Podpisana we wtorek dwustronna umowa Nuclear Cooperation Agreement (NCA) zapowiada zwrot o 180 stopni w podejściu naszego rządu do technologii małych modułowych reaktorów jądrowych, tzw. SMR-ów. W Polsce planowane są tylko dwa.
Pod NCA podpisy złożyli Justin Trudeau, ustępujący premier Kanady i premier Donald Tusk. Umowa otwiera możliwość transferu technologii jądrowych i doświadczeń budowlanych zza oceanu do kraju nad Wisłą.
O ile to nie było przejęzyczenie, to premier Tusk zadeklarował, że Polska jest na drodze do własnej energii jądrowej z SMR-ów, i chce skorzystać z doświadczeń partnera. Co jest do dyspozycji? Na terenach działającej klasycznej elektrowni jądrowej w Darlington niedaleko Toronto działają już 4 ciężkowodne reaktory w technologii CANDU, wykorzystującej niewzbogacony uran o mocy 3,5 GW. Firma Ontario Power Generation, przy wsparciu tamtejszego rządu rozpoczęła tam prace przygotowawcze przy budowie małego reaktora BRWX-300. To wspólna technologia amerykańsko-japońskiego konsorcjum GE Hitachi Nuclear Energy. W 2023 roku zdecydowano o rozbudowie projektu o kolejne trzy, ze względu na ekonomiczne korzyści wynikające z efektu skali. Pierwsza jednostka miała być uruchomiona pierwotnie w 2028 roku.
– Liczymy na to, że to co zaczęliście budować w Darlington stanie się faktem i ten fakt umożliwi także nam rozwój tej technologii, tym bardziej, że Orlen i jego biznesowi partnerzy w podobnej technologii będą chcieli także w Polsce rozpocząć te ambitne inwestycje – powiedział Donald Tusk.
Miało być ich 24 i więcej, będą tylko dwa?
A jeszcze prawie rok temu Donald Tusk jako kandydat zwycięskiej koalicji na premiera domagał się wyjaśnień, dlaczego 9 grudnia 2023 r. mimo zastrzeżeń Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Anna Łukaszewska-Trzeciakowska minister klimatu i środowiska w rządzie Mateusza Morawieckiego wydała spółce Orlen Synthos Green Energy (OSGE) pozytywne decyzje zasadnicze pozwalającą na budowę 24 reaktorów w sześciu lokalizacjach: Ostrołęce (dla Energa Wytwarzanie z Grupy Orlen), Włocławku (dla Anwilu z Grupy Orlen), Stawach Monowskich (na potrzeby Synthosu), Dąbrowie Górniczej i Krakowie (dla hutniczego potentata Arcelor Mittal) oraz Tarnobrzegu-Stalowej Woli (dla Agencji Rozwoju Przemysłu na potrzeby specjalnej strefy ekonomicznej).
Po zmianie rządu, sprawa przycichła. Orlen, po wymianie zarządu i Synthos, udziałowcy OSGE prowadzili rozmowy o nowych zasadach współpracy w ramach wspólnego przedsięwzięcia. Do tej pory nie ujawniono ustaleń, o ile do nich doszło. Zarząd Orlen w opublikowanej 9 stycznia 2025 r. strategii zadeklarował, że do 2035 r. chce mieć 600 MW mocy w technologii SMR, czyli dwa reaktory, nie wskazując jednak ich lokalizacji, ani partnera, z którym je zbuduje. W mixie energetycznym koncernu SMR-y pojawiają się dopiero po 2030 roku.
SMR-y rozsiane po całej Polsce
Ambicje OSGE, za poprzedniego rządu, były dużo większe. Firma miała samodzielnie lub wspólnie z partnerami zbudować flotę, aby w Polsce do 2038 r. powstało 76 SMR-ów w 26 lokalizacjach, a pierwszy miał zacząć pracować jeszcze w tej dekadzie, w 2029 roku, czyli rok po debiucie tej technologii w Kanadzie. Nakłady na budowę tej całej floty miały wynieść około 70-80 mld euro w ciągu 15 lat (koszt początkowy pierwszych reaktorów szacowano na 1,5 mld euro i miał spadać wraz ze skalą i krzywą uczenia się technologii). W 2023 roku rozpoczęto badania środowiskowe w Stawach Manowskich i we Włocławku.
Oprócz lokalizacji, na które firma dostała zgodę MKiŚ (nie została wycofana), SMR-y planowano postawić w okolicach Warszawy (na potrzeby PGNiG Termika z Grupy Orlen, dostawcy ciepła do stolicy). Do tego powołano spółki celowe, które miałyby zbudować małe modułowe elektrownie jądrowe m.in. w Bełchatowie, Grudziądzu, Kozienicach, Łaziskach, Łodzi, Połańcu, Poznaniu, Rybniku.
Atomowe ambicje państwowych koncernów
Oprócz Orlenu, który z poparciem poprzedniego rządu chciał za pomocą SMR-ów dekarbonizować polską gospodarkę, plany budowy takich jednostek miały inne spółki, kontrolowane przez państwo: KGHM Polska Miedź, Enea, Grupa Azoty. Po objęciu władzy przez koalicję 15 października, powołane przez ministerstwo aktywów państwowych nowe zarządy (i rady nadzorcze) zaczęły pracę nad rewizjami obowiązujących strategii i w większości przypadków plany budowy SMR-ów i MMR-ów trafiły do kosza.
Enea ich już nie przewiduje, i planuje dekarbonizację aktywów wytwórczych z pomocą OZE i niskoemisyjnych bloków gazowych. KGHM nadal pracuje nad aktualizacją strategii energetycznej (w tym także obszaru technologii SMR), a szczegółowe informacje zostaną przedstawione po jej finalizacji i publikacji. Grupy Azoty, pogrążonej w stratach, i zadłużonej, na to nie stać, bo wyprzedaje aktywa. Tauron Polska Energia w swojej nowej strategii przewiduje, że może udostępnić swoje lokalizacje po blokach węglowych inwestorom, którzy chcą budować takie reaktory (a także pod energochłonne centra danych).
Tomasz Brzeziński
Polska i Kanada podpisały porozumienie o współpracy w energetyce jądrowej
 zapowiada zwrot o 180 stopni w podejściu naszego rządu do technologii małych modułowych reaktorów jądrowych, tzw. SMR-ów. W Polsce planowane są tylko dwa.){kind=link}