Strupczewski: Polska może bezpiecznie wydobywać uran dla atomu (ANALIZA)

21 maja 2018, 07:30 Atom

W związku z oczekiwaną decyzją rządu o intensyfikacji prac przy budowie pierwszej polskiej elektrowni jądrowej, przeciwnicy energetyki jądrowej próbują zniechęcać do niej decydentów i społeczeństwo wznawiając od dawna zdyskredytowane zarzuty przygotowane w kołach antynuklearnych – pisze dr inż. Andrzej Strupczewski, profesor NCBJ.

Przykładem takich tendencyjnych zarzutów jest broszura „100 dobrych argumentów przeciwko energii atomowej” opublikowana w internecie na stronie  https://www.100-gute-gruende.de/index.xhtm”. Podawane są w niej nieprawdziwe informacje, odwołujące się do spraw dalekich od polskiego czytelnika. Jedna z nich dotyczy rzekomo grożącego nam braku uranu, na co odpowiedzią był artykuł „Spokojnie, uranu wystarczy” opublikowany w dwumiesięczniku „Energetyka Cieplna i Zawodowa”. Wykazano w nim, że według ocen eksperckich zaakceptowanych przez Parlament Europejski, zidentyfikowane zasoby uranu przy stosowaniu obecnej techniki wydobycia i wykorzystaniu ich w reaktorach III generacji wystarczą na ponad 200 lat, a po wprowadzeniu cyklu zamkniętego z wielokrotnym wykorzystaniem paliwa jądrowego w reaktorach IV generacji – na dziesiątki tysięcy lat. Co więcej, opanowano już technikę wydobywania  uranu z wody morskiej, co oznacza, że ludzkość może wykorzystać ponad 4 miliardy ton uranu rozpuszczonego w wodzie, przy kosztach stanowiących pojedyncze procenty kosztu energii elektrycznej z energetyki jądrowej. Stężenie uranu w wodzie jest regulowane przez reakcje chemiczne w stanie niemal równowagi pomiędzy wodą a skałami w skorupie ziemskiej, zawierającymi 100 000 miliardów ton uranu. Gdy część uranu zostanie usunięta z wody morskiej, dalsze ilości uranu są wymywane przez wodę morską ze skał. Proces ten zapewnia utrzymanie koncentracji uranu w wodzie morskiej na stałym poziomie. Ludzie nie mogliby wydobyć tak dużo uranu z wody morskiej, by jego stężenie w wodzie zmalało, nawet gdyby energia jądrowa zaspakajała 100 % potrzeb energetycznych ludzkości przez miliard lat.

Innym zarzutem stawianym przez Greenpeace jest rzekomo większe zagrożenie ludzi przy wydobyciu uranu niż przy wydobywaniu np. węgla. Wobec tego, że w Polsce nie mamy bezpośredniego dostępu do wiedzy o warunkach pracy w kopalniach uranu w krajach afrykańskich i w ich otoczeniu, zarzut ten może wydawać się prawdą. Dlatego zajmiemy się analizą tej sprawy. 

Ogólnie biorąc, każda działalność polegająca na wydobywaniu minerałów z ziemi powoduje zakłócenia w środowisku i narażenie zdrowia człowieka. Dzieje się tak z węglem kamiennym i brunatnym, gazem, ropą, z materiałami potrzebnymi do produkcji wiatraków (ruda żelazna) i ogniw słonecznych (aluminium), i oczywiście dzieje się tak również w przypadku rudy uranowej.

Aby odpowiedzieć na pytanie, czy wydobycie uranu jest bardziej szkodliwe dla człowieka i środowiska niż wydobycie innych surowców, zapoznajmy się z sytuacją w trzech krajach, poczynając od najbiedniejszego, a kończąc na bogatym i dobrze rozwiniętym. Będą to: najbiedniejszy rejon pozbawiony wody, to jest Niger, gdzie działa kopalnia Arlit firmy AREVA, dalej biedny kraj afrykański Namibia, gdzie znajduje się kopalnia Rossing, oraz bogata Australia, na obszarze Terytoriów Północnych, gdzie znajduje się kopalnia Ranger firmy ERA. Są to główne rejony wydobycia rudy uranowej w krajach zachodnich poza Kanadą i USA, gdzie warunki pracy i ochrony środowiska są na niekwestionowanym wysokim poziomie. Wpływ tej działalności na zdrowie człowieka i środowisko porównamy ze skutkami wydobycia węgla w USA  – i w Polsce.

