XXVIII edycja Konferencji GAZTERM, organizowana tradycyjnie w nadmorskich Międzyzdrojach, jest już za nami. Dwudniowe obrady zatytułowane Paliwa gazowe dla bezpieczeństwa i konkurencyjności gospodarki energetycznej.Transformacja i cyfryzacja – wyzwania na miarę epoki, ujęte zostały w 9 paneli dyskusyjnych wzbogaconych licznymi prezentacjami oraz wystąpieniami polskich i zagranicznych prelegentów. Jak co roku realizacja programu GAZTERMU dostarczyła jego uczestnikom wielu merytorycznych opinii, polemik oraz aktualnych danych i informacji o sytuacji w krajowym i międzynarodowym sektorze gazowniczym. Z wielości poruszonych i omawianych wątków można natomiast wyodrębnić kilka zasadniczych kwestii, które złożyły się na główny nurt panelowych i kuluarowych dyskusji.
- Bezpieczeństwo
Nieplanowaną inspiracją do dyskusji nad bezpieczeństwem energetycznym stała się ogłoszona 6 maja przez Komisję Europejską tak zwana mapa odejścia od rosyjskich surowców energetycznych, w której znajdują się propozycje działań, których wdrożenie ma doprowadzić do całkowitej rezygnacji państw członkowskich UE z importu surowców energetycznych pochodzących z Federacji Rosyjskiej w perspektywie 2027 roku. Jak podkreślił Wojciech Wrochna, Pełnomocnik Rządu ds. Strategicznej Infrastruktury Energetycznej, zgłoszona przez Komisję Europejską inicjatywa jest zbieżna z polityką i działaniami Polski, a jej ogłoszenie w czasie polskiej prezydencji uznać można za znaczące osiągnięcie polskiej administracji i dyplomacji. Dotychczasowy wysiłek Polski w zakresie budowania bezpieczeństwa energetycznego poprzez dywersyfikację dostaw gazu został natomiast doceniony przez Nathana Reicha, Attache i Dyrektora Departamentu Energii Ambasady USA w Warszawie. Zachęcał on jednocześnie stronę polską do wykorzystania potencjału współpracy ze Stanami Zjednoczonymi oraz partnerami regionalnymi na rzecz stworzenia gazowego „Korytarza Pionowego” łączącego wybrzeża Morza Bałtyckiego z Morzem Śródziemnym. Ten nowy szlak transportowy umożliwiłby przepływ amerykańskiego LNG tworząc tym samym solidne więzy handlowe pomiędzy regionalnymi rynkami gazu, a Ameryką Północną. W przekonaniu amerykańskiego dyplomaty współpraca polsko-amerykańska obejmować powinna także wspólne inicjatywy w zakresie budowy wielkoskalowych elektrowni jądrowych oraz SMR, bateryjnych magazynów energii, a także morskiej energetyki wiatrowej.
W trakcie dyskusji poświęconych bezpieczeństwu podkreślano oczywiście rolę odpowiednio rozbudowanej infrastruktury gazowniczej w postaci rurociągów, terminali LNG i podziemnych magazynów gazu. Zachowanie bezpieczeństwa energetycznego, szczególnie w kontekście zachowania ciągłości dostępności paliwa gazowego, aktualnie sprowadza się w dużej mierze do dbałości o zabezpieczenie fizyczne i cyfrowe obiektów infrastrukturalnych. Jak trafnie zauważył Sławomir Hinc Prezes Zarządu Gaz-System, że ulegające przemianom „(…) realia geopolityczne oraz dynamiczny rynek gazu, czy też zdolność zapewnienia ciągłości dostaw z różnych kierunków i w różnych scenariuszach kryzysowych jest równie ważna, co same wolumeny importowanego surowca”[1]
- Polska gazowym hubem dla Europy Środkowej i Wschodniej
W tegorocznych dyskusjach uczestników GAZTERMU nad perspektywami polskiego rynku gazu wybrzmiewał wyraźny optymizm. Wynikał on m.in. z przekonania o strategicznym znaczeniu paliwa gazowego dla transformacji energetycznej. Wydaje się bowiem, że jedyną realną i dostępną alternatywą dla węgla jako stabilnego źródła energii, możliwego do wykorzystania przez gospodarkę narodową jest właśnie gaz ziemny, ze szczególnym wskazaniem na LNG. W opinii wielu dyskutantów Polska zyska także ogromne możliwości rozwoju rynku, dzięki rozbudowanej w ostatnich latach infrastrukturze transportowej. Dzięki niej, jak podkreślił Robert Soszyński, Wiceprezes Orlenu ds. Operacyjnych, Polska może pełnić rolę hubu gazowego dla Europy Środkowo-Wschodniej. Spełnienie tych aspiracji jest realne dzięki posiadaniu właściwych narzędzi infrastrukturalnych, położeniu geopolitycznemu oraz odpowiedniej polityce realizowanej przez państwo polskie. Jednym z kluczowych atutów jakie posiada Polska jest profesjonalna giełda gazu prowadzona przez obchodzącą w tym roku 25 rocznicę swojego powstania, Towarową Giełdę Energii (TGE). To właśnie na tej platformie giełdowej wyznaczana jest referencyjna cena gazu dla rynku krajowego, a przyszłości przy większych strumieniach gazu przechodzących przez polski system przesyłowy, także dla regionu Europy Środkowo-Wschodniej.
