Od marca 2016 r. trwa realizacja „Programu dla Puszczy Białowieskiej jako dziedzictwa kulturowo-przyrodniczego UNESCO oraz obszaru sieci Natura 2000”.
Program, podpisany przez prof. Jan Szyszko, ministra środowiska oraz Konrada Tomaszewskiego, dyrektora generalnego Lasów Państwowych, ma pomóc w odtworzeniu siedlisk przyrodniczych oraz zahamowaniu ich zanikania.
Kryzys ten, powodowany przede wszystkim przez gradację kornika drukarza, najbardziej dotyka świerka – liczba martwych drzew w puszczy liczona jest już w milionach. Bez działań naprawczych będą zamierały kolejne połacie puszczy, która dotąd była chlubą polskiej szkoły leśnictwa i wyjątkowym obiektem dziedzictwa kulturowo-przyrodniczego.
– Głównym celem naszego programu dla Puszczy Białowieskiej jest zahamowanie procesu destrukcji siedlisk ważnych z punktu widzenia Unii Europejskiej. Jako członkowie Unii Europejskiej, zobowiązaliśmy się do przestrzegania prawa i wprowadzenia Natury 2000. Dlatego musimy dbać o te siedliska, które wyznaczyliśmy – mówił prof. Szyszko podczas prezentacji programu.
Pełna inwentaryzacja
Pierwszym etapem działań była pełna inwentaryzacja zasobów przyrodniczych Puszczy. Po raz pierwszy w historii Puszczy Białowieskiej przeprowadzono kompleksowe badanie całego ekosystemu, w którym uczestniczyło dwustu ekspertów – naukowców i leśników. Objęła ona badania na całym terenie Puszczy – w trzech nadleśnictwach (Hajnówka, Browsk i Białowieża) oraz Białowieskim Parku Narodowym.
Badania składały się z pięciu modułów. Pierwszy z nich objął analizę na 1440 obszarach po 400 m kw każdy, obejmującą spis roślin, pomiar drzew, określenie zawartości węgla w glebie oraz badania populacji biegaczowatych – owadów stanowiących wskaźnik jakości środowiska. Kolejne moduły objęły inwentaryzację ornitologiczną szczególnie cennych gatunków ptaków, istotnych gatunków owadów, płazów, a także inwentaryzację dziedzictwa kulturowego. Pozwala to na odtworzenie możliwie pełnej historii tego rejonu.
– Mamy tysiąc punktów wskazujących na bytność i egzystencję człowieka. Nie można więc mówić, że mamy do czynienia z pierwotną, dziewiczą puszczą. To krajobraz ukształtowany przez człowieka, podobny jedynie do pierwotnego – mówił podczas konferencji poświęconej Puszczy Białowieskiej dr Tomaszewski.
Podział stref
Po szerokiej debacie publicznej z udziałem środowisk naukowych i ekologicznych, a także z lokalnej ludności, Ministerstwo Środowiska zaproponowało podział Puszczy na strefy referencyjne. Zgodnie z postulatami niektórych organizacji ekologicznych 1/3 jej obszaru pozostanie bez przeprowadzania działań naprawczych i jakiejkolwiek ingerencji człowieka. Pozostałe 2/3 Puszczy zostanie poddane czynnej ochronie, zgodnej z wymogami programu Natura 2000. Zostaną tu przeprowadzone cięcia sanitarne, które zapobiegną rozszerzaniu się chorób, a także nasadzenia zastępcze. Cięcia nie tylko pozwolą na zwalczenie kornika, ale umożliwią m.in. gniazdowanie ptaków potrzebujących większej ilości światła.
Działania naprawcze w puszczy korzystają z najlepszej wiedzy i ponadstuletniego doświadczenia polskiej szkoły leśnictwa.
Dodatkowo do środowisk naukowych i organizacji ekologicznych Minister Środowiska skierował zaproszenie do prowadzenia wraz z leśnikami szczegółowego monitoringu stanu puszczy w obu wyznaczonych częściach. Pozwoli to bez najmniejszej wątpliwości udowodnić, która z metod ochrony – czynna (proponowana przez resort) czy bierna (postulowana przez niektóre organizacje ekologiczne) – jest skuteczniejsza dla zachowania gatunków i siedlisk przyrodniczych.
Odtwarzanie siedlisk
Puszcza Białowieska niewątpliwie jest symbolem, nie tylko w kraju, ale i za granicą pokazującym wyjątkowość stanu przyrody w Polsce. Występuje tu wyjątkowe bogactwo dziko żyjących gatunków zwierząt, w tym żubra. Na podstawie polskich doświadczeń Ministerstwo Środowiska zaproponowało pomoc krajom UE w odtwarzaniu siedlisk i populacji dziko żyjących zwierząt m.in. żubra w Europie. 12 września Minister Środowiska prof. Jan Szyszko wysłał list do europosłów, w którym zawarł propozycje Ministerstwa dot. współpracy. Eksperyment wzorowany na polskich rozwiązaniach mógłby znacząco wzbogacić bioróżnorodność w krajach europejskich, gdzie w wielu miejscach doszło do degradacji i zaniku rodzimych gatunków zwierząt. Do współpracy przy odtwarzaniu cennych gatunków na terenie UE minister Jan Szyszko zaprosił także wszelkie organizacje w tym ekologiczne.
Źródło: Ministerstwo Środowiska
