Komisja Europejska proponuje utworzenie Europejskiego Funduszu Obrony oraz inne działania, aby zwiększyć efektywność wydatków państw członkowskich na stworzenie wspólnych zdolności obronnych, wzmocnić bezpieczeństwo obywateli europejskich i wspierać rozwój konkurencyjnej i innowacyjnej bazy przemysłowej.
W swoim tegorocznym orędziu o stanie Unii przewodniczący Jean-Claude Juncker podkreślił znaczenie silnej Europy, która jest w stanie bronić i chronić swoich obywateli na terenie Unii i poza jej granicami. Celu tego nie można jednak osiągnąć bez nowatorskiego podejścia i łączenia zasobów w europejskim przemyśle obronnym. Europejski plan działań w sektorze obrony przyjęty dziś przez Komisję stanowi krok w kierunku realizacji tej wizji.
Przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker powiedział: Aby zagwarantować sobie zbiorowe bezpieczeństwo, musimy inwestować we wspólne opracowywanie technologii i sprzętu o strategicznym znaczeniu – w całym zakresie zastosowań, począwszy od zdolności lądowych, powietrznych, morskich i w przestrzeni kosmicznej aż po cyberbezpieczeństwo. Wymaga to zacieśnienia współpracy państw członkowskich oraz łączenia w większym stopniu zasobów krajowych. Jeżeli Europa sama nie zatroszczy się o swoje bezpieczeństwo, nikt inny za nas tego nie zrobi. Silna, konkurencyjna i innowacyjna baza przemysłowa sektora obrony zapewni nam strategiczną autonomię.
W ramach europejskiego planu działań w sektorze obrony Komisja proponuje:
1. utworzenie Europejskiego Funduszu Obrony, aby wspierać inwestycje we wspólne prace badawczo-rozwojowe w zakresie wyposażenia obronnego i technologii obronnych:proponowany fundusz ma składać się z dwóch pionów, które będą się wzajemnie uzupełniać, lecz będą różnić się pod względem struktury prawnej i finansowania budżetu.
- „Pion badawczy” będzie służył do finansowania współpracy w dziedzinie badań naukowych w obszarze innowacyjnych technologii obronnych, jak np. elektronika, metamateriały, oprogramowanie szyfrujące lub robotyka. Komisja już zaproponowała, że w budżecie UE na 2017 r. na badania w zakresie obronności przeznaczy 25 mln euro i przewiduje, że środki budżetowe na ten cel mogą wzrosnąć do 90 mln euro do 2020 r. W wieloletnich ramach finansowych UE na okres po 2020 r. Komisja zamierza zaproponować specjalny program badań w dziedzinie obronności z szacunkową kwotą 500 mln euro rocznie.
- „Pion w zakresie zdolności” będzie stanowił narzędzie finansowania, które umożliwi uczestniczącym w nim państwom członkowskim wspólny zakup pewnych aktywów, aby obniżyć koszty ich pozyskania. Ustalenia w zakresie zdolności byłyby dokonywane przez państwa członkowskie, które byłyby właścicielami technologii i sprzętu. Na przykład państwa członkowskie mogłyby wspólnie inwestować w technologię bezzałogowych statków powietrznych (dronów) lub zakupić większą liczbę helikopterów, aby obniżyć koszty. Orientacyjnie ten pion mógłby osiągnąć wartość ok. 5 mld euro rocznie. Komisja zainicjuje badanie w celu doprecyzowania tego oszacowania.
2. Wspieranie inwestycji w MŚP, przedsiębiorstwa typu start-up, przedsiębiorstwa o średniej kapitalizacji oraz innych dostawców dla przemysłu obronnego: europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne oraz grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) już zapewniają wsparcie finansowe na rozwój wielu działań podwójnego przeznaczenia. Komisja będzie wspierać wysiłki EBI w celu poprawy dostępu do finansowania podmiotów z łańcuchów dostaw w zakresie obronności. Będzie popierać dofinansowanie przez UE projektów w zakresie inwestycji produkcyjnych i modernizacji łańcuchów dostaw w zakresie obronności. W ramach planu działania na rzecz współpracy sektorowej w zakresie umiejętności Komisja będzie wspierać współpracę w sektorze obrony, aby zapewnić jego pracownikom możliwość rozwijania odpowiednich umiejętności i zdolności do tworzenia innowacyjnych rozwiązań.
