KOMENTARZ
Agata Rzędowska
Redaktor BiznesAlert.pl
7 grudnia w Warszawie odbyła się prezentacja publikacji po zakończonym projekcie polsko-niemieckim: „Budowa gospodarki niskoemisyjnej. Praktyka na poziomie lokalnym w Polsce i Niemczech”. Redaktorem merytorycznym wydawnictwa był dr hab. Zbigniew Karaczun z SGGW a w projekt ze strony polskiej zaangażowane były m.in. Justyna Szczepanik i Urszula Stefanowicz z Polskiego Klubu Ekologicznego Okręgu Mazowieckiego oraz Adriana Skajewska ze Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Zielone Sąsiedztwo”.
Projekt Polskiego Klubu Ekologicznego i niemieckiej organizacji EcoLogic miał na celu promowanie rozwoju niskoemisyjności na poziomie lokalnym. Rozwój ten jest potrzebny w związku z przyjęciem przez Polskę celów polityki klimatycznej. Realizacja celów zakłada, że do 2020 roku o 20% zmniejszymy emisję gazów cieplarnianych (w porównaniu do roku 2005), 15% energii będziemy pozyskiwać ze źródeł odnawialnych, 10% udział biopaliw. Kolejne wyznaczone cele mamy zrealizować do 2030 roku i do tego czasu powinniśmy mieć 0 40% niższą emisję niż w roku 1990, źródła odnawialne powinny nam dawać 27% pobieranej energii, powinniśmy także zmniejszyć zapotrzebowanie na energię o 27%.
Podobne problemy
Partner projektu EcoLogic z Berlina, zajmuje się problematyką ekologii i zmian klimatycznych od 1995. Koncentruje się na interdyscyplinarnym ujęciu problemów. Jest częścią międzynarodowej sieci organizacji Ecornet.
Organizacje w publikacji podsumowującej projekt pokazują dobre praktyki w 10 miastach (5 Niemieckich i 5 Polskich).
Sformułowane w publikacji rekomendacje odnoszą się do następujących obszarów: wymiany doświadczeń, wykorzystywania zastosowanych rozwiązań, edukacji, wsparcia dla gmin ze strony władz centralnych, planowanie wdrożeń na poziomie lokalnym, prace legislacyjne na poziomie centralnym.
Z polskiej strony w projekt włączone były następujące miasta: Gdańsk, Gliwice, Poznań, Siedlce i Wrocław, z niemieckiej: Brema, Bottrop, Rostock, Schwabmunchen, Wiesbaden. Taki dobór miast pozwalał pokazać różnorodne problemy i ich skalę. Okazało się, że problemy nie zależą wcale od zasobności gminy. Z podobnymi wyzwaniami muszą się mierzyć zarówno polskie jak i niemieckie gminy.
Różne było rozwiązywanie problemów w samorządach. Można powiedzieć, że niemieckie samorządy podchodzą do rozwiązywania problemów bardziej kompleksowo, natomiast polskie samorządy zajmują się jednym aspektem problemu, np. zanieczyszczeniem powietrza przez kotły domowe i edukują społeczeństwo lokalne. Po obu stronach Odry problemem jest niewystarczająca (jak wskazują badane samorządy) współpraca z władzami centralnymi.
Gospodarka niskoemisyjna a niska emisja
Gospodarka niskoemisyjna, jak opisują autorzy, to sposób osiągania celów gospodarczych, który w najmniejszym stopniu negatywnie wpływa na procesy naturalne zachodzące na ziemi. Postępująca degradacja środowiska naturalnego przyczynia się do powstania problemu, którego częścią jest niska emisja. Rozwiązaniem problemu jest gospodarka niskoemisyjna. Rozwój gospodarki niskoemisyjnej pozwoli nam uniknąć w przyszłości problemu m.in. z brakiem dostępnych paliw kopalnych, pogłębiających się zmian klimatu, degradacji gleb, utraty bioróżnorodności, zachorowań na choroby cywilizacyjne i spowodowane degradacją środowiska.
Porozumienie Paryskie napędza zmiany
Dla władz lokalnych bodźcem do podejmowania działań na rzecz transformacji niskoemisyjnej jest przyjęta polityka klimatyczna. Unia Europejska realizując założenia Porozumienia Paryskiego postawiła samorządy w obliczu nowych wyzwań. Przygotowane przez UE instrumenty pozwalają samorządom korzystać z finansowego wsparcia na zakup niskoemisyjnych środków transportu publicznego, instalacje pozwalające na ograniczenie produkcji gazów cieplarnianych mają realizacje celów ułatwić.
