Na posiedzeniu Rady Unii Europejskiej dyskutowano o przyjęciu podejścia ogólnego, które miało dać zielone światło zmianom systemu finansowania infrastruktury gazowej z funduszy europejskiej, wynikających z rozporządzenia TEN-E. Państwa są podzielone w swoich propozycjach. Polska, Czechy Słowacja i Węgry wyrażają poparcie dla wydłużenia okresu możliwości wspierania modernizacji infrastruktury gazowej poza 2029 rok, a także dopuszczenie mieszania wodoru z gazem.
Dwie propozycje zmian w rozporządzeniu
W grudniu 2020 roku Komisja Europejska przedstawiła propozycję, która obejmowała wykluczenie projektów związanych z gazem metanowym, z wyjątkiem wodoru produkowanego z metanu. Rada Europejska, która reprezentuje państwa członkowskie, a przewodniczy jej obecnie Portugalia, zebrała się na początku maja, aby omówić swoje stanowisko. Po tym spotkaniu portugalska prezydencja Rady Unii Europejskiej przedstawiła państwom członkowskim propozycję. Portugalia 25 maja zaproponowała ustanowienie okresu przejściowego dla zmodernizowanych aktywów gazowych w ramach proponowanej zmiany rozporządzenia UE (347/2013) w sprawie transeuropejskich sieci energetycznych (TEN-E).
Jednak na początku czerwca jedenaście państw członkowskich, głównie w Europie Zachodniej, podpisała deklarację wzywającą do wykluczenia paliw kopalnych w tym gazu. Jednak dziewięć krajów, głównie w Europie Wschodniej, podpisały wspólne oświadczenie, w którym przekonują, że projekty gazowe, które już weszły w proces wydawania pozwoleń, powinny nadal kwalifikować się do finansowania do 2030 roku Propozycja prezydencji Portugalskiej zakłada, że gazociągi państw wyspiarski – Melita na Maltcie i gazociąg EastMed na Cyprze powinny stanowić wyjątek. Co do zasady jednak infrastruktura gazowa, a nie powinna być wspierane ze środków wspólnotowych w ramach instrumentów Łącząc Europę. Projekt tekstu umożliwia również modyfikację gazociągów w celu transportu zarówno wodoru, jak i metanu – proces znany jako „blending retrofit”. To wcześniej nie uznało uznania w propozycji Komisji i zostało przez nią wykluczone. We wniosku uwzględniono wodór wytwarzany ze źródeł odnawialnych jako tzw. niskoemisyjny, w tym także z paliw kopalnych.
Komisja Unii Europejskiej ds. energii Kadri Simson podkreśliła na posiedzeniu Rady UE, że Komisja uznaje gaz jako rozwiązanie przejściowe jednak dekarbonizacja wymaga inwestycji transgranicznych w sieci TEN-E zeroemisyjne rozwiązania. – Mowa o redukcji inwestycji rzędu 5,8 mln euro co w kontekście wszystkich inwestycji dałoby dodatkowe 800 mln euro rocznie środków dostępnych na zeroemisyjne rozwiązania. CEF nie powinien także wspierać projektów z krajami trzecimi, a powinien wspierać projektu u nas w Europie. Nie powinniśmy dalej wspierać z tego funduszu inwestycji gazowych, ponieważ stoi to w sprzeczności z inwestycjami w neutralność klimatyczną – powiedziała.
Grupa Wyszehradzka chce wydłużenia okresu przejściowego infrastruktury gazowej
Strona czeska podkreśla, zaś, że należy wykorzystać istniejącą infrastrukturę gazową.- Nie możemy marnować czasu i środków na nową infrastrukturę. Chcemy wydłużenia okresu modernizacji infrastruktury gazowej do 2029 roku, a nawet do 2035 roku ze względu na część państw położonych na wyspach. Obecnie nie jesteśmy w stanie zgodzić się na żadną inną datę niż 2029 roku – powiedział. Tomáš Ehler wiceminister przemysłu i handlu republiki czeskiej.
Węgierski minister ds. europejskich Attila Steiner powiedział, że mamy obowiązki europejskie jak neutralność klimatyczna, ale i krajowe jak strategia wodorowa przejęta przez rząd Węgier. – Należy jednak brać pod uwagę rzeczowość. Ważnym jest, aby w okresie przejściowym mieć wsparcie obywateli, a kwestia cen energii może tu być kluczowa. Popieramy możliwość mieszania gazu i wodoru. Popieramy więc przedstawioną przez prezydencję propozycję zmian w regulacji dot. TEN-E – powiedział Węgier.
Karol Galek, sekretarz stanu w ministerstwie gospodarki, powiedział, że wszystkie kraje członkowskie powinny móc korzystać ze wsparcia środków unijnych w drodze do neutralności klimatycznej, a gaz ma tu kluczową rolę do odegrania. – W drodze kompromisu jesteśmy w stanie zgodzić się, aby projekty gazowe nie mogły już ubiegać o status PCI (Projekt Wspólnego Zainteresowania) ale podtrzymujemy propozycję dot. mieszania gazów i modernizacji infrastruktury gazowej. Jednak przedstawione okresy przejściowe są dla nas nie do zaakceptowania. Popieramy propozycję strony czeskiej, dot. 15 letniego okresu przejściowego. Niezaakceptowania jest dla nas także propozycja Niemiec dot. ograniczenia wsparcia tylko do zeroemisyjnego wodoru, wykluczając niskoemisyjne źródła pozyskania wodoru – powiedział Słowak.