1. Niger, kopalnia Arlit 

Rejon ten jest głównym celem krytyki Greenpeace’u. Raport Greenpeace’u nie podaje wprawdzie konkretnych zarzutów i przyznaje, że nigdy nie przeprowadzono kompleksowej oceny skutków zdrowotnych górnictwa uranowego, ale podaje przykłady świadczące o wpływie miejscowej rudy uranowej na promieniotwórczość w glebie i wodzie. W okolicy kopalń znaleziono próbki gleby o podwyższonej radioaktywności, 100-krotnie wyższej niż normalny poziom aktywności w regionie, a na ulicach miasteczka Akokanu wykryto moc dawki do 500 razy wyższą od normalnej. W latach 2003-2005 wykryto też podwyższoną aktywność wody powodowaną wysokim stężeniem rudy uranowej. AREVA zamknęła studnie z taką wodą. W sumie widać, że w okolicy złóż rudy uranowej radioaktywność jest podwyższona.

pastedGraphic.pngRaport Greenpace’u przyznaje, że AREVA stworzyła dwa miasteczka, gdzie mieszkają pracownicy związani z kopalniami i mają dobre drogi, bieżącą wodę, elektryczność, szkoły, szpitale i ośrodki sportowe. Poza tymi miasteczkami jednak warunki życia są prymitywne – bo też Niger to najuboższy kraj Afryki. 

Wg raportu Greenpeace’u moc dawki otrzymywanej przez okoliczną ludność wokoło kopalni uranu jest ograniczona, jeśli ruda nie rozprzestrzenia się w okolicy. Natomiast typowa moc dawki w pobliżu samego złoża rudy uranowej o zawartości 0,1% uranu wynosi około 0,005 miliSv/h, co przy pracy przez 300 dni po 8 godzin odpowiada dawce rocznej 12 mSv. Stwarza to zagrożenie radiacyjne dla górników, którzy mogą spędzać dużo czasu w sąsiedztwie rudy, pisze Greenpeace.  

Wg zaleceń ICRP, dawka dla pracowników narażonych zawodowo nie powinna przekraczać 100 mSv w ciągu 5 lat, co daje średnią dawkę roczną 20 mSv/rok. To zalecenie wprowadzone jest jako obowiązujące w szeregu krajów, w tym także we Francji i w innych krajach Unii Europejskiej. Celem ustalonym przez firmę AREVA w Nigrze na 2011 rok było utrzymanie dawek dla pracowników poniżej 16 mSv/rok i cel ten został osiągnięty. Wartość ta jest zachowana również w następnych latach włącznie z 2013 rokiem..

Wg raportu AREVY wypadkowość przy pracy i dawki promieniowania w kopalniach uranu w Nigrze były następujące:

Tabela 1 Wypadkowość i dawki promieniowania w kopalniach w Nigrze

2008 2009 2010
Częstość wypadków z utratą czasu pracy wśród pracowników bezpośrednich i pośrednich na 1000 000 godzin pracy (FRI – frequency rate of industrial lost time accidents) 2,34 2,11 1,55
 Liczba wypadków śmiertelnych  2 0 3
Frakcja niebezpiecznych miejsc pracy, które otrzymały certyfikat bezpieczeństwa OHSAS 18001 18% 22% 44%
Średnia dawka promieniowania dla pracowników narażonych zawodowo, mSv/rok 3,28 3 3,47
Średnia dawka dla pracowników firm podwykonawczych, mSv/rok 2,22 1,95 2,63
Dawka maksymalna otrzymana przez jednego pracownika, mSv/rok  15.25 16.15 17.15

Częstość wypadków z utratą czasu pracy wśród pracowników bezpośrednich i pośrednich na 1 000 000 godzin pracy zmalała z 7,4 w 2004 roku do 1,2 w 2011 r. i do 1,08 w 2013 r. Był to wynik około pięciokrotnie lepszy od średniej wypadkowości w górnictwie polskim w tym okresie czasu. W górnictwie w Polsce wskaźnik wypadków przy pracy na 1000 pracujących w 2010 roku wyniósł 17,82, czyli 8,9 na 1 milion przepracowanych godzin, a w 2012 r. 15,37, czyli 7,7 na 1 milion przepracowanych godzin). 

