– Geotermia ma swoje miejsce w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, jako szansa dla polskiej energetyki cieplnej – komentuje Teresa Wójcik, redaktor BiznesAlert.pl.
Energia geotermalna jest wewnętrznym ciepłem Ziemi nagromadzonym w skałach oraz w wodach wypełniających pory i szczeliny skalne. Złoża wody geotermalnej w skali światowej znajdują się na bardzo zróżnicowanej głębokości, ale najczęściej w granicach 1000-4500 metrów. Czasem głębiej.
Ciepło i rzadziej prąd
Wody geotermalne najszersze zastosowanie znajdują w energetyce cieplnej. Te, które osiągają temperaturę rzędu 120°C i wyższą opłaca się wykorzystać do produkcji energii elektrycznej. Jednostkowy koszt geotermalnej energii cieplnej jest szacunkowo ok. 20 proc. niższy od kosztu energii cieplnej wytwarzanej w ciepłowni konwencjonalnej. Warto podkreślić, że do zalet energii geotermalnej należą bezemisyjność, a w odróżnieniu od innych źródeł odnawialnych, stabilność. Elektrownie geotermalne odgrywają znaczącą rolę w bilansie energetycznym w Islandii i na Filipinach. W Polsce mogą zapewnić głównie ciepło.
Wody geotermalne pochodzą z powierzchni ziemi, z opadów i innych zasobów, przesączających się w głąb warstw przepuszczalnych i gdzie tworzą podziemne zasoby wodne. Proces ten trwa przez stulecia i tysiąclecia. Stan tych zasobów w Polsce jest wstępnie dość dobrze rozpoznany, w czasie poszukiwań geologicznych ropy, gazu i węgla w latach 70-tych. Jednak dla dobrego rozpoznania zasobów wód geotermalnych konieczne są nowe, dokładniejsze odwierty.
Z uwagi na ich charakterystykę i wynikające stąd zastosowanie mamy następujące złoża geotermalne:
- zasoby geotermalne niskotemperaturowe (10oC) – wykorzystywane do pomp ciepła;
- zasoby geotermalne średniotemperaturowe ( do 100oC) – Wody termalne: ciepłownie, rekreacje, balneologia;
- zasoby geotermalne wysokotemperaturowe (200oC) – produkcja energii elektrycznej).
W Polsce występują zasoby geotermalne średniotemperaturowe. Są za chłodne, by stanowić istotne źródło wytwarzania energii elektrycznej. Mimo to, geotermia znalazła się w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, jako szansa dla polskiej energetyki. Najdogodniejsza wśród źródeł energii odnawialnej bo stabilna w takim samym mniej więcej stopniu jak energia konwencjonalna. Nie wymaga mocy rezerwowych czyli elektrowni gazowych, nuklearnych czy węglowych, „gdy wiatr nie wieje i nie ma słońca”. Polskie zasoby wód geotermalnych rozciągają się głównie w pasie od Szczecina po Lublin i Zamojszczyznę. W centrum Polski występują wstępnie udokumentowane złoża, gdzie temperatura wód jest wyższa niż 50 stopni Celsjusza. Z kolei na Dolnym Śląsku i na Podhalu temperatura wód geotermalnych sięga nawet 80-90 st. C. Wody o tych temperaturach są obecnie w Polsce pozyskiwane z odwiertów głębokości ok. 2 – 3 tys. m.
Finansowanie
Realizację inwestycji geotermalnych wspiera m.in. program priorytetowy NFOŚiGW pn. „Poprawa jakości powietrza, część 1 Energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych.” W istocie oznacza to walkę ze smogiem i niską emisją. W ramach tego programu możliwe jest uzyskanie wsparcia dla budowy nowej, rozbudowy lub modernizacji istniejącej ciepłowni/elektrociepłowni geotermalnej. Wsparciem mogą zostać objęte także: modernizacja lub rozbudowa istniejących źródeł wytwarzania energii o ciepłownię/elektrociepłownię geotermalną oraz wykonanie lub rekonstrukcja otworu z zastrzeżeniem, że nie kwalifikuje się do wykonania otworu badawczego. Formy dofinansowania w ramach tego programu to pożyczka lub inwestycja kapitałowa.
Ponadto, istnieje możliwość uzyskania wsparcia finansowego na realizację przedsięwzięć geotermalnych z innych, krajowych programów pomocowych, a także źródeł zagranicznych m.in. w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014-2020.
Zaawansowanie geotermii w Polsce
W Polsce mamy obecnie siedem ciepłowni geotermalnych: Stargard Szczeciński, Pyrzyce, Czarnków, Uniejów, Mszczonów, Słomniki, Bańska Niżna/Szaflary ( Geotermia Podhalańska). Ta ostatnia powstała jako pierwsza i jest największym producentem energii cieplnej: 4,5 MW, a docelowo 70 MW. Kolejna ciepłownia jest realizowana w Toruniu. To niewiele. – Uważam, że potencjał wód geotermalnych w Polsce jest niewykorzystany. W najbliższych latach zrobimy duży postęp w tym zakresie – powiedział wiceprezes NFOSiGW Artur Michalski.