Wymiana doświadczeń
Twórcy raportu dużo miejsca poświęcają na potrzebę wymiany doświadczeń. O ile polskie samorządy mają już nawyk dzielenia się swoim know-how o tyle wymiana doświadczeń międzynarodowych nie jest już taka częsta. Zaangażowanie samorządów w inicjatywy zarówno europejskie jak i międzynarodowe jest niewystarczającej. Dopiero szerokie zaangażowanie także w projekty międzynarodowe, według twórców raportu, pozwala na zmniejszanie ryzyka błędnych działań. Samorządy mają także większe szanse na uniknięcie powielenia cudzych błędów. Polski Klub Ekologiczny Okręgu Mazowieckiego podjął decyzję o udziale w projekcie „Niemiecko-polska współpraca dotycząca transpozycji europejskiej polityki klimatycznej oraz budowy gospodarki niskoemisyjnej” ponieważ dostrzegał on potrzebę wymiany doświadczeń międzynarodowych. Widział także dobre praktyki, które mogły stać się podstawą wprowadzania zmian nie tylko w Polsce.
Adaptacje do zmian klimatu
Promowanie rozwoju niskoemisyjnego w Polsce odbywało się w ramach tego projektu zarówno poprzez debaty jak i poprzez wypracowanie konkretnych rekomendacji dla miast. Zdefiniowanymi dwiema podstawowymi przyczynami podjęcia działań na rzecz transformacji niskoemisyjnej są: konieczność obniżenia emisji gazów cieplarnianych; potrzeba poprawy jakości powietrza (w Polsce jakość powietrza jest niemal najgorsza w Europie). Stopniowe podejmowanie działań adaptacyjnych ma pomóc dostosowywać się społeczeństwu w sposób najmniej inwazyjny. Jednak, jak możemy przeczytać w opracowaniu, może się okazać, że zmiany klimatu zaczną postępować na tyle szybko, że ludzie będą musieli zintensyfikować działania. Ponieważ duża część emisji w Polsce generowana jest przez transport, w tym obszarze powinny zostać dokonane największe zmiany. Autorzy publikacji wskazują jakie są powody takiego stanu rzeczy. Jako pierwszy pojawia się słaba konkurencyjność kolei w stosunku do samochodów. Cytowany w publikacji raport WHO z 24.11.2016 roku wskazuje, że na 13 najbardziej zanieczyszczonych miast w UE 9 znajduje się w Polsce, raport dotyczy pyłu zawieszonego PM2.5 i PM10 (dwa pierwsze miejsca w tabeli zajmują Żywiec i Pszczyna).
Korzyści z transformacji niskoemisyjnej
40 000 przedwczesnych zgonów rocznie, tyle w Polsce umiera osób w związku z zanieczyszczeniem powietrza. Najbardziej narażone na negatywne działanie zanieczyszczonego powietrza są dzieci, kobiety w ciąży i osoby starsze. Jeśli uda nam się zredukować emisję nie będzie trzeba ponosić tak wysokich kosztów społecznych i leczenia. Pośrednimi korzyściami będą m.in. poprawa jakości usług energetycznych, uniezależnienie się od dostaw ropy, rozwój rodzimej branży energetycznej, poprawa wizerunku Polski na arenie międzynarodowej, poprawa jakości transportu publicznego. Autorzy wskazują, że z perspektywy gmin, największe korzyści osiągną one podejmując następujące działania:
- poprawiając efektywność energetyczną budynków komunalnych i elementów infrastruktury miejskiej (oświetlenie uliczne, modernizacja systemów ciepłowniczych);
- obniżając energochłonność transportu (zakup nowoczesnych taborów, zróżnicowanie dostępnych środków transportu, w tym niskoemisyjnych takich jak rowery);
- inwestując w odnawialne źródła energii i budowanie lokalnych sieci energetycznych;
- efektywnie gospodarować odpadami i ściekami.
15 kluczowych rekomendacji
Ostatnia część publikacji poświęcona została rekomendacjom. W 15 punktach autorzy wskazują podjęcie jakich działań przybliży nas do realnej zmiany. Dużo miejsca zajmują rekomendacje związane z pracą nad rozwiązaniami prawnymi w tym nad Narodowym Programem Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Wskazują istotną rolę Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i potrzebę rozbudowania prowadzonych przez ten fundusz programów. Wśród rekomendacji znajdziemy także te dotyczące budowania platform dialogu, włączania lokalnej społeczności w prace nad poprawą jakości powietrza, promocję lokalnych rozwiązań i przedsiębiorstw, lepsze planowanie przestrzenne.