Biorąc pod uwagę zaostrzenie wymagań w zakresie ochrony przed promieniowaniem, które spowodowały obniżenie dawki dodatkowej dla ludności z 5 mSv/rok (obowiązującej do 2001 roku) do 1 mSv/rok, AREVA prowadzi działalność ochrony zdrowia ludności w dwóch kierunkach:

– identyfikacja rejonów, gdzie skałę płonną wykorzystano do celów ekonomicznych i wprowadzenie środków zaradczych, jeśli poziom promieniowania tego wymaga, np. w razie budynków zbudowanych przy użyciu materiałów skażonych radioaktywnością, przy współpracy z mieszkańcami,

– ścisłe przestrzeganie gospodarki skałą płonną z bieżącej eksploatacji kopalni. 

AREVA tworzy i utrzymuje ośrodki zdrowia wokoło swych kopalni. Poziom szpitali spełnia wymagania francuskie, a wykonują one bezpłatnie 200,000 zabiegów rocznie, co stanowi 15% wydatków zdrowotnych w całym państwie. Kontrola niezależnej firmy francuskiej potwierdziła dobrą jakość tych usług lekarskich. 

Warunki pracy w kopalniach są ściśle kontrolowane wg tych samych zasad, jakie obowiązują w kopalniach w Kanadzie. Wyniki w zakresie bezpieczeństwa pracy są bardzo dobre – od października 2006 do grudnia 2008 częstość wypadków powodujących zwolnienie chorobowe w zakładach SOMAIR wynosiła 0 (zero), a dla całej działalności firmy AREVA w Nigrze w 2009 roku 2.1 przypadków (we Francji 26 przypadków). Ochronę środowiska realizowaną w kopalniach uranu w Nigrze ocenił w 2004 i w 2005 roku IRSN stwierdzając, że systemy zarządzania środowiskiem są zgodne z wymaganiami międzynarodowymi.

W kontekście oskarżeń o obciążanie środowiska przy wydobywaniu uranu, warto podać, w ciągu 40 lat pracy kopalni w Arlit wypompowano tam  270 mln m3 wody co oznacza zużycie poniżej 7 mln m3 wody rocznie, z czego 35% zużyto dla kopalni, a 65% na zaopatrzenie miasta w wodę. Jest to mała frakcja 8 miliardów m3 wody podziemnej w tym  rejonie. 

Zużycie wody w kopalniach uranu w Nigrze w 2010 roku wyniosło 906 m3/tU, co oznacza spadek o 50% w stosunku do 2004 roku, a zużycie energii to 110 MWh/tU, co oznacza redukcję o 27% w stosunku do 2004 roku. Zużycie wody na jednostkę energii z elektrowni jądrowej zaopatrywanej przez kopalnie w Nigrze wynosiło więc

906 m3/t U x 180 t/rok /8 TWh/rok = 20 385 m3/TWh

Wartości te porównamy poniżej z zużyciem wody przy wydobywaniu węgla. 

2. Namibia

Kopalnie w skrajnie ubogim Nigrze nie są jedyne ani reprezentatywne dla górnictwa uranowego. Dlatego do analiz porównawczych zagrożenia weźmiemy kopalnię Rossing w Namibii, również kraju afrykańskim i ubogim.

Wskaźniki bezpieczeństwa przemysłowego są dobre, jak widać w tabeli poniżej.

