17 czerwca 2021 roku został opracowany projekt ustawy o rekompensacie dochodów utraconych przez gminy w 2018 roku w związku ze zmianą zakresu opodatkowania elektrowni wiatrowych. Nadal trwają prace związane z wprowadzeniem jej w życie. Na jakim obecnie etapie się one znajdują? – pisze Małgorzata Kamonciak ze stowarzyszenia Z Energią o Prawie.
Opinia Rady Legislacyjnej
27 sierpnia 2021 roku Rada Legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrów wydała opinię o projekcie ustawy o rekompensacie dochodów utraconych przez gminy w 2018 r. w związku ze zmianą zakresu opodatkowania elektrowni wiatrowych. Rada Legislacyjna pozytywnie ocenia założenia i treść opiniowanego projektu ustawy, uznając, że służy on ochronie interesu finansowego gmin poprzez wprowadzenie przepisów regulujących mechanizm rekompensaty utraconych dochodów własnych w 2018 roku z tytułu podatku od nieruchomości od budowli wchodzących w skład elektrowni wiatrowej. Wskazała w niej, że okres za który należy się rekompensata, wskazano właściwie, gdyż za dochód utracony przez gminy należy rozumieć taki, którego prognozowanie budżetowo było w pełni uzasadnione, na co wskazują przepisu obowiązujące w danym czasie. Zaistniała sytuacja powinna prowadzić do przyznania rekompensaty, pełniącej funkcję jedynie wyrównawczą. Nie stanie się ona odszkodowaniem, lecz kwotą pokrywająca należny gminie dochód za okres od dnia 1 stycznia do 13 lipca 2018 roku. Uzasadnione jest to tym, że Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności przepisu w zakresie, w jakim z mocą wsteczną zmieniono definicje budowli oraz elektrowni wiatrowej, co miało wpływ na zmianę wymiaru podatku od nieruchomości.
Tło wydarzeń prowadzących do projektu ustawy epizodycznej
Dla przypomnienia warto jeszcze raz pochylić się nad przyczynami, jakie doprowadziły do konieczności wydania przedmiotowej ustawy. Jej początków należy doszukiwać się zmianach w prawie, jakie nastąpiły w 2018 roku. 14 lipca 2018 roku weszła w życie ustawa, na mocy której od 1 stycznia 2018 roku, a więc z mocą wsteczną, znowelizowano definicję budowli regulowaną ustawą Prawo budowlane oraz definicję elektrowni wiatrowej w ustawie o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych. Modyfikacje tych pojęć doprowadziły do sytuacji zmiany wysokości podatku od nieruchomości, na których zlokalizowano elektrownie wiatrowe, a tym samym do zmniejszenia dochodów gminy w 2018 roku.
Warto zwrócić uwagę, że do końca 2016 roku opodatkowaniu podlegały jedynie części budowlane elektrowni wiatrowej, zaś w roku 2017 roku także i jej części techniczne. Dnia 14 lipca 2018 roku z mocą wsteczną od 1 stycznia 2018 roku ponownie opodatkowaniu podlegała jedynie część budowlana. W związku z tym gminy spodziewały się przychodów z podatku, obejmującego także części techniczne elektrowni wiatrowych.
Sytuacja okazała się dość problematyczna, gdyż po upływie ponad połowy roku, zmienił się stan prawny. Gminy, które opracowały już prognozy budżetowe zakładające większe dochody, zobowiązano do zwrotu wpłaconego podatku. Nie tylko doprowadziło to do pogorszenia sytuacji majątkowej gminy, ale także mogło skutkować negatywnym wpływem na życie ich mieszkańców.
Zaistniała sytuacja doprowadziła do skierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisu, wprowadzającego zmiany z mocą wsteczną. Wyrokiem z dnia 22 lipca 2020 roku. TK orzekł o niekonstytucyjności omawianych regulacji i zobowiązał ustawodawcę do opracowania regulacji rekompensujących gminom straty.
Projekt ustawy o rekompensatach dla gmin
17 czerwca 2021 roku opracowano projekt ustawy o rekompensacie dochodów utraconych przez gminy w 2018 roku w związku ze zmianą zakresu opodatkowania elektrowni wiatrowych. Jej celem jest przygotowanie mechanizmu rekompensaty dla gmin, które wskutek wchodzącej w życie z mocą wsteczną zmianą przepisów utraciły dochody w postaci podatku od nieruchomości płaconego od elektrowni wiatrowych w 2018 roku.
Regulacje szczegółowe
Zgodnie z projektem gminy zostaną uprawnione do rekompensaty dochodów utraconych w 2018 roku, wypłacanej z budżetu państwa na wniosek, w pełnej wysokości ustalonej na podstawie danych w nim zawartych. Gminy będą mogły złożyć wniosek do właściwego miejscowo wojewody w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Złożenie wniosku po upływie tego terminu skutkować będzie pozostawieniem go bez rozpoznania. Wojewoda wyda decyzję o przyznaniu lub o odmowie przyznania rekompensaty. Odmowa nastąpi, gdy wojewoda stwierdzi, że gmina tych dochodów nie utraciła. W przypadku decyzji o przyznaniu rekompensaty organ właściwy może ustalić rekompensatę w wysokości niższej niż wnioskowana, jeżeli jednoznacznie wynika to z danych przedłożonych przez gminę we wniosku.
Skutki dla gmin
Co oznacza to dla gmin? Na pozytywną informację o możliwości uzyskania przez gminy rekompensaty pada cień pewnej niepewności. Dla uzyskania rekompensaty konieczne będzie złożenie wniosku. W wypadku jego braku lub złożenia go po terminie rekompensata nie zostanie przyznana, nawet z urzędu. Ponadto jej wysokość zostanie uzależniona od oceny danych wskazanych we wniosku, którą dokona wojewoda.
Zgodnie z informacjami zawartymi w ocenie skutków regulacji, liczba gmin, na obszarze których zlokalizowano elektrownie wiatrowe wynosi 200. Przepisy projektu spowodują jednorazowe zwiększenie dochodów gminy w 2022 r. łącznie o wartość 278 mln zł.
Uzgodnienia projektu
W ramach prac i uzgodnień nad projektem, zgłoszono trzy pisma. Rządowe Centrum Legislacji zwróciło uwagę, iż wojewoda przy wydawaniu powinien mieć nie tylko prawo przyznania rekompensaty niższej niż wnioskowana, lecz również wyższej, jeżeli wskażą na to dane z przedłożonego wniosku. Minister Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej, któremu projekt przyznaje kompetencje w zakresie rozpatrywania odwołań od decyzji wojewody, uznał iż właściwym powinien być minister do spraw energii, jako organ w zakresie ustawy projektowanej oraz ustawy zawierającej niekonstytucyjną regulację. Zaś Minister Rozwoju, Pracy i Technologii trafnie zauważył, że w projekcie brakuje wskazania, czy do postępowania o zwrot rekompensaty zastosowanie będą miały przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Do podobnych wniosków doszła również we wspomnianej już opinii Rada Legislacyjna.
Termin przekazania rekompensaty
Według projektu rekompensata gminom miałaby zostać przekazana do dnia 31 grudnia 2022 r. Jednak wszystko uzależnione jest od prac legislacyjnych prowadzonych w zakresie tej ustawy i daty jej wejścia w życie.
