Komisja Europejska przedstawiła w dniu 2 maja br. propozycję Wieloletnich Ram Finansowych Unii Europejskiej (WRF) na lata 2021-2027. Szczegóły dotyczące poszczególnych polityk i programów wydatkowych zostaną opublikowane w dniach 29 maja – 12 czerwca br. Komisja Europejska postuluje zakończenie procesu legislacyjnego związanego z WRF 2021-2027 przed wyborami do Parlamentu Europejskiego, które mają odbyć się w maju 2019 r. Poniżej przedstawiamy ocenę głównych, znanych obecnie, propozycji WRF 2021-2027 dotyczących energetyki – poinformował w komunikacie Polski Komitet Energii Elektrycznej.
1. Główne propozycje po stronie wydatkowej dotyczące energetyki i celów klimatycznych
Komisja Europejska zaproponowała zwiększenie środków finansowych na cele klimatyczne z 20% w ramach WRF 2014-2020 do 25% całego budżetu UE w latach 2021-2027. W wielkościach absolutnych oznacza to wzrost wydatków na ten cel z 206 mld EUR do 320 mld EUR w latach 2021-2027. W szczególności, zaproponowano zwiększenie środków na Connecting Europe Facility w obszarze energii do 8,6 mld EUR (z 5,8 mld EUR w okresie 2014-2020) oraz w programie LIFE (program dla środowiska i działań klimatycznych) do 5,4 mld EUR (z 3,4 mld EUR w okresie 2014-2020). Jednocześnie Komisja Europejska zaproponowała zmniejszenie środków przeznaczonych na fundusze rozwoju regionalnego i spójności do 273 mld EUR oraz rozszerzenie katalogu kryteriów, na podstawie których powyższe fundusze będą przyznawane o takie czynniki jak: poziom bezrobocia, zmiana klimatu, przyjęcie i integracja uchodźców, a także ściślejsze powiązanie wydatków z wnioskami i rekomendacjami KE w ramach tzw. „europejskiego semestru”.
Niestety, KE w ramach priorytetów dot. polityki energetycznej i klimatycznej nie zaproponowała wsparcia transformacji dla państw i regionów uzależnionych od węgla, np. w postaci postulowanego przez Parlament Europejski. Ponadto, postulat Parlament Europejski, Report on the next MFF: Preparing the Parliament’s position on the MFF post-2020 (2017/2052(INI)), A8-0048/2018, 28.2.2018 r.
Utworzenia takiego dedykowanego funduszu wielokrotnie był podnoszony przez europejskie związki zawodowe2, a także EURELECTRIC – największą organizację reprezentującą europejski sektor elektroenergetyczny. W opinii PKEE ostateczny kształt WRF na lata 2021-2027 powinien wśród priorytetów uwzględniać efektywne wsparcie modernizacji energetycznej w państwach i regionach o wysokim poziomie uzależnienia od węgla, co byłoby zgodne z unijnymi ambicjami klimatycznymi oraz celami Porozumienia Paryskiego.
2. Główne propozycje Komisji Europejskiej po stronie przychodowej Wieloletnich Ram Finansowych 2021-2027 dotyczące energetyki i celów klimatycznych – część przychodów z aukcji CO2 ma stać się nowym środkiem własnym UE
W związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej oraz koniecznością poszukiwania dodatkowych źródeł przychodów Komisja Europejska zaproponowała, w ramach systemu zasobów własnych UE, pozyskanie środków m.in. ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2 w ramach EU ETS. Propozycja ta zakłada, że państwa członkowskie będą kierować do nowego budżetu UE do 30% przychodów ze sprzedaży uprawnień do emisji przydzielonych zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. a dyrektywy EU ETS4. KE proponuje jednocześnie wyłączenie z nowego źródła uprawnień dla lotnictwa, uprawnień z Funduszu Modernizacyjnego i Funduszu Innowacyjnego oraz z tzw. puli solidarnościowej dla państw mniej zamożnych.
Komisja Europejska proponuje również obciążenie obowiązkiem kontrybucji do budżetu w wysokości do 30% równowartości rynkowej uprawnień, które mogą być bezpłatnie przydzielone wytwórcom energii elektrycznej w ramach art. 10c dyrektywy EU ETS. Ma to być szacunkowa wartość przychodów, które miałyby trafić do państwa członkowskiego jeśli uprawnienia nie zostałyby przydzielone bezpłatnie. Dotyczy to następujących państw uprawnionych do skorzystania z opcji bezpłatnego przydziału uprawnień dla wytwórców energii elektrycznej – Bułgarii, Czech, Estonii, Chorwacji, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Słowacji, Węgier. Dokładny próg procentowy wartości kontrybucji, który nie będzie przekraczał 30% ma zostać określony w akcie wykonawczym.
3. Główne postulaty PKEE odnośnie propozycji Wieloletnich Ram Finansowych 2021-2027 w obszarze energetyki i celów klimatycznych
▪ Polski Komitet Energii Elektrycznej popiera zwiększenie środków finansowych na cele klimatyczne do poziomu 25% w Wieloletnich Ramach Finansowych 2021-2027. Wyrażamy jednak obawę dotyczącą zmniejszenia środków przeznaczonych na fundusze rozwoju regionalnego i spójności, jako że fundusze te mogą zostać wykorzystane na inwestycje mające ułatwić modernizację polskiego sektora elektroenergetycznego.
