Perzyński: Od kogo Polska mogłaby się uczyć polityki wodnej?

Słodka woda stanowi zaledwie 2,5 procent wody na Ziemi, dlatego jej właściwe zagospodarowanie jest zadaniem tak ważnym. Większość z zasobów wody słodkiej jest przedmiotem polityki wodnej poszczególnych państw, dlatego warto się zastanowić dlaczego wielu z nich, w tym Polsce, grozi susza, jak jej zapobiec dzięki narzędziom polityki wodnej, oraz jak poradziły sobie z tym inne kraje – pisze Michał Perzyński, redaktor BiznesAlert.pl.

Problem z zasobami wody

Dla mieszkańców Europy problem braku dostępu do wody jest dosyć odległy, ale to oznaka wielkiego luksusu – na świecie miliony ludzi na co dzień muszą się z tym mierzyć. Postępujące zmiany klimatu sprawiają jednak, że kwestia ta w coraz większym stopniu dotyczy nas samych, przede wszystkim w kontekście przedłużających się okresów suszy czy małych opadów. Coraz częściej mówi się o opadających poziomach wody w rzekach i jeziorach czy wysychaniu terenów podmokłych, co jest zabójcze dla żyjącej tam flory i fauny. Prognoza na przyszłe lata jest raczej pesymistyczna; zmiany klimatu będą postępować, co poskutkuje jeszcze bardziej dotkliwymi suszami. Polska jako kraj z jednym z najgorszych współczynników wody pitnej przypadającej na jednego mieszkańca w Unii Europejskiej powinna przyjrzeć się własnym błędom i zaniechaniom i zobaczyć jak z tym problemem radzą sobie najlepsi.

Perzyński: Wielkopolska zamienia się w pustynię. Jak to zatrzymać?

Szwajcaria: wyborcy rządzą zasobami

Krajem, który może poszczycić się wzorową polityką wodną jest Szwajcaria. Polityka wodna tego kraju jest poddawana przeglądowi przez rząd federalny i doprecyzowana w poszczególnych kantonach. Podczas gdy rząd nadzoruje ochronę szwajcarskiej wody, indywidualne regulacje i kształt polityki właściwe dla każdego kantonu podlegają jurysdykcji wyborców i władz lokalnych w poszczególnych społecznościach. Najbardziej palącym problemem wodnym w Szwajcarii jest obecnie niepunktowe zanieczyszczenie źródeł zarówno wód gruntowych, jak i powierzchniowych w wyniku szeroko zakrojonych praktyk rolniczych. Jednym ze sposobów na zmianę praktyk rolniczych jest specjalny system zachęt w celu uniknięcia zanieczyszczenia azotanami. Być może da się to rozwiązać dzięki zmianie podejścia do rolnictwa jako całości, skoro to ten sektor jest odpowiedzialny za zużycie większości zasobów wodnych w tym kraju. Włączenie opcji innowacyjnej struktury rolnictwa poprzez wewnętrzne gospodarstwa pionowe mogłoby być rozwiązaniem problemu zanieczyszczenia wody w Szwajcarii. Chociaż pomysł ten może wiązać się z potencjalnym ryzykiem kulturowym i gospodarczym, powolne przejście na rolnictwo pionowe może w istocie pobudzić szwajcarską gospodarkę, samowystarczalność żywnościową i dumę z ekologicznej ochrony wód.

Perzyński: Po koronawirusie przyjdą susze. Co robić?

Norwegia: lokalne interesy przede wszystkim

Innym krajem, który prowadzi politykę wodną godną naśladowania jest Norwegia. Kraj ten ma wiele rzek i wodospadów. Ta obfitość wody sugeruje, że zaopatrzenie w zupełności wystarczy do użytku domowego, rolnictwa i przemysłu w prawie wszystkich częściach kraju i przez cały czas. Jest to bardzo ważne zarówno dla interesów komercyjnych, jak i potrzeb samego społeczeństwa, takich jak rekreacja na świeżym powietrzu. Zużycie zasobów wodnych w rolnictwie jest sprawą zasadniczą. Sektor ten zajmuje szczególną pozycję w zakresie wykorzystania systemów rzecznych. Norweską politykę wodną reguluje Ustawa o zasobach wodnych z 2000 roku, która weszła w życie w styczniu 2001 roku i dotyczy systemów rzecznych i wód gruntowych. Ma ona na celu zapewnienie zarządzania systemami rzecznymi i wodami podziemnymi zgodnie z interesem lokalnych społeczności. Główne cele ustawy o zasobach wodnych to promowanie zrównoważonego rozwoju oraz utrzymanie różnorodności biologicznej i naturalnych procesów w systemach rzecznych. Ustawa ta wprowadziła również system licencjonowania, który dotyczy środków podlegających przepisom dotyczącym zasobów wodnych. Wymóg uzyskania licencji zgodnie z niniejszą ustawą dotyczy wszystkich rodzajów prac, które mogą powodować znaczne szkody lub uciążliwości dla interesów społeczności lokalnych.

Perzyński: Woda może pomóc rozwiązać problemy klimatu

Mistycyzm Maorysów

Bodaj najlepszą polityką wodną może pochwalić się Nowa Zelandia, która wodzie przypisuje wręcz znaczenie mistyczne. Maoryska tożsamość plemienna jest powiązana z wodą słodką, a każdy zbiornik wodny ma własne mauri (siłę życiową). W specjalnym raporcie poświęconym temu zagadnieniu rząd podkreśla, że należy bardzo ostrożnie zarządzać wpływem człowieka na słodką wodę. Maoryskie określenie Ki uta ki tai – od gór do morza – opisuje podróż, którą woda przemierza ląd, gdy małe strumienie łączą się i powiększają, stają się rzekami, które docierają do ujść rzek i ostatecznie spotykają się z morzem. Jeziora, tereny podmokłe i podziemne warstwy wodonośne również stanowią część tego połączonego systemu. W kraju funkcjonują specjalne zbiorniki wody, a każdy z nich dostosowany jest indywidualnie do warunków klimatycznych, geologicznych i przyrodniczych obszaru, który zasila – uwzględniony jest też sposób użytkowania gruntów, ponieważ do innych celów wodę zużywają większe miasta, a do innych małe miasteczka, gospodarstwa rolne, a do innych nadleśnictwa.

Lekcje dla Polski

Oczywiście Norwegia, Szwajcaria i Nowa Zelandia to kraje z inną kulturą rządzenia i z inną mentalnością niż Polska, ale pewne rozwiązania oraz samo nastawienie do kwestii gospodarki wodnej może stanowić pewnego rodzaju wzór dla krajów, którym grozi susza. W Polsce problemy z wodą to efekt pechowego położenia geograficznego, gdzie zasoby wód gruntowych są stosunkowo ubogie, ale także wieloletnich, systemowych zaniechań – praktycznie nie istnieje system zbierania i magazynowania wody, liczne odkrywki węgla brunatnego sprawiają, że wysychają całe pojezierza (co widać w szczególności w Wielkopolsce), a ponadto nie ma zwyczaju codziennego oszczędzania wody, nie mówiąc o zmianach klimatu, ale problem ten jest globalny z definicji. Temat suszy i gospodarki wodnej z pewnością będzie wybrzmiewał w ogólnopolskich mediach, co jest dobrym znakiem, ale warto, by za debatami poszły pomysły i rozwiązania – wszak obecnie najpilniejszym działaniem polskich władz na rzecz zwiększenia zasobów wodnych są parlamentarne modlitwy o deszcz, co oczywiście nie przeszkadza w rozwiązywaniu tego palącego problemu, ale niestety również nie pomaga.