Tabela 2 Podsumowanie wskaźników bezpieczeństwa w kopalni Rossing w latach 2006 -2011

Parametry bezpieczeństwa w kopalni Rossing Cel na 2011 2010 2009 2008 2007 2006
Liczba zatrudnionych  1,580 1,592 1,415 1,307 1,175 939
Produkcja tlenku uranu (ton) 3,203 3,628 4,150 4,108 3,046 3,617
Liczba pracowników którzy otrzymali dawki powyżej 20 mSv/rok 0 0 0 0 0 0
Nowe przypadki  pylicy płuc 0 0 0 0 1 1
Nowe przypadki  dermatitis 0 0 0 0 0 1
Nowe przypadki  utraty słuchu 0 0 0 0 0 0
Nowe przypadki  chronicznego bronchitu 0 0 0 0 0 0
Wskaźnik wszystkich wypadków (All Injury Frequency Rate (AIFR) 0.74 0.89 0.73 0.91 0.71 0.59
Liczba wypadków powodujących stratę czasu pracy 0 14 6 8 9 6
Liczba zgonów wskutek wypadków przy pracy 0 0 0 0 0 0

A w następnych latach

Tabela 3 Podsumowanie wskaźników bezpieczeństwa w kopalni Rossing w latach 2012-1016

Parametry bezpieczeństwa w kopalni Rossing 2016 2015 2014 2013 2012
Liczba zatrudnionych  949 948 850 1141 1528
Produkcja tlenku uranu (ton) 1850 1245 1543 2409 2699
Nowe przypadki  pylicy płuc 0 0 0 0 0
Nowe przypadki  dermatitis 0 0 1 0 0
Nowe przypadki  utraty słuchu 0 0 1 0 0
Nowe przypadki  chronicznego bronchitu 0 0 0 0 0
Wskaźnik wszystkich wypadków (All Injury Frequency Rate (AIFR) 0,892 0,74 0,81 0,96 0,49
Liczba wypadków powodujących stratę czasu pracy 5 7 8 13 4
Liczba zgonów wskutek wypadków przy pracy 0 0 0 0 0
Zużycie energii na tonę rudy (MJ/t) 137 129,25 148,88 174,79 153,03
Emisja CO2 na tonę produkcji (e/t U3O8) 81,81 85,87 82,00 78,04 78,41

Narażenie radiacyjne pracowników kopalni Rossing wskutek wdychania radonu, promieniowania zewnętrznego i wdychania pyłu to 1- 4 mSv/rok, znacznie poniżej limitu narażenia zawodowego 20 mSv/rok.

Wpływu wydobycia uranu na okolicę widać z porównania wskaźników zdrowotnych dla całej Namibii z rejonem Erongo, gdzie wydobywa się uran. Raport Greenpeace’u wskazują na szkodliwy wpływ pyłu na zdrowie ludzkie, na zachorowalność na raka i na górne drogi oddechowe. Jednakże porównanie płodności kobiet, umieralności niemowląt i dzieci oraz oczekiwanej długości życia w rejonie Erongo i w Namibii wykazuje, że wskaźniki dla rejonu wydobycia uranu są lepsze niż przeciętna krajowa. 

Tabela 4 Płodność i umieralność w rejonie wydobycia uranu (Erongo) w porównaniu ze średnimi wartościami w Namibii 

Wskaźnik Erongo  Namibia Erongo  Namibia
Średnia liczba dzieci na kobietę  5.1  4.1
Zgony niemowląt na 1000 porodów żywych:   K 43  49  M  40  55
Umieralność dzieci do lat 5  K  57  64 M  49  78
Oczekiwana długość życia w chwili urodzenia, lat  K  59  50  M  54  48

Służba zdrowia w rejonie Erongo jest stosunkowo dobra. Zbudowano nowe szpitale i ośrodki zdrowia, oraz liczne kliniki w rejonach wiejskich i miejskich, chociaż trudno jest zwerbować personel medyczny do ośrodków wiejskich. Dostęp do wody pitnej ma 95.7% populacji w Erongo. Wskaźnik rozwoju ludzkiego opracowany przez ONZ wykazuje, że sytuacja w Erongo jest dużo lepsza niż średni stan w Namibii. 

