Senat Stanów Zjednoczonych uchwalił 20 grudnia ustawę „Partnerstwo na rzecz bezpieczeństwa i energii w wschodnim regionie śródziemnomorskim”. Dokument musi jeszcze być podpisany przez prezydenta Trumpa. Ustawa ma poparcie ponadpartyjne, projekt w Senacie został wniesiony 7 kwietnia 2019 roku przez senatorów Marka Rubio, republikanina z Florydy oraz Roberta Menendeza demokratę z New Jersey – pisze Teresa Wójcik, redaktor BiznesAlert.pl.
Ustawa zwiększa zaangażowanie USA we współpracę energetyczną i militarną z „kluczowymi sojusznikami i partnerami w ważnym regionie”. Projekt wcześniej przyjęty został przez Izbę Reprezentantów, gdzie przedstawili go Costas Bilirakis (republikanin) i David Sicilline (demokrata).
Uzasadnienie ustawy określa „kluczowych sojuszników” Stanów Zjednoczonych w regionie. Grecję uznano „za cennego członka NATO i kluczowy filar stabilności we wschodniej części Morza Śródziemnego”. Izrael określono „niezłomnym sojusznikiem Stanów Zjednoczonych” oraz „głównym sojusznikiem spoza NATO”; Cypr – „kluczowym partnerem strategicznym”. Czterej partnerzy, USA, Izrael, Grecja i Cypr są „przeciwni wszelkim działaniom we wschodniej części Morza Śródziemnego i na Morzu Egejskim, które mogłyby podważyć stabilność, naruszyć prawo międzynarodowe lub podważyć stosunki dobrosąsiedzkie.” Ustawa upoważnia sekretarza stanu, aby w porozumieniu z sekretarzem ds. energii, zawierał porozumienia o „współpracy i partnerstwie między Stanami Zjednoczonymi a Izraelem, Grecją i Republiką Cypryjską”.
Zmiana strategii USA wobec południowo-wschodniej flanki NATO
Ustawa stwierdza, że Stany Zjednoczone wprowadzają „nową strategię polityczną” wspierającą Izrael, Grecję i Cypr w zakresie bezpieczeństwa szczególnie militarnego oraz wydobycia i przesyłu węglowodorów. Ta strategia jest reakcją na zagrożenia geopolityczne i handlowe ze strony Rosji i Turcji wobec wspomnianych trzech państw, wobec interesów USA oraz wobec bezpieczeństwa energetycznego Europy. Między innymi przewiduje jako obowiązkowe sporządzenie raportu badającego naruszenia przez Turcję wyłącznej strefy ekonomicznej Cypru (WSE) przez prowadzenie na tym obszarze poszukiwań ropy i gazu zabezpieczanych przez tureckie drony oraz krążownik. Drugi raport będzie dotyczyć systematycznych naruszeń przez Turcję przestrzeni powietrznej Grecji. Trzeci raport informować o wpływach Rosji ( medialnych i agentury wpływu) na Cyprze i w innych państwach regionu. Raporty mają być przedstawione najpóźniej do 90 dni po wejściu w życie ustawy.
W zakresie energii ustawa wprowadza szczególną instytucję: centrum energetyczne do spraw współpracy USA z Izraelem, Grecją i Cyprem, o dość szerokich kompetencjach – od analiz i prac geologicznych, poprzez ekspertyzy dotyczące inwestycji i rynku gazu do sygnalizowania zagrożeń militarnych, politycznych i handlowych.
Ustawę ma podpisać prezydent Donalda Trump jeszcze przed Świętami Bożego Narodzenia, który wprawdzie niedawno powiedział, że prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan jest jego dobrym przyjacielem, ale nic nie wskazuje, że mógłby ustawy nie podpisać.
Ustawowa gwarancje programu EastMed
Eksperci amerykańscy oceniają, że ustawa rzeczywiście zmieni całą strategię Stanów Zjednoczonych wobec regionu obejmującego dużą część Europy Południowej oraz ważną część Bliskiego Wschodu.Nadaje stabilność porozumieniu Grecji, Cypru i Izraela – określonego jako Format 3 – które jako cel na trojstronnym spotkaniu 20 marca tego roku przyjęło realizację EastMed – programu eksploatacji i eksportu gazu ze złóż pod wodami terytorialnymi Izraela, Cypru i być może wysp greckich. W trójstronnym szczycie uczestniczył sekretarz stanu Mike Pompeo. Wiodącą inwestycją EastMed jest budowa gazociągu na dnie Morza Śródziemnego i Egejskiego, prawdopodobnie o przepustowości 40 mld m. sześc. rocznie. Magistrala miałaby prowadzić do Grecji (Peloponez), a jej koszt obliczono na 7 mld dolarów. Ekspertyzy ostatecznie uznały inwestycję za wykonalną i ekonomicznie uzasadnioną. Ustawa włączając USA do programu EastMed zapewne stanowi gwarancję przesądzającą o jego realizacji. Amerykanom chodzi nie tylko o udział firm z USA w eksploatacji gazu śródziemnomorskiego – ważniejsze jest wypychanie Rosji z europejskiego rynku „błękitnego surowca” i eliminacja rosyjskich wpływów z regionu. Tak więc ustawa zmienia Format 3 na Format 1 + 3.
Konfrontacja z Rosją i Turcją
Ustawa ma zablokować dążenia Rosji do uzyskania przewagi politycznej i wojskowej w regionie. W latach zimnej wojny i jeszcze jakiś czas po upadku ZSRR taką blokującą rolę pełniła Turcja, silny bastion NATO. Obecnie układ się odwrócił. Zarówno demokraci, jak i republikanie zdają sobie sprawę, że Stany Zjednoczone i NATO nie mogą dziś polegać na Turcji. Po zakupie od Rosji przeciwrakietowego systemu S-400 Ankara wypadła z programu F-35. Front w strategicznie i ekonomicznie ważnym regionie przesunął się na linię Grecji, Cypru i Izraela.
Dlatego ustawa przewiduje rozbudowę baz wojskowych w Grecji, szczególnie morsko-lotniczej bazy w Souda Bay na Krecie oraz lotniczej bazy koło Volos. Określa finansową pomoc w szkoleniu wojskowym sił zbrojnych Grecji i Cypru (IMET), aby zapewnić ich sprawne współdziałanie z siłami amerykańskimi. Jednym z celów ustawy jest podniesienie potencjału militarnego obu tych państw na wzór Izraela. To istotne wobec „agresywnych dążeń Turcji”, która „podpisała niezgodną z prawem międzynarodowym” umowę z Libią o podziale wód wschodniej części Morza Śródziemnego wyłącznie między te dwa państwa.
Senat USA zatwierdzając budżet na obronę narodową na 2020 r. przyjął postanowienia dotyczące zniesienia embarga na broń dla Cypru. Budżet akceptował kwoty na wspomnianą pomoc szkoleniową dla sił zbrojnych Grecji i Cypru. Zatwierdził też pewne środki z budżetu na pomoc (FMF) dla Grecji, aby wesprzeć realizację zobowiązań Aten wobec NATO ( przeznaczanie 20 proc. rocznie z budżetu każdego państwa członkowskiego na własny przemysł obronny).