Stanowisko Czech poparł także Wiceminister klimatu i środowiska Adam Guibourgé-Czetwertyński. – W Polsce mamy bardzo duży udział węgla w produkcji energii elektrycznej. Musimy zbudować nową infrastrukturę energetyczną, by móc zastąpić starzejącą się infrastrukturę węglową. Długoterminowo chcemy uniknąć sytuacji, gdzie cały czas korzystamy z wysokoemisyjnych źródeł. Chcemy wykorzystać nisko i zeroemisyjne źródła produkcji energii. Zdajemy sobie sprawę, że w ciągu transformacji energetycznej będziemy potrzebować innych źródeł energii, mniej emisyjnych, ale sieci przesyłowe muszą nadal pracować. Proponowaliśmy nadal utrzymać status projektów gazowych jako PCI dla zaawansowanych projektów gazowych. Jesteśmy rozczarowani, że tak się nie stało, co byłoby zgodne z grudniowymi konkluzjami Rady Europejskiej dot. roli gazu w transformacji energetycznej w okresie przejściowym. Popieramy zaś propozycję prezydencji portugalskiej dot. możliwości mieszania gazów. Proponujemy także możliwość wydłużenia okresu wspierania modernizacji infrastruktury gazowej do 2029 roku – powiedział.
Europa Zachodnia chce już teraz odejść od wspierania gazu
Ministrowie krajów członkowskich UE z Zachodu jak Francja, Hiszpania popierają podejście Komisji Europejskiej, idące dalej niż propozycja prezydencji i podkreślają, że nie ma miejsca na okres przejściowy dla modernizacji gazociągów.
Andres Feicht, sekretarz stanu w ministerstwie gospodarki i energii podkreślił, że Niemcy nie mogą poprzeć propozycji portugalskiego dot. sieci TEN-E. Zdaniem Niemiec należy wykluczyć z możliwości wspierania ze środków UE źródeł niskoemisyjnych, w tym tzw. niskoemisyjnego wodoru. – Musimy wspierać tylko rozwiązania dot. czystego wodoru. Jesteśmy sceptycznie także wobec propozycji mieszania wodoru z gazem co może być mylące dla inwestorów i wprowadzać w błąd – wskazał Niemiec.
Claude Turnes, minister energetyki Luksemburga wyraził poparcie dla stanowiska Niemiec w zakresie wodoru podkreślając, że dopuszczenie blendingu wodoru z gazem będzie oznaczać, że wolumen wodoru w sieci możliwe wynieść do 15 procent, a reszta będzie to nadal gaz.
Dania także odniosła się krytycznie do tej propozycji, podkreślając, że nie należy wspierać nowych projektów gazowych. – Państwa członkowskie UE mogą nadal rozbudowywać infrastrukturę gazową u siebie w kraju, ale należy właściwie wydatkować środki z UE, a finansowanie infrastruktury gazowej nie jest kompatybilne z neutralnością klimatyczną. Dopuszczenie do mieszania wodoru z gazem to furtka na dalsze wspieranie infrastruktury gazowej. Środki te należy przeznaczyć na inne zeroemisyjne inwestycje jak offshore – powiedział Dan Jorgensen, minister klimatu i energii Danii.
Przedstawiciele państw członkowskich na dalszym posiedzeniu Rady będą dyskutowali o podejściu ogólnym, a więc wspólnym stanowisku wobec propozycji Komisji i prezydencji portugalskiej ws. zmian w regulacji TEN-E. Negocjacje dotyczące wspólnego stanowiska względem reformy TEN-E zostały wstrzymane. Na tym etapie nie udało się osiągnąć wspólnego stanowiska. Przedstawiciele krajów członkowskich powrócą do rozmów na ten temat pod koniec dnia na zakończenie posiedzenia Rady. Prezydencja portugalska chce wypracować wspólne „podejście ogólne” do końca dnia. Kolejne punktu rozmów dotyczą wdrożenia wodoru na szerszą skale w Europie. Polska opowiedziała się za neutralnością technologiczną przy wspieraniu wodoru.
TEN-E
Transeuropejskie sieci energetyczne (TEN-E) to narzędzie finansowania ze środków UE skoncentrowane na łączeniu infrastruktury energetycznej krajów UE. UE pomaga krajom członkowskim w rozwoju i poprawie sieci energetycznych oraz zapewnia finansowanie nowej infrastruktury energetycznej. Zgodnie z rozporządzeniem UE z kwietnia 2013 roku w sprawie wytycznych dotyczących transeuropejskiej infrastruktury energetycznej (tzw. rozporządzenie TEN-E) lista projektów PCI jest sporządzana co dwa lata. Projekty te muszą przyczyniać się do realizacji priorytetowych korytarzy infrastruktury energetycznej, a także do poprawy bezpieczeństwa dostaw, integracji rynkowej i konkurencji. Projekty PCI mają także wspierać działania państw członkowskich w zakresie klimatu i środowiska. Projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania (PCI ang. Projects of Common Interest) mają kluczowe znaczenie w realizacji europejskiej polityki energetycznej i klimatycznej.
Przy spełnieniu określonych warunków status PCI umożliwia także ubieganie się o dofinansowanie w ramach instrumentu „Łącząc Europę” (ang. Connecting Europe Facility – CEF). CEF jest przeznaczony dla podmiotów m.in. z sektora energetycznego. Dofinansowanie z CEF to tzw. ostatnie źródło finansowania dla tych projektów, które nie uzyskały wystarczającego finansowania ze środków rynkowych i taryf. Nabory wniosków w ramach CES-Energy są skierowane do podmiotów ze wszystkich państw UE (nie ma podziału finansowego na poszczególne kraje). W przypadku Polski udział w pozyskaniu środki na inwestycje brały udział operator gazowy – Gaz-System oraz Polskie Sieci Elektroenergetyczne.
Bartłomiej Sawicki