Tabela 5 Wskaźnik rozwoju ludzkiego (human development index) źródło 

Wskaźnik odnoszący się do 2001-2004 1991-1994
Namibia  0.557  0.607
  Rejony miejskie  0.661  0.719
  Rejony wiejskie  0.473  0.530
  Mężczyźni  0.556  0.609
  Kobiety  0.545  0.580
Erongo  0.705  0.690

Najważniejsza kopalnia uranu w tym rejonie to Rossing, należąca do Rio Tinto.  Wydobycie uranu w 2010 roku wyniosło tam 52 miliony ton skały, zawierającej 3,628 ton tlenku uranu. Zamieszczone poniżej wykres przedstawiają pełny zestaw charakterystyka zdrowotnych określonych w ciągu kolejnych lat pracy kopalni dla jej pracowników. 

pastedGraphic_1.png

Rys. 1 Bezpieczeństwo pracy w kopalniach uranu – Namibia, Rossing

pastedGraphic_2.png

Rys. 2 Poziom hałasu w kopalni Rossing w porównaniu z wielkością graniczną dla zatrudnionych zawodowo (85 dB) Wielkości pokazane jako zielone kolumny pokazują wielkość hałasu odczuwanego bez zabezpieczeń, a czerwone kwadraty- hałas po założeniu ochraniaczy (Noise Reduction Rating (NRR) 

Pył – Proces wydobycia, transportu, kruszenia i mielenia rudy uranowej powoduje powstawania pyłu. Z pośród 11 grup jednakowego narażenia pracowników (Similar Exposure Groups -SEG) w różnych rejonach pracy, dwie grupy pracowały w rejonach o stężeniu pyłu powyżej wartości granicznych. W obu przypadkach powodem były źle pracujące systemy odpylania Wobec tego pracowników zaopatrzono w maski redukujące wdychanie pyłu 20 razy.

pastedGraphic_3.png

Rys. 3 Przemysłowa ochrona zdrowia w kopalni Rossing 

Promieniowanie. Uran to pierwiastek występujący w przyrodzie niemal wszędzie ze średnim stężeniem 2,8 części na milion. W kopalni Rossing wydobywa się uran o stężeniu minimum 300 części na milion, albo innymi słowy 0.03 %, ale w innych kopalniach można wydobywać rudy jeszcze uboższe, do 0,01%, podczas gdy najbogatsze złoża mają rudę o zawartości do 20% uranu.

Ta wysoka koncentracja uranu powoduje wzrost tła promieniowania w okolicy złóż. 

pastedGraphic_4.png

Rys. 4 Dawki promieniowania otrzymywane przez pracowników kopalni Rossing, mSv/rok. Jak widać są one znacznie niższe od dawek granicznych wg ICRP (20 mSv/rok)

pastedGraphic_5.png

Rys. 5 Częstość wszystkich wypadków pracowników w kopalni Rossing

3. Kopalnie uranu w Australii – Ranger

pastedGraphic_6.png

Rys. 6 Dawki promieniowania otrzymywane przez pracowników narażonych na promieniowanie w kopalni Ranger. Źródło. 

Limity ustalone przez International Commission on Radiological Protection (ICRP) to 20 mSv/rok poza promieniowaniem tła  i z medycyny. Pracownicy Ranger otrzymali w 2006 r. średnie dawki 1.1 mSv 

pastedGraphic_7.png

Rys. 7 Dawki promieniowania otrzymywane przez pracowników ERA

ERA jest jednym z największych producentów uranu na świecie i dostarcza około 8% uranu wydobywanego na świecie. Od 1981 roku ERA wydobywała rudę uranową w kopalni Ranger  w Australii. 

ICRP zaleca dawkę graniczną dla pracowników narażonych zawodowo równą 20 mSv rocznie ponad promieniowanie tła naturalnego, uśrednioną w okresie 5 lat (100 mSv w ciągu 5 lat) ale nie większą niż 50 mSv w jednym roku. Dla społeczeństwa ICRP zaleca dodatkową dawkę nie większą niż 1 mSv rocznie. 

