W ubiegłym tygodniu pod tym tytułem przedstawił wizję rozwoju polskiej technologii jądrowej – reaktorów wysokotemperaturowych chłodzonych gazem (HTGR-POLA). Zasygnalizowałem też wówczas fakt zbliżającego się European SMR pre-Partnership Forum pod auspicjami Komisji Europejskiej. Ważne są nie tylko wnioski, ale także kontekst tego wydarzenia – pisze dr Józef Sobolewski*
Całodniowe Forum moderowane przez przedstawicieli Dyrektoriatów Komisji Europejskiej odbyło się 26 października w Brukseli, w siedzibie Komisji. Spotkanie miało charakter publiczny (transmisja via Internet), ale z ograniczoną liczbą osób biorących w nim osobisty udział.
Najważniejszym punktem forum było przedstawienie raportu European SMR pre-Partnership i dyskusja nad jego wnioskami. Analizy i powiązane raporty opierają się na pracy ponad stu ekspertów z całej Europy, pochodzących z wielu różnych firm i organizacji, zajmujących się szerokim zakresem dziedzin, takich jak: projektanci SMR, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, użytkownicy reaktorów jądrowych, przedstawiciele łańcucha dostaw, podmioty finansowe i ekonomiczne, przemysł energochłonny, organy regulacyjne, organizacje badawcze i innowacyjne. Sam raport zbudowany jest z wyników prac pięciu strumieni roboczych; analizy rynku, licencjonowania i harmonizacji regulacji, finansowania i partnerstwa, łańcucha dostaw oraz rozwoju technologii SMR/AMR (autor uczestniczył głównie w pracach strumienia technologicznego).
Dokument ten obejmuje między innymi obszary wskazane przez te państwa członkowskie UE, w tym Polskę, które podpisały list wspierający skierowany do Komisji Europejskiej w sprawie uruchomienia europejskiej inicjatywy SMR (Nuclear Alliance meeting – Paris 16 May 2023). Porusza jednak wiele innych tematów, które interesują znacznie szerszą grupę państw członkowskich UE, a także innych zainteresowanych stron, takich jak możliwości badawczo-rozwojowe i przemysłowe, biorąc pod uwagę, że UE potrzebuje zaangażowania wszystkich sektorów i połączenia wszystkich możliwych rozwiązań, aby umożliwić transformację w kierunku stania się gospodarką neutralną dla klimatu, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego, efektywności, przystępności cenowej i strategicznej autonomii.
W ramach forum oprócz szerokiej prezentacji i dyskusji nad raportem odbyły się także inne panele dyskusyjne. Reprezentanci państw członkowskich (Francja, Czechy) oraz członkowie Parlamentu Europejskiego (EPP, S&D) przedstawili perspektywę polityków związaną z SMR, jako narzędzia do osiągnięcia celów polityki Net-Zero. Przedstawiciele europejskiego przemysłu przedstawili międzysektorowe zyski z rozwoju SMR dla europejskiej gospodarki. Przedstawiciele różnych NGO ocenili wpływ rozwoju i wdrożenia SMR na społeczeństwo w zakresie tworzenia stanowisk pracy, edukacji i szkoleń, ale także publicznej akceptacji takiego rozwoju.
Podsumowując, poruszono całe spektrum spraw związanych z rozwojem i wdrożeniem europejskich rozwiązań SMR/AMR. W rezultacie nakreślona została strategia działań, które należy podjąć wraz z państwami członkowskimi, Parlamentem Europejskim, organami regulacyjnymi, podmiotami przemysłowymi i innymi, aby wesprzeć uruchomienie europejskiej inicjatywy współpracy w zakresie SMR/AMR przed końcem 2023 roku.
Uznano, że najbardziej dojrzałą technologią są reaktory LW-SMR oparte na technologii reaktorów lekko-wodnych. Pierwsze reaktory mogłyby zostać oddane do użytku do 2030 roku, a następnie flota tych reaktorów mogłaby zostać szybko rozmieszczona w Europie. Równie zaawansowane technologicznie są reaktory AMR, małe reaktory oparte na innowacyjnych technologiach, mogą wytwarzać ciepło o bardzo wysokiej temperaturze dla określonych celów przemysłowych (poligeneracja). Rozważane są cztery główne rodziny zaawansowanych technologii: wysokotemperaturowe reaktory gazowe, reaktory chłodzone sodem, chłodzone ołowiem i reaktory ze stopioną solą. W Europie realizowanych jest kilka inicjatyw przemysłowych mających na celu rozwijanie tych technologii za pomocą różnych projektów w ramach tej samej rodziny. Uznano, że należy połączyć wysiłki na poziomie europejskim, aby skrócić czas wprowadzenia na rynek demonstratora tej technologii, która zostanie uznana za najbardziej odpowiednią dla Europy.
Na podstawie tego wstępnego przeglądu zaproponowano dalszą ocenę możliwości i wykonalności utworzenia SMR “Industrial Alliance” na szczeblu UE w celu wspierania rozwoju i wdrażania SMR w tych państwach członkowskich UE, które chcą wziąć udział we wdrażaniu SMR.
*Dr Józef Sobolewski jest fizykiem jądrowym, byłym dyrektorem Departamentu Energii Jądrowej Ministerstwa Energii, a obecnie pracownikiem NCBJ, sprawującym jednocześnie szereg europejskich funkcji, w tym m.in. członek Euratom Scientific&Technical Committee, przewodniczący European Nuclear Cogeneration Industrial Initiative (NC2I), członek zarządu European Sustainable Nuclear Energy Technology Platform (SNETP), oraz współprzewodniczący grupy Nuclear Safety w European Commission Strategic Energy Technology Plan (SET Plan).
**Poglądy przedstawione w tym artykule są prywatnymi opiniami dr Józefa Sobolewskiego i nie reprezentują stanowiska żadnej instytucji.
Sobolewski: Polska może rozwijać własne technologie jądrowe. Oto jak to zrobić