Uwzględniając fakt, iż sektor ten w dużym stopniu oparty jest o węgiel, transformacja sektora elektroenergetycznego w Polsce wymaga stosunkowo dużo większych nakładów inwestycyjnych niż w innych państwach członkowskich. Szacuje się, że nakłady inwestycyjne konieczne do dekarbonizacji sektora tylko dla okresu 2021-2030 wynosić będą ok. 250 mld PLN, a koszty zakupu uprawnień do emisji to dodatkowe ok. 130 mld PLN.
Jest to ogromnym wyzwaniem dla państwa, którego PKB per capita jest wciąż jednym z najniższych w Unii Europejskiej5. Stąd fundusze rozwoju regionalnego i spójności powinny stanowić ważne źródło środków, które będą wspierać realizację powyższego wyzwania, zgodnie z celami unijnej polityki klimatycznej, a także ustaleniami Porozumienia Paryskiego.
▪ Wyrażamy zaniepokojenie brakiem specjalnego funduszu, przeznaczonego na sprawiedliwą transformację energetyczną dla regionów uzależnionych od węgla. W szczególności środki te powinny zostać przeznaczone na szybszą modernizację sektora w kierunku niskoemisyjnym, ograniczenie ubóstwa energetycznego oraz wsparcie innowacji w sektorze.
▪ Brak stworzenia takiego funduszu przy jednoczesnym zmniejszeniu środków na fundusze rozwoju regionalnego i spójności znacznie ogranicza możliwość transformacji energetycznej państw członkowskich i regionów z dużym udziałem zatrudnienia w górnictwie i produkcją energii elektrycznej opartą na węglu, w tym również Polski. Biorąc pod uwagę, iż większość z tych państw i regionów cechuje się niższym PKB per capita niż średnia w UE, transformacja ta będzie dla nich ogromnym wyzwaniem. Brak priorytetowego potraktowania tego wyzwania w ramach środków WRF 2021-2027 może w konsekwencji przyczynić się do
Według ostatnich danych Eurostat dostępnych dla 2016 r. (siła nabywcza pieniądza- PPS) spośród wszystkich państwa członkowskich UE: Bułgaria, Chorwacja, Łotwa, Rumunia i Węgry miały mniejszy poziom PKB per capita niż Polska. Zwiększania dysproporcji w poziomie rozwoju europejskich regionów oraz zmniejszenia ich konkurencyjności, co będzie sprzeczne z priorytetami Unii Europejskiej.
Popieramy propozycje KE zmierzające do zwiększenia przychodów budżetowych, m.in. poprzez rozszerzenie źródeł dochodów własnych. Jednocześnie uważamy, że zasilenie unijnego budżetu powinno być rozłożone pomiędzy państwa członkowskie w sposób równomierny i sprawiedliwie uwzględniać ich poziom możliwości finansowych. Stąd też negatywnie oceniamy propozycję dot. pozyskania środków ze sprzedaży uprawnień w ramach EU ETS.
Udział Polski w całościowych emisjach CO2 w UE wynosi ok. 9%. Polska ma trzykrotnie większy udział w emisjach w Unii Europejskiej niż jej kontrybucja do budżetu UE, która wynosi ok. 3%. Kontrybucja w wysokości do 30% przychodów ze sprzedaży uprawnień sprzedawanych na aukcji w ramach puli krajowej stanowi o wiele większe obciążenie dla Polski niż dla państw członkowskich o mniejszym udziale w emisjach w UE, w porównaniu do kontrybucji do budżetu UE. Jest to tym większe obciążenie jeśli uwzględni się fakt, iż KE proponuje objęcie zakresem kontrybucji również do 30% równowartości bezpłatnych uprawnień przeznaczonych na modernizację sektora elektroenergetycznego.
▪ Dodatkowo należy podkreślić, iż proponowane przez Komisję Europejską pozyskanie środków z EU ETS stanowi niebezpieczny precedens dla krajów z wyższym udziałem emisji w UE niż kontrybucją do budżetu UE. Brak jest bowiem gwarancji, że w przyszłości proponowana kontrybucja w wysokości procentowej z przychodów z EU ETS nie zostanie znacznie zwiększona.
▪ Jednocześnie należy zaznaczyć, że według Komisji Europejskiej uzyskane z powyższej kontrybucji środków z EU ETS przychody stanowić będą średniorocznie jedynie od 0,65% do 1,64% wszystkich przychodów do budżetu UE na lata 2021-2027 (średniorocznie ok. od 1,2 do 3,0 mld EUR w zależności od ceny uprawnień). Dotychczasowe doświadczenia związane z ewolucją cen uprawnień dowodzą ich dużą nieprzewidywalność. W związku z tym zasadne jest pytanie o możliwość znalezienia innego, bardziej sprawiedliwego i przewidywalnego źródła przychodów, będącego mniej kontrowersyjnym i stanowiącego mniejsze obciążenie niż proponowane przez Komisję Europejską pozyskanie środków ze sprzedaży uprawnień w ramach EU ETS.
PKEE
