– Łączenie rynków ma doprowadzić do sytuacji, w której oferty z Towarowej Giełdy Energii będą widoczne w całej Unii Europejskiej. Polska będzie mogła w większym stopniu korzystać z energii dostępnej na rynkach krajów ościennych, jak Czechy, Niemcy, a także ją eksportować – mówi Piotr Listwoń, wiceprezes Towarowej Giełdy Energii, w rozmowie z BiznesAlert.pl.
BiznesAlert.pl: Po co łączyć rynki energii?
Piotr Listwoń: Powiązanie regulacyjne i rynkowe w Unii Europejskiej, polegające na dążeniu do pełnego łączenia rynków energii elektrycznej, spowoduje, że będzie możliwy tzw. arbitraż pomiędzy hurtowymi rynkami energii. Oznacza to, że energia z tańszego obszaru będzie kupowana do obszaru, gdzie jest ona droższa, a to prowadzi do sytuacji, w której przy dużej aktywności uczestników rynku ceny będą zmierzać do zrównania się pomiędzy obszarami (państwami). Warto pamiętać, że łączenie rynków w modelu market coupling, to w ocenie uczestników rynku najbardziej efektywny mechanizm. Alternatywny model stosowany na niektórych rynkach to system aukcji na zdolności przesyłowe, który uzupełnia handel energią pomiędzy danymi obszarami, ale w znacznym stopniu komplikuje handel transgraniczny. Obecnie wspólny rynek energii (red. Multi-Regional Coupling) obejmuje 19 krajów europejskich i pokrywa 85 procent zużycia energii w Europie. TGE ma swój historyczny wkład w budowę wspólnego, europejskiego rynku energii elektrycznej bowiem w 2010 roku udostępniła po raz pierwszy swoim klientom możliwość zawierania transakcji transgranicznych w ramach rynku dnia następnego na połączeniu ze Szwecją, a następnie w 2015 roku rozszerzając rynek o połączenie z Litwą. Produkty te handlowane są z powodzeniem na TGE do dziś.
Jaka będzie rola TGE?
TGE uzyskała status NEMO – Nominowanego Operatora Rynku Energii w 2015 roku, którego głównym zadaniem było i jest prowadzenie procesu łączenia rynków energii w danym obszarze cenowym, w tym przypadku polskim. TGE wypełnia sumiennie swoje obowiązki nałożone przez Rozporządzenie CACM, które nadzorowane są w Polsce przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Jak wspomniałem wcześniej braliśmy czynny udział w budowaniu europejskiego rynku energii w ramach rynku dnia następnego, swoją cegiełkę dokładamy również w dalszej jego rozbudowie poprzez implementację rynku dnia bieżącego.
Czy integracja przynosi korzyści Polsce?
Tak, integracja rynków energii jest korzystna z punktu widzenia uczestników polskiej giełdy. Łączenie rynków ma doprowadzić do sytuacji, w której oferty z Towarowej Giełdy Energii będą widoczne w całej Unii Europejskiej. Z uwagi na fakt, że w modelu łączenia rynków nie ma potrzeby oddzielnego rezerwowania mocy na granicach, uczestnicy rynku będą mogli bardziej efektywnie wykorzystać infrastrukturę przesyłową. Polska będzie mogła w większym stopniu korzystać z energii dostępnej na rynkach krajów ościennych, jak Czechy, Niemcy, a także ją eksportować. Korzyści te już zresztą zostały zaobserwowane dla dotychczasowego handlu w ramach market coupling pomiędzy Polską, a Szwecją i Litwą. Giełda będzie oferowała rynkowi instrumenty, dające szansę na elastyczniejsze wykorzystanie dostępnych mocy do bilansowania rynku. To również szansa dla odnawialnych źródeł energii, których podaż zmienia się szybko i trudniej planować ich wykorzystanie.
Wdrożyli Państwo model rynku SDIC – XBID. Jakie są zasady jego funkcjonowania?
