– W obliczu agresji Rosji na Ukrainę bezpieczeństwo energetyczne stało się absolutnym priorytetem, a wykorzystanie krajowego surowca na potrzeby energetyki i ciepłownictwa gwarantuje nam suwerenność, co dziś jest kluczowe – mówi Wojciech Krawczyk, pełnomocnik ds. bezpieczeństwa energetycznego w ministerstwie klimatu i środowiska w rozmowie z BiznesAlert.pl.
BiznesAlert.pl: Ceny węgla w Polsce rosną coraz bardziej. Jak przebiega dywersyfikacja dostaw paliwa po objęciu sankcjami dostaw z Rosji? Czy Polakom grożą niedobory przed zimą?
Wojciech Krawczyk: Aby zminimalizować skutki kryzysu surowcowego w sektorze, rząd obecnie wprowadza konkretne systemowe rozwiązania. Pracuje już grupa zakupowa, której głównym zadaniem jest pomoc w zakupie węgla z alternatywnych kierunków, aktualnie sprawdzane są potrzeby odbiorców indywidualnych. Węgiel importowany z kierunków wschodnich do tej pory w Polsce był kupowany głównie przez małe ciepłownie i klientów indywidualnych. W naszym kraju jedna trzecia gospodarstw domowych ogrzewa się piecami węglowymi i przed sezonem kupuje opał. Surowiec sprowadzany wcześniej do kraju z Rosji i Białorusi zostanie zastąpiony węglem krajowym i dostawami z innych państw. Alternatywne kierunki importowe są rynkowo dostępne. Wśród nich znajdują się m.in. USA, Kolumbia, Australia czy RPA.
W elektrowniach oraz dużych elektrociepłowniach, które zapewniają energię elektryczną i ciepło systemowe w miastach, Polska wykorzystuje węgiel krajowy. Udział surowca sprowadzanego z zagranicy w tym sektorze jest marginalny. W razie braków na rynku, grupy z udziałem Skarbu Państwa wspierają się importem węgla z USA, Kolumbii, Australii i RPA. Jest to element polityki energetycznej państwa, która jest nastawiona na bezpieczeństwo i suwerenność.
Warto przypomnieć o jakich ilościach surowca mówimy – zużycie węgla ogółem w Polsce, jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, wynosi ok. 62,5 mln ton rocznie, z czego 32,6 mln zużywają elektrownie i elektrociepłownie. Przemysł i budownictwo potrzebuje ok. 14 mln ton, a sektor drobnych odbiorców zużywa łącznie ok. 10,6 mln ton, w tym gospodarstwa domowe ok. 8,6 mln ton. W 2021 roku do Polski trafiło 8 mln ton rosyjskiego węgla. Import ten rokrocznie malał, przykładowo w 2018 roku było to 13 mln ton, rok później 10 mln ton, a w 2020 roku 9,3 mln ton. Import węgla z Białorusi od kilku lat utrzymywał się na poziomie 20 tys. ton.
Jak usunąć wąskie gardła infrastruktury kolejowej oraz morskiej przy dostawach węgla spoza Rosji? Czy rząd będzie organizował rynek podmiotów prywatnych?
Tutaj ważnym elementem staje się zwiększenie możliwości polskich portów w zakresie przeładunków sprowadzanego węgla oraz zapewnienie odpowiedniej dystrybucji surowca z wykorzystaniem infrastruktury kolejowej i magazynowej. Niemniej kluczowym zadaniem, na jakim skupiają się dziś resorty, jest wsparcie dotychczasowych odbiorców węgla z Rosji w pozyskaniu surowca z alternatywnego źródła.
Spółki Skarbu Państwa zabezpieczają dodatkowe dostawy tak, aby z wykorzystaniem znajomości rynku wesprzeć działania związane z zapotrzebowaniem na węgiel tzw. małych ciepłowni. Aby pokryć zapotrzebowanie tej grupy odbiorców, rząd oraz odpowiednie instytucje i agencje rządowe pracują nad zapewnieniem dostaw węgla o parametrach odpowiadających surowcowi wykorzystywanemu w segmencie drobnych odbiorców. W dalszej kolejności zorganizowany zostanie kanał dystrybucji tego surowca do odbiorców, zgodnie z ich potrzebami. Szczególną rolę odgrywa w tym zakresie PGE Paliwa sp. z o.o., która zachęca podmioty do skorzystania z oferty importu węgla zagregowanego w grupie zakupowej. Spółki dysponują doświadczeniem na rynku międzynarodowym, co umożliwia sprawne zorganizowanie całego procesu. Taki typ organizacji zapewnia możliwość pozyskania węgla drogą morską nawet przez małe jednostki, które nie mają możliwości organizacyjnych i doświadczenia w tym zakresie. Ceny po jakich dokonany zostanie zakup importowanego surowca, ze względu na efekt skali, będą atrakcyjniejsze niż w przypadku importu rozdrobnionego.
Do izb ciepłowniczych już wpłynęły zapytania dotyczące szacunkowego zapotrzebowania na węgiel. Na ten moment uzyskaliśmy informację od 100 podmiotów, to jedna czwarta działających w Polsce ciepłowni. Trwają dalsze ustalenia. Zachęcamy przedsiębiorstwa ciepłownicze do kontaktu z podmiotami agregującymi popyt na węgiel kamienny, to od ich aktywności zależeć będzie bezpieczeństwo energetyczne w nadchodzącym sezonie grzewczym. Rząd ma nadzorować sprawne przeprowadzenie całego procesu.