- Konkurencyjność krajowego rynku gazu
Tak śmiałe ambicje jak stworzenie regionalnego hubu gazowego mogą zostać zrealizowane przede wszystkim pod warunkiem dalszej liberalizacji polskiego rynku gazu. Uczestnicy panelu dyskusyjnego Konkurencyjność polskiego rynku gazu w aspekcie aktualnych trendów rynkowych i transformacyjnych, generalnie byli zgodni, że polski rynek gazu dzięki pełnemu zdywersyfikowaniu dojrzał do większej otwartości i poprawy konkurencyjności. Poprawę stanu rzeczy w tym zakresie przynieść może spodziewane weście w życie ustawy o zmianie tzw. ustawy o zapasach[2], która przewiduje m.in. zniesienie ciążącego na importerach obowiązku fizycznego gromadzenia zapasu paliwa gazowego i powierzenie Rządowej Agencji Rezerw Materiałowych zadania zgromadzenia zapasu strategicznego gazu ziemnego. Takie rozwiązanie stworzy możliwości dla zaistnienia na rynku hurtowym większej ilości oferentów i bardziej konkurencyjnych propozycji handlowych. Przewidywana większa otwartość rynku zachęca m.in. Towarową Giełdę Energii do pracy nad nowymi rozwiązaniami w zakresie organizacji obrotu gazem w postaci projektu Rynku Instrumentów Finansowych realizowanym w oparciu o europejskie standardy.
- Biometan
Ważnym tematem poruszanym w trakcie dwóch dyskusji panelowych zorganizowanych w ramach GREENGASTERMU była kwestia wprowadzenia do krajowej gospodarki gazu odnawialnego w postaci biometanu. W pierwszej kolejności rozpatrywano zagadnienia związane ze zdolnością istniejącej infrastruktury gazowniczej do przyłączenia przyszłych biometanowni. Patronem tej dyskusji była Polska Spółka Gazownictwa (PSG) dysponująca największą w skali krajowej siecią dystrybucyjną przeznaczoną dla gazu. To właśnie do tej infrastruktury maja podłączać się w znaczącej liczbie kolejne biometanownie. Jednym z narzędzi służących usprawnieniu całego procesu przyłączeniowego jest opublikowana przez PSG Mapa Chłonności sieci średniego ciśnienia, która umożliwia zainteresowanym inwestorom szybkie przeprowadzenie analizy lokalizacji odpowiednich dla inwestycji biometanowych.