Poziom tła promieniowania naturalnego wynosi od 2 do 3 mSv /rok. Pracownicy ERA, którzy mogą otrzymywać dawki powyżej 5 mSv rocznie, są zaliczani do pracowników „specjalnie kontrolowanych”. W ciągu 2009 r., 319 pracowników specjalnie kontrolowanych otrzymało średnio roczną dawkę 0,1 mSv z maksymalną dawką indywidualną 4,5 mSv, Jest to mniej niż zalecana przez ICRP dawka graniczna 20 mSv. Pozostali pracownicy ERA są objęci takim samym limitem ICRP, a ich średnia dawka roczna w 2009 r. wynosiła 0,9 mSv. Potencjalne narażenie mieszkańców w rejonach sąsiadujących z kopalnią powinno wg ICRP nie przekraczać 1 mSv/rok. Maksymalna dawka indywidualna zmierzona dla mieszkańca w sąsiedztwie kopalni była czterokrotnie mniejsza, a średnie dawki są znacznie mniejsze i podobne do wahań naturalnego tła promieniowania na świecie. 

pastedGraphic_8.png

Rys. 8 Dawki otrzymywane przez pracowników kopalni Ranger, firma ERA, Australia

ERA mierzy bezpieczeństwo przemysłowe swych pracowników stosując przede wszystkim wskaźnik częstości wszystkich wypadków (All Injury Frequency Rate – AIFR). Jest to liczba wypadków przy pracy obejmująca czas stracony, ograniczone uszkodzenia ciała i przypadki interwencji lekarskiej na 200,000 godzin pracy. W 2010 roku ERA utrzymywała doskonały wynik z 2009 roku, z wartością wskaźnika AIFR równą 0.71 (2009: 0.68). W 2012 r. wskaźnik ten zmalał do 0,52 (co odpowiada wartości 2.6 na 1 milion rbg). Inny wskaźnik, częstość wypadków powodujących utratę czasu pracy, (Lost Time Injury Frequency Rate -LTIFR) na 200,000 godzin wyniósł w 2010 roku 0.20, a więc mniej niż w 2009 roku (0.34).

pastedGraphic_9.png

Rys. 9 Częstość wypadków w kopalni Ranger

4. Wydobycie węgla w USA i Polsce, wpływ na zdrowie człowieka 

Wydobywanie paliw kopalnych zawsze wiąże się z narażeniem zdrowia ludzi i obciążeniami środowiska. Szkody powodowane wydobyciem rudy uranowej trzeba więc rozpatrywać na tle szkód powodowanych wydobywaniem węgla. Jako punkt odniesienia weźmy wydobycie węgla w USA, gdzie są nowoczesne metody ochrony zdrowia człowieka i Niemcy, gdzie przykłada się szczególną wagę do ochrony środowiska. W USA wg danych z ostatnich lat w 2010 roku zarejestrowano 48 zgonów górników wskutek wypadków i katastrof, a rocznie umiera na pylicę węglową (black lung) około 1000 górników . Roczne wydobycie węgla w USA to 932 mln ton , a więc na milion ton wypada 0,05 zgonu wskutek wypadków i 1,07 zgonu na  pylicę węglową.  Do tego trzeba dodać cierpienia górników chorych na pylicę węglową, którzy są niezdolni do pracy i normalnego życia na wiele lat przed śmiercią, a choruje ich ponad 50 % wśród palących papierosy i ponad 20% wśród niepalących. W przypadku USA, gdzie pracuje obecnie pod ziemią 130 000 ludzi, oznacza to kilkadziesiąt tysięcy chorych. W krajach rozwijających się sytuacja jest znacznie gorsza.

Jak wygląda porównania zagrożeń zawodowych górników w Nigrze – najbiedniejszym kraju afrykańskim – i w Polsce?

 Łączne wydobycie uranu w kopalniach w Nigrze w 2016 roku wyniosło 3477 ton U3O8, co jest równoważne 390 ton paliwa reaktorowego. Przy wykorzystaniu tego uranu w elektrowniach jądrowych z reaktorami PWR III generacji o sprawności 36% i przy głębokości wypalenia paliwa 50 MWd/kg otrzymuje się z tony paliwa 50 GWd/t x 0,36 x 24h/d = 432 GWh/t, a z rocznej produkcji w Nigrze 432 GWh/t x 390 t =  168 TWh, a więc więcej, niż wytwarza energetyka oparta na węglu kamiennym w Polsce (80,1 TWh w 2016 r). Jak wygląda roczny bilans wypadków w kopalniach uranu w Nigrze?

