Uchwalona z końcem grudnia 2018 roku ustawa „zamrażająca” ceny energii elektrycznej w 2019 roku miała uchronić odbiorców końcowych przez skokowym wzrostem cen energii elektrycznej w 2019 roku, a jednocześnie poprzez system rekompensat zapewnić spółkom obrotu pokrycie strat poniesionych w związku z koniecznością przyjęcia przez nie nierynkowych cen. Ustawa o cenach nie została jednakże jak dotąd notyfikowana Komisji Europejskiej. Czy spółki obrotu powinny obawiać się ryzyka pomocy publicznej i nie składać wniosku o wypłatę środków przez Zarządcę Rozliczeń? – piszą Łukasz Batory i Piotr Wach z kancelarii Banasik Woźniak i Wspólnicy.
Z Ustawy o Cenach wynika, że dnia 7 października 2019 r. mija termin na złożenie przez przedsiębiorstwa obrotu do Zarządcy Rozliczeń S.A. wniosku o wypłatę kwoty różnicy ceny. Pamiętać należy, że w zakresie pierwszego półrocza 2019 r. wniosek składa się do Zarządcy Rozliczeń S.A. jednorazowo za cały ten okres.
Na podstawie wniosków składanych przez przedsiębiorstwa obrotu Zarządca Rozliczeń S.A. będzie wypłacał środki na pokrycie poniesionych przez przedsiębiorstwa obrotu strat związanych ze stosowaniem Ustawy o Cenach. Powstaje pytanie, czy wypłata środków nie stanowi pomocy publicznej. Wskazać przy tym należy, że zgodnie z TFUE co do zasady pomoc publiczna jest uznawana za niezgodną z rynkiem wewnętrznym.
TFUE przewiduje jednakże pewne wyjątki od zakazu pomocy publicznej. W szczególności Komisja Europejska posiada szerokie kompetencje w zakresie uznawania pomocy publicznej za zgodną z rynkiem wewnętrznym. Komisja Europejska musi być informowana, w czasie odpowiednim do przestawienia swoich uwag, o wszelkich planach przyznania pomocy publicznej (tzw. obowiązek notyfikacji). Należy zauważyć, że pomoc przewidziana na gruncie Ustawy o Cenach nie została jak dotąd (w przeciwieństwie do pomocy przewidzianej dla sektora energochłonnego) notyfikowana Komisji Europejskiej i zatwierdzona przez nią.
W związku z tym istnieją wątpliwości co do tego, czy system rekompensat przewidziany w Ustawie o Cenach nie zostanie zakwestionowany przez Komisję Europejską jako niedozwolona pomoc publiczna. Uznanie systemu rekompensat za niedozwoloną pomoc publiczną wiązałoby się z dotkliwymi skutkami dla przedsiębiorstw obrotu. Przedsiębiorstwa obrotu zostałyby teoretycznie zobowiązane do zwrotu uzyskanych środków, pomimo iż środki te zostały im wypłacone na podstawie prawidłowych wniosków złożonych na podstawie Ustawy o Cenach.
W powyższym kontekście należy jednakże zwrócić uwagę na wynikającą z art. 106 ust. 2 TFUE możliwość wyłączenia przedsiębiorstw świadczących usługi w ogólnym interesie gospodarczym spod obowiązku przestrzegania reguł traktatowych. Możliwość wyłączenia na podstawie powyższego przepisu obowiązku przestrzegania reguł traktatowych w zakresie pomocy publicznej (a zatem również obowiązku notyfikacji) została potwierdzona w wyroku Trybunału z 24 lipca 2003 r. w sprawie Altmark (C-280/00), a także w decyzji Komisji Europejskiej z dnia 20 grudnia 2011 r., która precyzuje warunki, na jakich zwolnienie art. 106 ust. 2 TFUE znajduje zastosowanie do rekompensat udzielanych przedsiębiorstwom z tytułu świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym. Jednym z warunków zastosowania zwolnienia jest nieprzekraczanie przez rekompensatę kwoty niezbędnej do pokrycia kosztów netto wynikających z wywiązywania się ze zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych, z uwzględnieniem rozsądnego zysku.
Z informacji podawanych przez media na początku sierpnia 2019 r. wynika, iż zdaniem Komisji Europejskiej Ustawa o Cenach po szeregu nowelizacji nie narusza już przepisów prawa unijnego dotyczących pomocy publicznej. Nie zostało to co prawda oficjalnie potwierdzone przez europejskie organy, ale można przypuszczać, że system rekompensat z Ustawy o Cenach, pomimo swych niedoskonałości, został po nieformalnych uzgodnieniach z Komisją Europejską zaakceptowany. Czy Komisja Europejska może zmienić swoje stanowisko w tym zakresie? Z prawnego punktu widzenia jest to potencjalnie możliwe.
Podsumowując powyższe, sprzedawcy energii elektrycznej, biorąc pod uwagę ryzyka dotyczące pomocy publicznej powinni jednak wystąpić do Zarządcy Rozliczeń S.A. o wypłatę środków, choćby z uwagi na konieczność zapewnienia przepływów finansowych (dla niektórych sprzedawców kwoty mogą iść w setki tysięcy jak nie miliony złotych), czy też w celu uniknięcia zarzutów działania na szkodę spółki. Biorąc pod uwagę skalę rekompensat oraz powszechność korzystania z mechanizmów Ustawy o Cenach, takie działanie sprzedawców ma biznesowe uzasadnienie. Kwestie prawne z uwagi na niejednoznaczność sytuacji oraz brak oficjalnego stanowiska Komisji Europejskiej nie powinny blokować działań zgodnych z polskim ustawodawstwem.
Kancelaria Banasik Woźniak i Wspólnicy
