W Stałym Przedstawicielstwie Polski przy Unii Europejskiej, Central Europe Energy Partners (CEEP) oraz European Roundtable on Climate Change and Sustainable Transition (ERCST) zorganizowały debatę na temat mechanizmów finansowych w czwartej fazie EU ETS.
Reforma czwartej fazy unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (2021–2030) wprowadziła szereg ważnych zmian dotyczące mechanizmów finansowania. Istniejące mechanizmy, tzw. mechanizm solidarności i derogacja art. 10c zostały zrewidowane. Jednocześnie ustanowiono nowe instrumenty – Fundusz Modernizacyjny i Fundusz Innowacyjny.
CEEP i ERCST pracowały nad tym tematem od ponad roku. We współpracy z państwami członkowskimi, firmami oraz stowarzyszeniami branżowymi zorganizowano cztery warsztaty w Polsce, Bułgarii, Rumunii i Czechach, jak również przeprowadzono badania ankietowe i wywiady, podczas których omówiono priorytety w zakresie korzystania z mechanizmów finansowania.
W trakcie debaty 8 października CEEP i ERCST zaprezentowały główne wnioski ze swojej pracy w oraz wyniki badań opinii sektora przedsiębiorstw energetycznych i energochłonnych z Europy Środkowej w postaci raportu: „Wdrażanie mechanizmów finansowych czwartej fazy ETS: stan implementacji”.
Według CEEP i ERCST mechanizmy finansowania zawarte w fazie 4 EU ETS można wykorzystać do finansowania inwestycji w projekty modernizujące i dywersyfikujące sektor energetyczny, poprawiające wydajność energetyczną lub wykorzystujące nowe technologie niskoemisyjne. Jeśli mechanizmy zostaną odpowiednio wdrożone, mogą w istotny sposób przyspieszyć transformację sektora energetycznego w Europie Środkowej i Wschodniej oraz pomóc w ich szybszym przejściu na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną.
W opinii autorów opracowania ważne jest, aby proces wdrażania mechanizmów był transparentny i obejmował wszystkie zainteresowane strony, przede wszystkim firmy i stowarzyszenia branżowe, które powinny mieć możliwość zgłaszania uwag do tworzonych aktów wykonawczych dotyczących funduszu modernizacyjnego.
W międzyczasie wszelkie niejasności, takie jak dotyczące funkcjonowania Market Stability Reserve (MSR – rezerwa stabilności rynkowej) i zmiany wytycznych w sprawie pomocy publicznej, powinny zostać jak najszybciej wyjaśnione, tak aby nie utrudniały w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.
Zdaniem autorów raportu istnieje potrzeba wprowadzenia elastycznych harmonogramów inwestycji, jak również częściowego finansowania ex ante. Ponadto synergie z innymi unijnymi i krajowymi instrumentami finansowania i rodzajami wsparcia powinny być w pełni wykorzystywane, a nie ograniczone.
W opinii CEEP i ERCST biorąc pod uwagę cele nowej Komisji Europejskiej i wielu państw członkowskich, jakim jest zwiększenie ambicji klimatycznych do 2030 r., EU ETS może zostać poddany kolejnemu przeglądowi w najbliższej przyszłości. Ponieważ wielkość mechanizmów finansowych jest bezpośrednio związana z ilością uprawnień w systemie, rewizja polegająca na ograniczeniu dostępnych uprawnień doprowadziłaby do zmniejszenia wielkości mechanizmów finansowych. Biorąc pod uwagę poziom inwestycji koniecznych do przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, należy unikać obniżenia poziomu mechanizmów finansowania. Przeciwnie, jeśli dyrektywa EU ETS zostanie ponownie otwarta, liczba dostępnych uprawnień w mechanizmach finansowych powinna wzrosnąć, szczególnie w przypadku funduszu modernizacyjnego.
Zgodnie z wynikami prac CEEP i ECRST fundusz modernizacyjny pozwala na elastyczność pod względem kwalifikowalnych inwestycji, która powinna być w pełni wykorzystywana przez państwa członkowskie, kierując zasoby zgodnie z ich krajowymi warunkami i priorytetami. Z jednej strony należałoby skupić się na inwestycjach o największym potencjale zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, niezależnie od zastosowanej technologii. Z drugiej strony nie należy pomijać społecznego wymiaru transformacji. Wykorzystanie funduszu modernizacyjnego do sfinansowania sprawiedliwej transformacji (Just Transition) pomogłoby zapewnić wsparcie publiczne dla polityki klimatycznej i doprowadzić do transformacji w perspektywie długoterminowej.
Podczas dyskusji z udziałem przedstawicieli DG Clima, EIB, polskiego Ministerstwa Środowiska oraz spółek tj. PGE, CEZ i Achema zostały omówione główne wyzwania i problemy we wdrażaniu mechanizmów finansowych czwartej fazy ETS.
W trakcie debaty podniesiono kwestie, że transformacja energetyczna generuje znaczne koszty dla sektora energetycznego i energochłonnego. Proces wytwarzania energii w Europie Środkowo-Wschodniej jest nadal w dużej mierze oparty na paliwach kopalnych. Oznacza to, że koszty dostosowania są stosunkowo wyższe. Dlatego mechanizmy finansowania zawarte w systemie ETS mogłyby służyć jako narzędzie do nowych inwestycji.
CEEP
