Elektryfikacja ciepłownictwa i transportu w oparciu o rosnący udział odnawialnych źródeł energii oraz rozwijanie technologii wodorowych to główny kierunek transformacji energetycznej w Unii Europejskiej. Szczegóły przedstawiła dziś Komisja Europejska w strategii dotyczącej tzw. łączenia sektorów energii elektrycznej, transportu, przemysłu, ciepłownictwa systemowego i ogrzewania budynków oraz strategii rozwijania gospodarki wodorowej. Pokazują jak w perspektywie do 2050 roku w Unii Europejskiej będzie postępować zmiana roli i sposobu funkcjonowania sektorów energii w kontekście osiągnięcia przez Unię Europejską neutralności klimatycznej do 2050 roku. Podejście Komisji Europejskiej jest spójne z wnioskami płynącymi z raportu Instytutu Jagiellońskiego opublikowanego 4 czerwca br. „Łączenie sektorów zielonej energii. Co to oznacza dla Polski? – piszą eksperci Instytutu Jagiellońskiego Paweł Wróbel, Christian Schnell. Elektryfikacja, decentralizacja, digitalizacja”. Co istotne, ten kierunek będzie miał nie tylko odzwierciedlenie w przyjmowanej legislacji, lecz także uruchamianiu finansowania ze środków UE.
Polska a strategie UE
Realizacja łączenia w/w sektorów poprzez ich elektryfikację to wyzwanie dla utrzymania systemu elektroenergetycznego. Zgodnie z wnioskami KE znacząco zwiększy się zapotrzebowanie na energię elektryczną w UE. Dotyczy to również Polski – raport Instytutu Jagiellońskiego wskazuje na wzrost popytu na energię elektryczną o 65 procent do 2050 roku pomimo działań na rzecz efektywności energetycznej, które powodują spadek zużycia energii elektrycznej o 15 procent. Według prognoz już w 2030 roku ponad połowa energii elektrycznej zużywanej w Polsce może zostać wytwarzana z odnawialnych źródeł energii, głównie z elektrowni wiatrowych i instalacji fotowoltaicznych. Będzie to wymagało inwestycji w elastyczne nowe moce wytwórcze z paliwem zeroemisyjnym oraz rozbudowę i digitalizację sieci. Krajowy system elektroenergetyczny stoi również w obliczu wyzwań związanych z geograficzną zmianą lokalizacji swoich mocy wytwórczych począwszy od najbliższej dekady w której rozpocznie się uruchamianie farm wiatrowych na Bałtyku. Także Komisja podkreśliła dziś, iż morską energetykę wiatrową w UE czeka okres bardzo znacznego wzrostu – z obecnych 12 GW aż do 300-450 GW w 2050 roku.
Ponadto, zmieni się profil popytu i podaży na rynku energii elektrycznej. Musi temu towarzyszyć rozwijanie digitalizacji zarządzania popytem. Komisja Europejska wskazuje konieczność zagwarantowania elastyczności zdecentralizowanego systemu, do czego ma przyczynić się elastyczne reagowanie na podaż i popyt energii m.in. ze strony samochodów elektrycznych i z sektora ogrzewania budynków. Równie istotne będzie rozwijanie magazynowania oraz zarządzania popytem (DSR).
Komisja Europejska podkreśla wzrost udziału odnawialnych źródeł w miksie elektroenergetycznym – do 2030 powinien on ulec podwojeniu osiągając poziom 55-60%, a w 2050 wzrośnie do 84 procent. Największe wyzwania związane są z sektorem budynków. Zgodnie z założeniami unijnej strategii główną rolę do odegrania będzie miała technologia pomp ciepła. Według KE ich udział w budownictwie indywidualnym wzrośnie do 40 procent w 2030 roku oraz do 50-70 procent w 2050 roku. W budynkach komercyjnych ten udział będzie jeszcze większy tj. 65 procent w 2030 roku i 80 procent w 2050 roku. Jest to spójne ze wskazaniami organizacji branżowej PORTPC, która prognozuje wzrost w budynkach jednorodzinnych w Polsce z obecnych 3 procent nawet do 23 procent w 2030 roku. Raport IJ prognozuje, iż koszty początkowe instalacji pomp ciepła zostaną obniżone za pomocą programów wsparcia, a koszty operacyjne będą bardziej konkurencyjne niż dla kotłów gazowych.
Neutralność klimatyczna pośrednio warunkuje obecne działania przedsiębiorstw ciepłowniczych poprzez dokonywanie wyborów, które są zgodne ze ścieżką dojścia do zeroemisyjnych rozwiązań w roku 2050. Już teraz wiadomo, że za kilka lat sieci grzewcze będą zasilane przez większe pompy ciepła, wspierane przez magazyny ciepła, co wymaga nieuniknionej głębokiej modernizacji wysokotemperaturowego ciepłownictwa sieciowego opartego o paliwa kopalne. Aż 95 procent systemów ciepłowniczych w Polsce stanowią nieefektywne sieci, które nie kwalifikują się do uzyskania pomocy publicznej. Do rozstrzygnięcia pozostaje czym zastąpić gaz ziemny jak paliwo w elektrociepłowniach szczytowych, bez których większe systemy ciepłowniczy w metropoliach nie będą w stanie funkcjonować. Paliwo gazowe najprawdopodobniej będzie zastąpione przez zielony wodór, uzyskany za pomocą elektrolizy. W polskich realiach ciepłownictwo systemowe może być kołem zamachowym gospodarki wodorowej i przyczynić się do wczesnego komercyjnego zastosowania technologii wodorowej.
Równie istotnie zwiększy się udział samochodów elektrycznych. Komisja oczekuje, że dzięki integracji sektorów do 2050 roku w transporcie uda się osiągnąć redukcję do 90 procent emisji. Ponadto, w ramach rozwoju infrastruktury dla samochodów elektrycznych w państwach UE powstanie co najmniej 1 mln publicznych stacji ładowania do 2025 roku, często w technologii V2G jako magazyn energii przydatny do świadczenia usług systemowych.
Sektor budynków będzie traktowany w najbliższych latach w Unii priorytetowo z uwagi na bardzo duży potencjał zwiększania efektywności energetycznej oraz redukcji emisji CO2. Stąd modernizację zarówno publicznych jak i prywatnych budynków czeka bardzo duże wsparcia finansowe i regulacyjne ze strony Unii. Jesienią zostaną przedstawione szczegóły w ramach tzw. „fali renowacji”.
Przyjęte dziś przez Komisję Europejską strategie pokazują jaki będzie kierunek wsparcia transformacji energetycznej z przyszłego unijnego budżetu po 2021 roku oraz instrumentu „Generation Next EU”, który kwotą 750 mld euro ma wspierać inwestycje w ramach wychodzenia z kryzysu pokoronawirusie. Jednym z głównych kryteriów będzie wspieranie inwestycji cyfrowych i „zielonych”. Dla Polski oznacza to konieczność uwzględnienia założeń strategii przyjętych dziś przez KE w czasie planowania mechanizmów i programów, które będą wykorzystywać unijne środki na finansowanie transformacji energetycznej.
Źródło: Instytut Jagielloński