3. – Wzmocnienie jednolitego rynku na użytek obronności: Komisja zapewni lepsze warunki do funkcjonowania otwartego i konkurencyjnego rynku obronności w Europie, aby ułatwić przedsiębiorstwom działalność transgraniczną i pomóc państwom członkowskim uzyskać najlepszy stosunek wartości do ceny w zamówieniach w dziedzinie obronności. W tym celu Komisja będzie wzywać do skutecznego stosowania dwóch dyrektyw: w sprawie udzielania zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa oraz w sprawie transferów w UE, dążyć do ułatwienia udziału w procedurach zamówień publicznych w dziedzinie obronności za granicą, wspierać opracowanie norm branżowych oraz dbać o to, aby polityki sektorowe, np. unijne programy kosmiczne, przyczyniały się do osiągania wspólnych celów priorytetowych w zakresie bezpieczeństwa i obrony.
Kolejne kroki: Komisja przedstawi i omówi te wnioski, szczególnie wniosek dotyczący utworzenia Europejskiego Funduszu Obrony, z wszystkimi zainteresowanymi stronami. Szczyt Rady Europejskiej w dniach 15-16 grudnia będzie ważnym etapem tych działań.
Tło podejmowanych działań
W czerwcu 2014 r. przewodniczący Juncker w swoich wytycznych politycznych stwierdził: Jestem przekonany także, że musimy pracować nad wzmocnieniem Europy, jeśli chodzi o kwestie bezpieczeństwa i obrony. Tak, Europa jest przede wszystkim „miękką siłą”. Ale nawet najsilniejsza „miękka siła” nie przetrwa próby czasu, jeśli nie dysponuje choć pewnymi zintegrowanymi zdolnościami obronnymi.
W swoim orędziu o stanie Unii wygłoszonym dnia 14 września 2016 r. przewodniczący Juncker zapowiedział, że Europa nie może już sobie pozwolić, aby opierać się na sile i zdolnościach wojskowych poszczególnych państw czy pozwolić Francji samej bronić honoru w Mali. (…) Aby wzmocnić europejską obronność, europejski przemysł obronny powinien się wykazać innowacyjnością. Dlatego też, aby pobudzić badania i innowacje, przed końcem roku zaproponujemy ustanowienie Europejskiego Funduszu Obronnego.
W ostatnim dziesięcioleciu państwa członkowskie UE zmniejszyły wydatki na obronę o niemal 12 proc. w ujęciu realnym i spadku tego nie zrównoważono zwiększeniem współpracy europejskiej. Koszty braku współpracy między państwami członkowskimi w dziedzinie obrony i bezpieczeństwa szacuje się na kwotę od 25 do 100 mld euro rocznie (zob. załącznik).
Na szczycie w Bratysławie we wrześniu 2016 r. przywódcy 27 państw członkowskich stwierdzili: Potrzebujemy UE, by zagwarantować nie tylko pokój i demokrację, ale także bezpieczeństwo naszych obywateli. Uzgodnili oni, że w trudnych warunkach geopolitycznych konieczne jest wzmocnienie unijnej współpracy w zakresie bezpieczeństwa zewnętrznego i obrony. W szczególności Rada Europejska na posiedzeniu w grudniu 2016 r. powinna podjąć decyzje o konkretnym planie wdrażania działań w zakresie bezpieczeństwa i obrony oraz o tym, w jaki sposób można skuteczniej korzystać z rozwiązań zapisanych w Traktatach (zwłaszcza jeśli chodzi o zdolności).
Europejski plan działań w sektorze obrony jest ściśle powiązany z planem realizacji globalnej strategii w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, w której wyznaczono nowe ambitne cele dla Unii oraz wskazano działania, jakie należy podjąć, aby je osiągnąć, oraz uzupełnia tę strategię. Jest także bezpośrednio związany z wdrażaniem wspólnej deklaracji UE i NATO podpisanej przez przewodniczącego Rady Europejskiej, przewodniczącego Komisji oraz Sekretarza Generalnego NATO. Działania proponowane w europejskim planie działań w sektorze obrony wzmocnią zdolność obronną Unii Europejskiej, co oznacza silniejsze NATO.
Plan działania jest także związany z przedstawionymi w kwietniu 2016 r. wspólnymi ramami umożliwiającymi przeciwdziałanie zagrożeniom hybrydowym i budowanie odporności UE, jej państw członkowskich i krajów partnerskich, przy jednoczesnym zacieśnianiu współpracy z NATO w zakresie przeciwdziałania tym zagrożeniom, co z kolei opiera się na Europejskiej agendzie bezpieczeństwa przyjętej przez Komisję w kwietniu 2015 r.
Komisja Europejska
