Według najnowszego raportu Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Polska może stać się krajem wolnym od dymu papierosowego – czyli takim, w którym mniej niż 5 proc. dorosłych pali papierosy – nawet w 2037 roku. To ambitny cel, który wymaga jednak zdecydowanych działań i zmian w obecnej polityce zdrowotnej.
Obecnie sytuacja nie napawa optymizmem – jak czytamy w raporcie Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej (IPPiEZ): „W Polsce pali papierosy ok. 8 mln osób, co stanowi blisko 28 proc. dorosłej populacji. To więcej niż średnia unijna i jeden z najgorszych wyników w Europie”. Co więcej, odsetek palaczy w Polsce nie maleje zgodnie z oczekiwaniami, a w ostatnich latach nawet wzrósł.
Dla porównania, w 2019 roku paliło 18 proc. dorosłych, czyli najmniej w ostatnim ćwierćwieczu, a dziś liczba ta jest znacznie wyższa.
– Gdyby u nas, w Polsce, gdzie papierosy pali dziś ok. 27 proc. dorosłej populacji, odsetek ten zmniejszył się do 5 proc., tak jak chce Światowa Organizacja Zdrowia, byłby to wielki sukces nie tylko polskiej polityki antynikotynowej, ale naszej polityki zdrowotnej w ogóle. W Unii Europejskiej najbliżej osiągnięcia takiego statusu jest dziś Szwecja, gdzie odsetek palaczy – według różnych analiz – waha się w granicach od 5 proc. do około 8 proc. dorosłych – podkreśla autor raportu dr Paweł Kuczyński, socjolog z Uniwersytetu Civitas.
Powiew optymizmu
Raport przedstawia trzy scenariusze przyszłości. Pierwszy, nazwany „życzeniowym”, zakłada, że jeśli nie zostaną podjęte żadne nowe działania, a obecna polityka antynikotynowa się nie zmieni, Polska osiągnie poziom 5 proc. palaczy dopiero około 2046 roku. To oznaczałoby jeszcze ponad dwie dekady z bardzo wysoką liczbą zgonów związanych z paleniem. Według ekspertów z IPPiEZ do tego czasu z powodu palenia umrze blisko 1,78 mln Polaków.
Drugi scenariusz, „optymistyczny”, przewiduje, że dzięki umiarkowanym zmianom, takim jak podwyższenie akcyzy na papierosy czy promowanie mniej szkodliwych alternatyw, można by osiągnąć poziom 5 proc. palaczy już w 2039 roku.
Jednak to trzeci scenariusz daje największą nadzieję – zakłada on wdrożenie szeroko zakrojonych działań edukacyjnych, skutecznych kampanii informacyjnych oraz radykalnych zmian w polityce fiskalnej i zdrowotnej.
Gruntowne badania
W trzecim scenariuszu, poza realizacją funkcji zdrowotnej polityki akcyzowej, zmienia się również polska polityka antynikotynowa, adresując gruntownie kwestię palenia papierosów – będącego wiodącym czynnikiem ryzyka dla zdrowia i życia polskiej populacji – oraz ich zamienników z nikotyną.
Każdy wyrób nikotynowy w Polsce zostaje gruntownie przebadany pod kątem emisji substancji szkodliwych i potencjalnie szkodliwych, a następnie sklasyfikowany w publicznie dostępnym rejestrze toksyczności takich wyrobów, z oznaczeniem stopnia toksyczności wyrobu przez jednostkę właściwą. Opinia publiczna – w tym osoby palące papierosy – miałaby zaś otwarty dostęp do pełnej dokumentacji naukowej w tym zakresie.
W takim wariancie Polska mogłaby stać się krajem wolnym od dymu papierosowego już w 2037 roku!
Potrzeba realnego wsparcia
Polscy naukowcy podkreślają, że osiągnięcie tego celu wymaga nie tylko zmian systemowych, ale także realnego wsparcia dla osób chcących rzucić palenie oraz szerokiej edukacji społeczeństwa na temat szkodliwości tytoniu. Wzorem mogą być tu kraje, które już wdrożyły skuteczne strategie ograniczania palenia – na przykład Szwecja czy Nowa Zelandia.
Podsumowując, raport daje nadzieję, że Polska może dołączyć do grona krajów wolnych od dymu papierosowego w ciągu najbliższych dwunastu lat, jeśli tylko zostaną podjęte odważne i konsekwentne działania na rzecz zdrowia publicznego.
„Jeśli nie zostaną podjęte nowe, skuteczne działania, Polska pozostanie jednym z krajów o najwyższym odsetku palaczy w Europie, a liczba zgonów związanych z paleniem utrzyma się na bardzo wysokim poziomie” – podkreślają eksperci i apelują: „wprowadzenie kompleksowych zmian może uratować nawet milion istnień ludzkich w porównaniu do utrzymania obecnej polityki”.
IPPiEZ/BA