Wiadomo już, że nowe ciepłownie geotermalne mają szansę powstać w Sieradzu, Kole, Koninie i w Sochaczewie. Prezes Funduszu dr. Kazimierz Kujda poinformował, że na odnawialne źródła energii w tym finansowanie eksploatacji źródeł geotermalnych łącznie z infrastrukturą dystrybucji ciepła ( tj. rozbudową i modernizacją sieci ciepłowniczych) jest przeznaczonych 1,4 mld euro, czyli ponad 5 mld zł. z funduszy unijnych. Narodowy Fundusz z kolei na eksploatację geotermii przewiduje 500 mln zł.
Zanim powstanie ciepłownia, trzeba przeprowadzić geologiczne rozpoznanie. W najbliższym czasie w Polsce jest planowane wykonanie sześciu nowych odwiertów geotermalnych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznaczył na odwierty badawcze 200 mln zł. O projektach inwestycyjnych poinformował dziennikarzy zarząd NFOŚiGW podczas wyjazdu studyjnego do Geotermii Podhalańskiej, który odbył się we wtorek i środę w Zakopanem. – „Musimy inwestować w takie źródła odnawialnej energii, które są akceptowane przez społeczeństwo i odbierane pozytywnie. Takim źródłem jest geotermia – niewyczerpalne źródło energii, które nie ingeruje w krajobraz i przyrodę – powiedział wiceprezes Funduszu Artur Michalski.
Pionier: Geotermia Podhalańska
Pionierską, a jednocześnie najznaczniejszą, ogrzewającą 35 – 40 proc. odbiorców ciepła Zakopanego jest ciepłownia Geotermia Podhalańska powstała w końcu lat 90-tych. Odwiert gorącej wody znajduje się w Szaflarach (miejscowość Bańska Niżna). Dzięki bezemisyjnej produkcji ciepła w Zakopanem o 40 proc. spadł poziom smogu, zmniejszyła się też znacznie emisja CO2.
W Szaflarach, niedaleko istniejących odwiertów zasilających Geotermię Podhalańską, ma powstać kolejny odwiert o głębokości 5,3 km. sięgający triasu dolnego. 3 października 2016 podpisano umowę w tej sprawie. Podpisali ją przedstawiciele miejscowych samorządów oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Umowa zakłada budowę czwartego odwiertu, który zasili istniejącą sieć ciepłowniczą oraz budowę magistrali ciepłowniczej z Szaflar do Nowego Targu. Eksperci spodziewają się, że woda w tym miejscu może mieć odpowiednie parametry do produkcji energii elektrycznej, przede wszystkim spodziewana jest temperatura 130 st.C. Byłaby to pierwsza tego typu elektrociepłownia w Polsce. Obecnie eksploatowane są odwierty z głębokości około 3 tys. metrów czyli triasu górnego, gdzie temperatura wody osiąga około 90 stopni C.
Przy podjęciu wytwarzania energii elektrycznej byłaby to kogeneracja odwrócona. Inaczej mówiąc wytwarzanie energii elektrycznej z odpadu. W pierwszej kolejności ze źródeł geotermalnych wrząca woda trafi do wymienników ciepła dla ogrzania wody sieciowej (woda termalna nie wchodzi do sieci grzewczej, za pośrednictwem wymienników ciepła ogrzewa wodę sieciową). Dopiero potem przejdzie do instalacji wytwarzającej energię elektryczną. Ponieważ będzie mieć wtedy temperaturę ok. 80 st. C., do produkcji prądu zostanie zastosowana technologia cieczy niskowrzących – powiedział dziennikarzowi BiznesAlert.pl Wojciech Ignacok prezes Geotermii Podhalańskiej. Wyprodukowana energia elektryczna będzie sprzedawana na giełdzie energii.
Nowy odwiert da również informacje o zasobach geotermalnych całego fliszu podhalańskiego. Dopiero po jego wykonaniu odwiertu będzie dokładnie wiadomo jakie są możliwości i właściwości tego całego zasobu.
Prezes Geotermii Podhalańskiej ocenia, że realizacja samego odwiertu będzie trwała 6-7 miesięcy. Koszt wykonania odwiertu jest szacowany na 50 mln zł. Budowa magistrali ciepłowniczej do Nowego Targu to koszt około 20 mln zł. – „Odwierty takie są bardzo kosztowne i również są ryzykowne, stąd też konieczna jest interwencja państwa w tym wypadku Narodowego Funduszu, aby wspierać tego typu inwestycje. To będzie pierwszy w Polsce odwiert na taką głębokość. Taka inwestycja to domena państwa, i musi być finansowana ze środków centralnych”- powiedział nam Michalski.
Czysta energia i czyste powietrze
– Mieszkańcy miejscowości podhalańskich oczekują, że ich domy będą ogrzewane geotermią. W Zakopanem nie tylko domy mieszkalne, ale wszystkie hotele i pensjonaty są ogrzewane geotermią. Deweloperzy przy projektowaniu nowych obiektów zawierają umowy na ogrzewanie z Geotermi Podhalańskiej. Polska ma bardzo dobre warunki geotermalne, gdyż 80 proc. powierzchni kraju jest pokryte przez 3 prowincje geotermalne: centralnoeuropejską, przedkarpacką i karpacką. Temperatura wody dla tych obszarów wynosi od 30-130 °C ( lokalnie nawet 200 °C). Głębokość występowania w skałach osadowych od 1 do 10 km. Możliwości wykorzystania wód geotermalnych dotyczą 40 proc. obszaru kraju. Geotermia jest opłacalna, gdy do głębokości 2 km temperatura osiąga 65 st.C, zasolenie nie przekracza 30 g/l a wypływ wody jest odpowiednio obfity.