W przypadku drugiego panelu Ekonomiczne i handlowe aspekty rozwoju rynku biometanu w Polsce – biometan i biogaz jako sposób transformacji gospodarki energetycznej, zrealizowanego przy wsparciuRespect Energy Fuels sp. z o.o., rozwinięto m.in. wątek przyszłej organizacji obrotu biometanem. Uczestnicy dyskusji zastanawiali się w tym przypadku nad możliwością pełnego przeniesienia rozwiązań handlowych, sprawdzonych na „tradycyjnym” rynku gazu ziemnego, na powstający rynek biometanu. Ostateczne ustalenia w tym zakresie są jeszcze przed nami, jednak już teraz należy uwzględniać określoną cechę, którą posiada biometan w postaci stopnia jego zrównoważności, którego pozbawiony jest gaz ziemny wysokometanowy czy zaazotowany. Wspomniana zrównoważność, ma być wyrażana w specjalnych Potwierdzeniach spełniania Kryteriów Zrównoważonego Rozwoju (ang. Proof of Sustainability – dalej POS), przyznawanych konkretnym partiom wyprodukowanego biometanu, które będą się w związku z tym od siebie różniły. Wartości poszczególnych ocenianych parametrów znajdujących się w POS, będą więc w istotny sposób wpływać na wycenę wyprodukowanych przez konkretne biometanownie, w określonym przedziale czasu wolumenów biometanu. Jak zauważył obecny w dyskusji przedstawiciel TGE, ta specyfika biometanu związana z jego odnawialnością będzie w pozytywny sposób wpływać na jego handlową atrakcyjność. Jednak z drugiej strony będzie rodziła komplikacje w ewentualnej standaryzacji obrotu tym gazem.
Generalny wniosek jaki można sformułować po przeprowadzonych dyskusjach sprowadza się do potrzeby dokonania w najbliższym czasie ważnego kroku milowego w postaci stworzenia na poziomie państwowym spójnej i klarownej strategii usuwającej bariery i umożliwiającej uruchomienie, a następnie konsekwentny rozwój zdolności produkcyjnych biometanu.
- Strategiczne znaczenie energetyki jądrowej
Po raz kolejny w ramach GREENGAZTERMU został poruszony temat energetyki atomowej, jako strategicznego kierunku w rozwoju polskiej energetyki. Zagadnienie to poruszane było m.in. w kontekście społecznego przyzwolenia na realizację inwestycji jądrowych. Jak podkreśliła Sylwia Buźniak, Wiceprezes Agencji Rynku Energii, w społeczeństwie polskim utrzymuje się wciąż duże poparcie dla projektów wdrażających technologię atomową. Ten kapitał społecznego zaufania należy jednak chronić i wzmacniać szczególnie w dobie narastających ataków dezinformacyjnych i powszechnego stosowania fake newsów służących ingerowaniu w nastroje i opinie społeczeństwa. Ważne jest także zachowanie konsensu politycznego wokół energetyki jądrowej i wyjęcie tego tematu poza bieżące spory polityczne.
- Sztuczna inteligencja w gazownictwie
Program GAZTERMU objął także tematykę związaną z cyberbezpieczeństwem oraz procesem transformacji cyfrowej w gazownictwie i energetyce. Jednym ze szczególnie interesujących wątków w przeprowadzonej dyskusji był temat wykorzystania sztucznej inteligencji (AI) w sektorze gazowniczym. W świetle przedstawionych opinii w najbliższym czasie należy spodziewać się ofensywy technologicznej AI, która może przynieść rewolucyjne rozwiązania w obszarze zarządzania infrastrukturą sieciową, planowania logistycznego czy prognozowania popytu. Zwrócono jednocześnie uwagę, że AI może zostać wykorzystana do jakościowo nowych ataków na infrastrukturę krytyczną. To nowe zagrożenie będzie zatem wymagało od operatorów infrastruktury krytycznej nowatorskich rozwiązań w zakresie utrzymania cyberbezpieczeństwa.
Na zakończenie podsumowania tegorocznego GAZTERMU warto przypomnieć, że wiele przytoczonych wyżej tez dotyczących m.in.:
- koniczności rozbudowy infrastruktury transportowej i dywersyfikacji dostaw gazu w kontekście rosyjskiego zagrożenia
- rozwoju strategicznej współpracy energetycznej z USA i otwarcia na dostawy LNG,
- aspirowania Polski do roli regionalnego hubu gazowego,
- poprawy konkurencyjności i funkcjonalności krajowego rynku gazu,
było wielokrotnie podnoszonych i dyskutowanych podczas obrad GAZTERMU na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. Nie był to przypadek, ale realizacja świadomej linii programowej Konferencji, która starała się wprowadzać do publicznej dyskusji zagadnienia o strategicznej wadze dla bezpieczeństwa i dalszego rozwoju polskiego gazownictwa oraz całej krajowej gospodarki energetycznej.
Materiał prasowy Organizatora