W 2018 roku na rynku dnia bieżącego energii elektrycznej został wprowadzony nowy model zwany XBID (Cross-Border Intraday). Dzięki nowej formule handlu oraz dedykowanym systemom informatycznym możliwe jest składanie zleceń kupna i sprzedaży w czasie rzeczywistym w sposób zsynchronizowany z innymi rynkami za pośrednictwem wspólnej książki zleceń (Shared Order Book – SOB). Pozwala to dokonać zakupu energii w ramach łączenia rynków z dowolnego kraju w Europie, gdzie oczywiście formuła XBID została wdrożona, pod warunkiem istnienia dostępnych mocy przesyłowych pomiędzy podmiotem sprzedającym i kupującym. XBID daje możliwość, w warunkach idealnie połączonych rynków energii w Europie, na stuprocentowe wykorzystanie dostępnych mocy przesyłowych. Towarowa Giełda Energii jest zaangażowana w XBID od jego początku, ale uruchomienie systemu w czerwcu 2018 roku odbyło się bez jej udziału. Formalnie TGE uczestniczy w projekcie od czasu podpisania akcesji do umów rynku, czyli od ostatnich osiemnastu miesięcy partycypując w projektach LIP 15 i 16 (Local Implementation Project), których celem było uruchomienie rynku dnia bieżącego w modelu XBID na połączeniach między Polską a, Szwecją, Litwą, Niemcami, Czechami oraz Słowacją. TGE uczestniczyła jednocześnie w projekcie uruchomienia w polskim obszarze cenowym mechanizmu Multi-NEMO Arrangements (MNA) polegającym na dokonaniu uzgodnień pomiędzy NEMO i PSE zasad operacyjnej współpracy w granicach danego obszaru cenowego. Mimo formalnych możliwości funkcjonowania w Polsce, w ramach MNA, innych nominowanych giełd energii, tylko TGE przeszła na czas wszystkie wymagane w projekcie testy techniczne i od 19 listopada br. oferuje swoim Członkom, jako jedyna Giełda w Polsce, dostęp do europejskiego rynku dnia bieżącego w formule SIDC-XBID.
Dlaczego klienci mieliby wybrać właśnie TGE, skoro będzie konkurencja z zagranicy?
Handel w czasie rzeczywistym w Polsce na SIDC jest możliwy obecnie tylko dzięki TGE, gdzie zbieramy pierwsze doświadczenia z jego funkcjonowania. Giełda w stosunku do konkurencyjnych NEMO z jednej strony jest instytucją zaufania publicznego działając pod nadzorem Urzędu Regulacji Energetyki i Komisji Nadzoru Finansowego tworząc transparentne i bezpieczne ramy dla handlu, a z drugiej strony dostosowuje swoje narzędzia oraz produkty, szyte niejako na miarę i potrzeb polskiego rynku energii. Dysponujemy doświadczonym zespołem pracowników, ekspertów działających na rynku od 20 lat i więcej, posiadających bardzo dobre relacje i rozeznanie co do oczekiwań naszych klientów. Nieustannie inwestujemy i rozwijamy infrastrukturę informatyczną na potrzeby prowadzonych rynków. Wszystko to razem ma zapewnić niezawodność, transparentność i bezpieczeństwo obrotu. Oferujemy pod jednym dachem, kompletny wachlarz produktów niezbędnych uczestnikom rynku do zabezpieczania cen w przyszłości, prowadzenia działalności tradingowej, czy też bilansowania pozycji nawet na jedną godzinę przed dostawą, w pełnej gamie produktów towarowych i finansowych związanych z energią i gazem. Trudno szukać w Europie giełdy oferującej tyle rozwiązań co TGE. Oferowanie wszystkiego co potrzebuje uczestnik polskiego hurtowego rynku towarowego na jednej giełdzie ma niebagatelny wpływ na optymalizację kosztową po stronie Członków. Na TGE firmy energetyczne mogą działać bezpośrednio posiadając dostęp do wszystkich produktów w ramach jednego członkostwa i tak samo prowadzić rozliczenia w naszej spółce córce – Izbie Rozliczeniowej Giełd Towarowych. Poza optymalnymi produktami oraz możliwością bezpośredniego działania na TGE i w IRGiT, do pozazdroszczenia mamy również stawki opłat transakcyjnych i rozliczeniowych, które są najniższe wśród giełd i izb funkcjonujących w najbliższym otoczeniu Polski.
Jak giełda podchodzi do potrzeb klientów TGE i zmieniającego się rynku?
Podstawowym zadaniem giełdy jest dostarczenie usług zgodnych z oczekiwaniami rynku, dlatego tak istotny jest kontakt z naszymi klientami. Głównym narzędziem komunikacji był dla nas do tej pory Komitet Rynku Energii Elektrycznej i Gazu, gdzie Członkowie mogli wyrażać swoje opinie i sugestie co do rozwoju rynków prowadzonych przez TGE. Przykładem jest ostatni komitet (20 listopada br.) , podczas którego omawialiśmy m.in. wdrożenie rynku w modelu XBID i nowe tabele opłat tak, aby przygotować naszych Członków na przyszły rok jak i pozyskać ich opinie oraz uwagi do proponowanych zmian. W przyszłym roku planujemy znacznie zwiększyć zaangażowanie naszych klientów w prace nad rozwojem rynku towarowego powołując nowe gremium ekspertów zewnętrznych, którzy stworzą przy TGE Radę Rynku.
Rozmawiał Wojciech Jakóbik
TGE przystąpi do europejskiego systemu transakcyjnego XBID na rynku energii dnia bieżącego