Tabela 11 Roczny bilans wypadków w kopalniach uranu w Nigrze

1. Wypadki śmiertelne  1
2. Wypadki powodujące stratę czasu pracy  28
3. Wypadki wymagające pomocy lekarskiej  72
4. Wypadki wymagające pierwszej pomocy  88
5. Sytuacje, które mogły zakończyć się wypadkiem  47 

A w Polsce w 2016 r. liczba wypadków przy wydobyciu węgla kamiennego wyniosła 1279, w tym liczba wypadków śmiertelnych 10.

Do produkcji 48 TWh – a tyle zamierza Polska uzyskać rocznie z elektrowni jądrowych o mocy 6000 MWe – wykorzystuje się w Polsce elektrownie węglowe, spalające około 18 mln ton węgla kamiennego. Wg danych Wyższego Urzędu Górniczego, na wydobycie 1 miliona ton węgla kamiennego przypadało w Polsce w 2016 r. 0,14 nagłych zgonów wskutek wypadków przy pracy.` Oznacza to że na wytworzenie 48 TWh przypadnie od 2,5 zgonów wskutek wypadków pod ziemią i – przyjmując dla pylicy węglowej wskaźnik taki jak w USA – 18 zgonów wskutek pylicy węglowej, razem ponad 20 zgonów górników rocznie.  

A jakie będą straty ludzkie związane z wydobyciem uranu? Jako wartości odniesienia przyjmiemy dane z eksploatacji kopalni Rossing w Namibii, a więc jednego z najbiedniejszych krajów afrykańskich. Wartości średnie w skali światowej są znacznie korzystniejsze dla energii jądrowej. 

pastedGraphic_10.png 

Rys. 10 Częstość pylicy węglowej płuc wśród górników węglowych USA w zależności od stężenia pyłu w kopalni i jakości węgla (źródło- rys. 5 z NIOSH CIB 64 Coal Mine Dust Exposures)

Wydobycie uranu w Rossing w 2009 roku wyniosło 4000 ton – a do wytworzenia 8 TWh energii elektrycznej w elektrowni jądrowej potrzeba 180 ton uranu naturalnego. Produkcja Rossing dała więc energię elektryczną 177 TWh – więcej niż wynosi cała produkcja elektrowni węglowych – na węgiel kamienny i węgiel brunatny – w Polsce (150 TWh).

Ile było wypadków w Rossing w 2009 roku, przy wydobyciu  uranu wystarczającego do produkcji energii elektrycznej 180 TWh?

Zero! Ile przypadków zapalenia skóry? Zero! Ile zachorowań na pylicę płuc?  Zero! Zero przypadków utraty słuchu, zero nowych zachorowań chronicznych na bronchit. A częstość wszelkich wypadków przy pracy powodujących straty na zdrowiu (All Injury Frequency Rate AIFR) wyniosła 0,73 na 200 000 roboczo/godzin. Liczba wypadków powodujących przerwę w pracy to 6 na 200 000 roboczo-godzin. W 2016 roku odpowiednie liczby wyniosły 0,89 i 5 na 200 000 roboczo godzin. 

Przebieg zmian tych wskaźników rok po roku w latach 2006-2011 pokazano w tabeli 2. A w latach 2012-2016 w tabeli 3..

 Czy  

  • zero (0 ) zachorowań w kopalni uranu na pylicę płuc, na utratę słuchu i na chroniczny bronchit z łączną liczbą 6 -13 wypadków powodujących przerwę w pracy nie jest lepsze od   
  • 1279 wypadków ogółem w Polsce w tym 10 wypadków ze zgonami ludzi w 2016 roku, 

przy produkcji węgla 70784 tys ton  pozwalającej na wytworzenie mniejszej energii niż daje ruda uranowa z Rossing?

5. Porównanie zagrożenia środowiska przy wydobyciu uranu i węgla

Raport Greenpeace’u z Nigru krytykuje zużycie wody na cele związane z wydobyciem uranu. Ale wydobycie węgla też oznacza zużycie wody. Inna publikacja Greenpeace’u podaje, że w Niemczech przemysł górniczy wypompowuje rocznie ponad 500 milionów metrów sześciennych wody. Przy produkcji 81.7 TWh z węgla kamiennego rocznie w 2017 roku oznacza to zużycie wody wynoszące 6.12 mln m3/TWh. 