Równocześnie zdajemy sobie sprawę z wyzwań związanych z zabezpieczeniem finansowania zakupów węgla po aktualnych cenach rynkowych. Rozmawiamy na ten temat z instytucjami finansowymi, które pomogą zapewnić płynność przedsiębiorstwom ciepłowniczym w tym newralgicznym okresie.
Jaka będzie rola węgla w energetyce i jak długo będą pracować bloki 200 MW, których żywotność ma zostać przedłużona? Czy jest miejsce dla któregoś z projektów gazowych z rynku mocy?
Rosyjska inwazja na Ukrainę zachwiała podstawami polityki energetycznej Unii Europejskiej. To zmusza do ponownego przeanalizowania naszego podejścia do transformacji klimatycznej, w szczególności tempa i dróg osiągnięcia celów, w tym w zakresie udziału paliw kopalnych w strukturze miksu energetycznego do 2030 roku.
Dążenie do rozwoju niskoemisyjnego sektora energii nadal pozostaje aktualne. Proces transformacji będzie odbywał się poprzez konsekwentną dywersyfikację bilansu energetycznego z wykorzystaniem zróżnicowanych źródeł nisko- i zeroemisyjnych. Ze względu na fundamentalne znaczenie bezpieczeństwa energetycznego, wycofywanie kolejnych jednostek węglowych musi być skorelowane z adekwatnym przyrostem nowych mocy, w tym dyspozycyjnych i niezależnych od warunków pogodowych, a także wzmacnianiem i rozwojem sieci elektroenergetycznych oraz zdolności magazynowych, umożliwiających integrację mocy źródeł odnawialnych. W obecnych realiach geopolityczno-rynkowych rośnie znaczenie istniejących jednostek węglowych, które na skutek modernizacji mogłyby poprawić parametry swojej pracy, redukować oddziaływanie środowiskowe, wzmacniać bezpieczeństwo energetyczne, zwiększać możliwości integracji OZE i stanowić alternatywę dla jednostek na gaz.
W segmencie ciepłownictwa znaczny potencjał w Polsce ma geotermia, która daje „czystą”, bezemisyjną energię cieplną. Ekspertyzy wskazują, że potencjał ma połowa obszaru kraju, gorącą wodę z wnętrza ziemi możemy czerpać na Podhalu oraz na pasie rozciągającym się od Pomorza Zachodniego po Góry Świętokrzyskie. Przykładowo dzięki inwestycji w geotermię w Sieradzu, już od przyszłego roku miejska elektrociepłownia zredukuje zapotrzebowanie na węgiel o 80 procent. Ponadto planowany jest dalszy rozwój Programu „Czyste Powietrze”, który wspiera zastępowanie indywidualnych źródeł węglowych źródłami ekologicznymi.
Dążenie do osiągnięcia celów klimatycznych stwarza wyzwania ogólnokrajowe i wymaga zaangażowania wszystkich branż i interesariuszy. Dekarbonizacja w Polsce będzie prowadzona w taki sposób, aby wdrożenie zmian przyniosło nie tylko nowy niskoemisyjny system energetyczny do 2040 roku, ale jednocześnie nie spowodowało problemów gospodarczych.
W wymiarze strategicznym została podjęta decyzja o modyfikacji zapisów w Polityce energetycznej Polski do 2040 roku (PEP2040). Po to, żeby ograniczyć ryzyka związane z potencjalnymi sytuacjami kryzysowymi, a jednocześnie umożliwić realizację głównego celu polityki energetycznej, czyli zagwarantowania bezpieczeństwa energetycznego, przy zapewnieniu konkurencyjności gospodarki i zmniejszeniu oddziaływania sektora energii na środowisko. W tym kontekście Rada Ministrów 29 marca bieżącego roku przyjęła założenia do aktualizacji PEP2040, przedłożone przez Ministra Klimatu i Środowiska. W ramach przyjętych założeń, do istniejących filarów PEP2040, czyli sprawiedliwej transformacji, budowy zeroemisyjnego systemu oraz poprawy jakości powietrza, dodany został istotny filar: suwerenność energetyczna. Szczególnym jej elementem jest zapewnienie szybkiego uniezależnienia krajowej gospodarki od importowanych z Federacji Rosyjskiej i innych krajów objętych sankcjami gospodarczymi, paliw kopalnych i ich pochodnych. Ma temu służyć dywersyfikacja dostaw, a wraz z nią muszą się pojawić niezbędne inwestycje.
Jak wykorzystać polskie górnictwo do zwalczania niedoborów węgla w Polsce?
Zaprzestanie importu rosyjskiego węgla związane będzie z większym zaangażowaniem potencjału krajowego górnictwa. W najbliższej perspektywie planowane jest zwiększenie możliwości infrastruktury na potrzeby przeładunku, transportu i magazynowania surowca.
W obliczu agresji Rosji na Ukrainę bezpieczeństwo energetyczne stało się absolutnym priorytetem, a wykorzystanie krajowego surowca na potrzeby energetyki i ciepłownictwa gwarantuje nam suwerenność, co dziś jest kluczowe. Resorty skupiają się obecnie na rozwiązaniach, które pomogą osiągnąć wyznaczone cele, a jednocześnie zminimalizują skutki społeczno-gospodarcze dynamicznych zmian rynkowych i geopolitycznych. Trzeba pamiętać, że z założenia wszelkie działania mają wzmocnić krajową gospodarkę i zapewnić wykorzystanie krajowego potencjału kadrowego, technicznego i gospodarczego.
Rozmawiał Wojciech Jakóbik
