Ministerstwo Skarbu Państwa, korzystając z doświadczeń nadzorowanej Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, uważa za potrzebne zrewidowanie utrzymywania międzynarodowych umów o wzajemnym popieraniu inwestycji z innymi państwami (BIT – Billateral Investment Treaty) wewnątrz Unii Europejskiej. Umowy BIT przewidują, że inwestor zagraniczny może w każdej sytuacji w której uzna, że doznał szkód, pozwać kraj przed międzynarodowy arbitraż. Obecnie przynajmniej część umów wydaje się nie spełniać celów założonych kilkadziesiąt lat temu, gdy były one podpisywane.
Umowy BIT budzą wątpliwości w Unii Europejskiej, m.in. z punktu widzenia swobody przepływu kapitału. Zakładają również niskie standardy prawa i orzecznictwa, natomiast idea, jaka towarzyszyła powstawaniu Unii Europejskiej zakłada porównywalność prawa i orzecznictwa w krajach członkowskich.
Zobowiązanie do wygaszenia wewnątrzunijnych umów BIT już 3 czerwca 2011 r. podjął ówczesny Minister Gospodarki. Jeśli międzyresortowa analiza tych umów wskaże na konieczność ich wypowiedzenia, rząd przeprowadzi to z poszanowaniem prawa międzynarodowego i dobrych obyczajów.
Obowiązujące Polskę umowy BIT były zawierane głównie pod koniec lat 80. i w latach 90. XX wieku, kiedy zaufanie zagranicznych inwestorów do Polski i jej systemu prawnego było niskie, a kraj potrzebował kapitału. Dziś argument o zasadności utrzymywania specjalnych narzędzi ochrony inwestycji z krajami UE wydaje się być nieaktualny, a same postępowania są często wykorzystywane jako dodatkowy element nacisku na stronę polską w relacjach gospodarczych, a nie prawnych.
Obecnie w toku jest 11 postępowań inwestycyjnych, w których wartość sporów szacowana jest na 8-9 mld zł. Stronę polską przed odpowiednimi sądami arbitrażowymi reprezentuje zwykle Prokuratoria Generalna. Skuteczność strony polskiej jest bardzo wysoka i wynosi 97 proc., jednak każde postępowanie, nawet wygrane, to dla Skarbu Państwa 3-4 mln zł kosztów oraz dodatkowe obciążenie instytucjonalne. Często też nie udaje się odzyskać zwrotu kosztów od inwestora zagranicznego, który niezasadnie pozywa Polskę.
Jeśli rząd podejmie decyzję o wypowiedzeniu którejkolwiek umowy BIT, jej wykonawcą będzie Minister Rozwoju, a Minister Skarbu Państwa i nadzorowana przez niego Prokuratoria Generalna SP będą go wspierały.
Źródło: Ministerstwo Skarbu Państwa
