Forum Energii opublikowało raport, w którym prezentuje wariant zmian systemowych w podejściu do cen energii w Polsce. Eksperci think tanku ds. transformacji energetycznej proponują społeczny kontrakt energetyczny składający się z czterech części: planu modernizacji, wzmocnienia ochrony odbiorców, zachęt i poprawy transparentności. – Polski rząd jest pod presją – alarmują.
– Polski rząd jest pod presją cen energii. Rynek energetyczny w Polsce jest wart ponad 200 mld zł rocznie, ściera się na nim wiele sprzecznych interesów. Zasady tego rynku, m.in. kształtowanie cen niełatwo przełożyć na polityczny język. Kwestie dotyczące cen energii są idealnym podłożem do szerzenia dezinformacji, w rezultacie spada motywacja do transformacji energetycznej, a problemy się piętrzą. W tej analizie pokazujemy, jak polski rząd może podejść do kwestii cen energii, żeby nie blokować potrzebnych zmian, a jednocześnie chronić odbiorców przed nadmiernymi kosztami. Skupiamy się na gospodarstwach domowych – podnosi Forum Energii.
Społeczny kontrakt, czyli systemowe podejście
Autorzy raportu proponują społeczny kontrakt energetyczny, którego celem jest systemowe podejście do transformacji energetycznej i nadchodzących zmian. W założeniu, wspomniany kontrakt to szereg rozwiązań chroniących odbiorców energii, a jednocześnie dokument wskazujący kierunek zmian oraz poprawiający transparentność funkcjonowania rynku energii w związku z wyzwaniami energetycznymi, środowiskowymi i klimatycznymi.
– Jego głównym celem byłoby jednak przygotowanie gospodarstw domowych na zmiany wynikające z regulacji unijnych i krajowych oraz walka z dezinformacją i celowym wzbudzaniem niepokojów społecznych. Wobec regularnie pojawiających się nieprawdziwych informacji dot. interpretacji przepisów unijnych zadaniem kontraktu powinno być m.in. informowanie, co na pewno się nie wydarzy (np. wywłaszczenia budynków czy zakaz stosowania kotła gazowanego). Ostateczny kształt prawny i zakres kontraktu wymaga doprecyzowania i decyzji politycznych – tłumaczy Forum Energii.
Społeczny kontakt energetyczny, proponowany przez Forum, składa się z czterech części:
– Planu modernizacji – według spójnego, przyjętego przez rząd Krajowego Planu na Rzecz Energii i Klimatu;
– Wzmocnienia ochrony odbiorców przed nieuzasadnionym wzrostem kosztów;
– Zachęt do inwestycji w termomodernizację budynków czy wymiany źródeł ciepła oraz narzędzi kontroli tych procesów;
– Poprawy transparentności funkcjonowania rynku energii.
– To podejście wiąże się z mobilizacją administracji publicznej, podejścia międzysektorowego. Najważniejsze jest określenie wyzwań, które powinny zachęcić decydentów do działania – podkreślają autorzy raportu.
Nowe Czyste Powietrze
Wśród szeregu propozycji zmian, analitycy Forum wskazują nowy program Czyste Powietrze jako część społecznego kontraktu energetycznego. Według nich, kluczowe jest wyznaczenie celów transformacji w Krajowym Planie w dziedzinie Energii i Klimatu (KPEiK). – NFOŚiGW powinien realizować krajowe strategie. Rząd powinien traktować program jako narzędzie poprawy jakości życia Polek i Polaków. Powinny one wynikać z głębszej polityki energetyczno-klimatycznej państwa, która będzie realizować interes nie tylko w zakresie poprawy jakości powietrza, ale również ochrony klimatu czy bezpieczeństwa energetycznego – czytamy.
Zdaniem Forum, program powinien uwzględniać rozwój lokalnego przemysłu opartego na czystej energii, który będzie w stanie zapewnić niskokosztowe komponenty do jego realizacji powstające w Polsce i tworzące ekonomiczną wartość dodaną. – Tak duże systemy wsparcia, jak Czyste Powietrze, o ile zostaną dobrze zaprojektowane, mogą budować stabilne ramy rozwoju dla krajowych firm – piszą eksperci.
– Ideą programu powinny być nie tylko cele środowiskowe, ale także ekonomiczne dla gospodarstw domowych. Takie ujęcie celu z jednej strony będzie prawdopodobnie zmniejszało tempo zmiany, ale z drugiej, uczyni ją bardziej trwałą i akceptowalną społecznie – dodają.
Ewolucja
Think tank wskazuje, że program powinien ewoluować do innych, innowacyjnych form wykorzystania wsparcia gospodarstw domowych w transformacji energetycznej, którymi NFOŚiGW mógłby zarządzać od strony programowania. – Możliwe jest wykorzystanie banków lub funduszy wspierających np. mechanizmy typu esco. Rozwiązaniem mogłaby być decentralizacja wdrażania programu i angażowanie samorządów poprzez punkty kontaktowe (doradcze), które powinny doradzać gospodarstwom domowym w zakresie neutralnej technologicznie i efektywnej kosztowo transformacji. Państwo powinno zadbać o szerzenie w społeczeństwie wiedzy w zakresie efektywności energetycznej, a także rozwijać narzędzia cyfrowe i kalkulatory pomagające liczyć efekty – podkreślają.
“Sprzeczne sygnały rządzących”
Zdaniem Forum Energii, sygnały które obecnie rząd wysyła w zakresie transformacji są sprzeczne, a podejmowane działania, np. wsparcie inwestycyjne, to mała część tego co jest niezbędne, aby zmiana się udała.
– Konieczne jest ustabilizowanie sytuacji i określenie strategii dla gospodarstw domowych w dialogu ze społeczeństwem. Na tej podstawie zaproponowanie energetycznego kontraktu społecznego dla gospodarstw domowych, który nie tylko będzie wskazywał kierunki, ale też wzmacniał ochronę odbiorców energii – czytamy.
Cały raport Forum Energii można znaleźć tutaj.
NFOŚiGW złożył do EBI wniosek o 10 miliardów złotych na finansowanie programu „Czyste Powietrze”
