząco zwiększy podaż na rynku i może dodatkowo przyczynić się do spadku cen.
Zwiększenie podaży ropy na rynku światowym
Poza decyzją państw OPEC o utrzymywaniu stałego poziomu wydobycia oraz poprawie sytuacji na Bliskim Wschodzie, nadwyżkę podaży generuje wpływająca na rynek ropa z łupków wydobywana na terenie USA. Mimo niskich cen, produkcja na terenie tego kraju nieustannie wzrasta. W roku 2010 wydobycie wynosiło niecały 1 mln baryłek dziennie, obecnie jest to już więcej niż 4,5 mln. W wyniku rewolucji łupkowej produkcja prowadzona jest już w 48 miejscach na terenie USA. Duże znaczenie ma również zwiększanie efektywności energetycznej, które według raportów Międzynarodowej Agencji Energii (MAE) pozwala oszczędzić ponad 9,5 mld baryłek ropy rocznie (dodatkowe oszczędności to zmniejszenie zużycia silników samochodów czy fabryk). Należy podkreślić, że wynik ten dotyczy tylko państw – członków MAE, w związku z czym na świecie jest dużo wyższy. Niewykorzystany surowiec również zwiększa podaż na rynku. Kolejnym trendem wpływającym na wzrost podaży jest rozwój technologiczny. Dzięki zmianom nie tylko obecne szyby naftowe zwiększają wydajność, ale również możliwe stało się wydobywanie ropy z nie eksplorowanych dotychczas terenów morskich i oceanicznych za względnie niską cenę.
Dywersyfikacja źródeł energii – spadek popytu
W związku ze znaczącym spadkiem cen ropy należy również zwrócić uwagę na stronę popytową. Od lat obserwujemy nieznaczny wzrost, a w porównaniu z rokiem 2014, w pierwszych miesiącach 2015 zanotowano spadek z 94 mln baryłek dziennie do 92. Na zjawisko bardzo małego wzrostu konsumpcji – niecałe 1% rocznie – wpływ mają następujące zjawiska: zmniejszenie wzrostu gospodarczego w Chinach (obecne 7,7%, to najniższy wskaźnik od czasu reform Denga), niski poziom wzrostu w państwach Europy Zachodniej, polityka energetyczna państw Unii Europejskiej rozwijająca pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych (Unia Energetyczna zakłada znaczne zwiększenie udziału Odnawialnych Źródeł Energii w miksie energetycznym państw członkowskich). Uwagę należy również zwrócić na rynek gazu, którego cena również utrzymuje się na względnie niskim poziomie (notowania na giełdzie NASDAQ oscylują na poziomie 3 – 4 USD za 1000 m3 surowca), przez co wiele państw decyduje się na zmianę źródła pozyskiwania energii z ropy na gaz w związku z tym, że jest to paliwo czystsze dla środowiska.
Zjawisko zwiększania dywersyfikacji źródeł energii zapoczątkowane zostało w latach 70. XX wieku podczas pierwszego kryzysu naftowego, kiedy państwa OPEC drastycznie zmniejszyły wydobycie oraz nałożyły embargo na państwa Zachodu w związku z wojną izraelsko – arabską. Szok spowodowany tamtymi wydarzeniami wpłynął na rozwijanie technologii w celu pozyskiwania energii z innych źródeł oraz regionów świata (rozpoczęto masową eksplorację i wydobycie na Morzu Północnym), położono nacisk na badania i rozwój w wyniku czego możliwe jest wydobycie ropy z miejsc trudno dostępnych. Efekty tamtych wydarzeń obserwujemy od lat 90., kiedy pomimo zaburzeń politycznych na Bliskim Wschodzie (inwazja Iraku na Kuwejt, operacja „Pustynna Burza”) cena ropy nie uległa długotrwałym zmianom, aż do globalnego kryzysu finansowego.
Przedstawione powyżej trendy na globalnym rynku ropy naftowej w najbliższym czasie będą nadal wpływać na niskie ceny ropy. Zgodnie z przewidywaniami Międzynarodowej Agencji Energii ceny nie powinny wahać się od obecnej o więcej niż 6 USD. Potwierdzają to prognozy banku Goldman Sachs, który ustalił przewidywaną cenę ropy na poziomie ok. 50 USD za baryłkę. Dodatkowo pomimo mniejszej liczby inwestycji w sektor łupkowy, jak dotąd nie obserwujemy spadku wydobycia. Ponadto członkowie OPEC utrzymują swoją decyzję o wysokim poziomie produkcji, mimo nacisków ze strony Wenezueli. Państwa te widzą szansę na zwiększenie popytu w niskich cenach ropy, które pośrednio spowodują wzrost gospodarczy państw – importerów. Przewidywania prezentowane przez instytuty badające rynek ropy i gazu również potwierdzają, że cena błękitnego paliwa utrzyma się na niskim poziomie w najbliższych latach. W związku z powyższym wydaje się, że niskie ceny ropy powinny na rynku utrzymać się dłużej, jednak ze względu na jego dużą wrażliwość, nie można orzec tego z pewnością.
Źródła
U.S. Energy Information Adiministration http://www.eia.gov
International Energy Agency https://www.iea.org/
Artykuły http://www.bloomberg.com
BP Statistical Review of World Energy 2014
