W opublikowanej opinii Europejski Trybunał Obrachunkowy podkreślił, że w zmienionym ostatnio wniosku dotyczącym Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji należy zapewnić wyraźniejsze powiązanie z unijnymi celami w dziedzinie klimatu i ochrony środowiska.- Biorąc pod uwagę na ambicje klimatyczne UE, Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji powinien być bardziej ukierunkowany na osiąganie wyników – radzą kontrolerzy.
Fundusz Sprawiedliwej Transformacji ukierunkować na osiągnięcie celów
Zdaniem Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, aby ułatwić przejście na gospodarkę neutralną dla klimatu w terminie do 2050 roku, mimo że udostępniono znaczną kwotę dodatkowych środków, to finansowanie powinno być ukierunkowane na konkretne potrzeby i na osiąganie wyników. – W
przeciwnym razie pojawi się ryzyko, że nie dojdzie do niezbędnych zmian strukturalnych, a przejście na zieloną gospodarkę będzie wymagało dodatkowych środków finansowych – przestrzegają kontrolerzy.
Wnioski ustawodawcze w sprawie ustanowienia Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) mają na celu wspieranie przejścia UE na gospodarkę neutralną dla klimatu w terminie do 2050 roku z uwzględnieniem społecznych, gospodarczych i środowiskowych skutków tej transformacji w objętych nią sektorach i regionach.
Początkowo na ten cel przydzielono środki budżetowe w wysokości 7,5 mld euro (w cenach z 2018 roku). W następstwie pandemii COVID-19 Komisja Europejska zmodyfikowała swój wniosek i zwiększyła w znacznym stopniu finansowanie (o 32,5 mld euro), które ma pochodzić głównie z Europejskiego Instrumentu Odbudowy. W uzgodnionym wczoraj nowym planie budżetowym pula środków w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej
Transformacji została zmniejszona o 20 mld euro.
Bez oceny skutków Fundusz nie zda egzaminu
Kontrolerzy zwracają uwagę, że Komisja nie przeprowadziła najpierw oceny skutków, aby uzasadnić zmienioną kwotę wsparcia. Tymczasem rzetelnie przeprowadzona analiza potrzeb jest niezbędna, aby zapewnić zarówno lepszą alokację środków finansowych UE, jak i ukierunkowanie oraz ilościowe określenie celów, które mają zostać osiągnięte. Ma to szczególne znaczenie, jeśli wziąć pod uwagę, że we wniosku przewidziano dodatkowe środki na rzecz regionów, które uzyskały już finansowanie na modernizację sektora energetycznego z innych funduszy przeznaczonych na ten cel.
– Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji to kluczowy element Europejskiego Zielonego Ładu mający zagwarantować, że przejście na gospodarkę neutralną dla klimatu dokona się w sprawiedliwy sposób i bez pozostawiania kogokolwiek w tyle – powiedział Nikolaos Milionis, członek Europejskiego Trybunału Obrachunkowego odpowiedzialny za tę opinię. – Komisja powinna jednak dopilnować, by w nowym wniosku ustawodawczym, jak również w terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji wymagających zatwierdzenia z jej strony, zapewniono solidne ramy wykonania przyczyniające się do osiągnięcia ambitnych celów UE.
Kontrolerzy zauważyli również, że powiązanie między wynikami i przyznanym finansowaniem jest stosunkowo słabe. – Zaproponowana metoda alokacji zapewnia niewielkie zachęty do dokonywania głębokich, istotnych zmian strukturalnych koniecznych do osiągnięcia celów UE w dziedzinie klimatu. Ponadto zaproponowano wprawdzie wspólne wskaźniki produktu i rezultatu, nie pozwolą one jednak precyzyjnie zmierzyć, na ile osiągnięty został cel zakładający transformację sektorów generujących duże emisje CO2 – czytamy w stanowisku. Zdaniem kontrolerów istnieje zatem znaczne ryzyko, że Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji nie przyczyni się do położenia kresu silnemu uzależnieniu niektórych regionów od działalności generującej duże emisje CO2.
Trybunał szykuje ewaluacje Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji
W grudniu 2019 r. Komisja opublikowała dokument w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu, którego jedną z integralnych części ma być Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. We wniosku ze stycznia 2020 r. zaplanowano, że w ramach tego Funduszu udostępnione zostaną nowe środki unijne w kwocie około 7,5 mld euro. W maju 2020 r., w następstwie pandemii COVID-19, Komisja zmieniła swój wniosek i zwiększyła finansowanie do 40 mld euro. W konkluzjach z posiedzenia Rady Europejskiej w dniach 17–21 lipca z kolei budżet ten został okrojony o 20 mld euro.
Jeszcze w tym roku Trybunał opublikuje opinię w sprawie instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego w ramach mechanizmu sprawiedliwej
transformacji. Europejski Trybunał Obrachunkowy przyczynia się do poprawy zarządzania finansami UE, publikując opinie na temat wniosków w sprawie nowych przepisów lub zmian legislacyjnych mających skutki finansowe. Opinie te zawierają niezależną ocenę wniosków ustawodawczych przeprowadzoną przez zewnętrznego kontrolera UE.
Bartłomiej Sawicki
Sawicki: Mniejszy budżet na transformację energetyczną oznacza większe koszty przemian