Jako punkt odniesienia do porównań z wydobyciem węgla można traktować kopalnię w Rossing. W 2016 r. produkcja U3O8 wyniosła w Rossing 1850 ton. Zużycie wody   2 654 000 m3… Stąd na 1 tonę U3O8 potrzeba było 1435 m3/t.. W przeliczeniu na energię elektryczną jaką otrzymuje się z tej rudy (8 TWh ze 180 ton uranu naturalnego) oznacza to przerób wody w ilości 180 x 1435 /8 = 32278  m3/TWh.

Czy 6,12 mln m3/TWh w niemieckich kopalniach węgla kamiennego to mniej czy też więcej niż 32 278 m3/TWh w kopalniach rud uranowej w Rossing?

Jednakże przytoczona powyżej wielkość zużycia wody przez górnictwo w Niemczech pochodzi z publikacji Greenpeace’u. Była ona przez Greenpeace podana w tekście zwalczającym energetykę węglową, a więc mogła być celowo wyolbrzymiona. Ale jak najbardziej wiarygodne dane z Polski podawane przez GUS wskazują, że zużycie wody  odpompowywanej z kopalni KW SA w 2015 roku wyniosło   43,5 mln m3 wody, a wydobycie węgla kamiennego w Polsce było wtedy równe 73 mln ton. Stąd wskaźnik zużycia wody na wydobycie węgla kamiennego w Polsce to  0,6 m3/t węgla kamiennego 

Dla uzyskania 8 TWh energii elektrycznej potrzeba 3 mln ton WK a więc 1,8 mln m3 wody. Wskaźnik zużycia wody wynosi więc w Polsce dla węgla kamiennego 1,8 mln m3/8 TWh = 225 000 m3/TWh. Jest to 7 razy więcej niż dla wydobycia rudy uranowej w Rossing dającej tę samą energię elektryczną. 

7 razy więcej7! A Greenpeace twierdzi, że wydobycie rudy uranowej to marnotrawstwo wody!

Warte uwagi jest, że kopalnia posiada system recyrkulacji wody, który ze stawów sedymentacyjnych wykorzystuje ponad 60% zapotrzebowania na wodę. Co więcej, wbrew twierdzeniom Greenpeace’u, kopalnie uranu nie pozbawiają mieszkańców wody pitnej, a przeciwnie, odsalają wodę z oceanu i zapewniają zaopatrzenie w wodę pitną całej okolicy wokoło kopalni. 

Inną groźbą dla środowiska są pożary złóż węgla – w Chinach rocznie spala się w niekontrolowany sposób od 15 do 20 milionów ton węgla, co przyczynia się do zwiększenia emisji CO2 do atmosfery. 

Choroby typowe dla otoczenia kopalni węglowych to:

  • Choroby płuc, nadciśnienie, choroby nerek – zwiększoną częstość ich występowania wśród okolicznych mieszkańców stwierdzono w badaniach w USA. 
  • Toksyczna poziomy arszeniku, fluoru, rtęci i selenu emitowane są przy spalaniu węgla, przenikają do atmosfery i łańcucha pokarmowego okolicznej ludności. 
  • Zawały w kopalniach i wypadki powodują corocznie zgony tysięcy górników na  całym świecie. W samych Chinach w 2006 roku w wypadkach w kopalniach węgla zginęło 4,700 ludzi. 

A w braku energetyki jądrowej trzeba utrzymywać i rozwijać energetykę opartą na spalaniu węgla. Die Welt z maja 2012 podaje, że liderzy niemieccy żądają budowy nowych elektrowni węglowych, a analitycy podkreślają, że Niemcy muszą oprzeć się na węglu – lub importować prąd od sąsiadów, takich jak Czechy lub Francja, a więc wykorzystywać prąd z elektrowni jądrowych. Porównania skutków zdrowotnych wydobycia uranu i węgla są więc uzasadnione – a przemawiają one zdecydowanie na korzyść uranu.