16 października 2015 roku odbyła się debata na temat aktualnych wyzwań dla bezpieczeństwo energetycznego Unii Europejskiej oraz w państw Grupy Wyszehradzkiej, która była zorganizowana przez Instytut Polityki Środkowoeuropejskiej (CEPI). Uczestnicy skupili się przede wszystkim na omówieniu specyfiki rynku gazu i energii w regionie oraz perspektyw współpracy regionalnej.
Jak czytamy na stronie CEPI, Krystian Takać (były sekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki Republiki Słowackiej oraz analityk CEPI) i Tomasz Dąborowski (analityk Ośrodka Studiów Wschodnich) przedstawili stan rynku gazu i energii elektrycznej na Słowacji oraz w Polsce. Podczas debaty jednogłośnie stwierdzono, że głównym wyzwaniem dla Grupy Wyszehradzkiej jest niewydolność dostaw gazu ziemnego oraz luka powstała w wyniku częściowego wyparcia Federacji Rosyjskiej z rynku. W kontekście tych problemów swoje znaczenie zmienia projekt Nord Stream 2, który według planów ma być zrealizowany do 2020 roku i ma na celu dostarczyć gaz ziemny z terytorium Federacji Rosyjskiej bezpośrednio do Niemiec. Kolejny ambitny projekt Gazpromu ma na celu pominięcie Ukrainy jako państwa tranzytowego. Nie ma wątpliwości, że Nord Stream 2 naruszy w poważny sposób kluczową wartość polityki energetycznej wspólnoty Unii Europejskiej, jaką jest dywersyfikacja dostaw – uznali uczestnicy dyskusji.
W czasie debaty zdiagnozowano nie tylko podstawowe problemy bezpieczeństwa energetycznego grupy V4 ale także zastanowiono się nad rozwiązaniami dla Polski, Słowacji, Czech i Węgier. Słowacki przedstawiciel Aleksander Duleb zauważył, że w celu utrzymania dotychczasowych tras dostaw gazu ziemnego przez Ukrainę, Grupa Wyszehradzka powinna więcej inwestować w długoterminową modernizację rynku gazu oraz biznesowe zaplecze Ukrainy. Daniel Czeto z Eustream podkreślił, że istotniejsze wydaje się tu wykorzystanie w sposób bardzie efektywny obecnych narzędzi i środków finansowych dostępnych dla V4 w celu dalszego rozwoju infrastruktury energetycznej w Europie Środkowej i Południowej.
Po przeanalizowaniu rynku gazu, eksperci skupili się na omówieniu rynku energii elektrycznej. W najgorszej sytuacji wydaje się być Polska, gdyż ze względu na politykę klimatyczną Unii Europejskiej, kraj ten stoi przed wielkim wyzwaniem – 90 procent energii elektrycznej jest produkowane z węgla. Co więcej, nie jest on podłączony bezpośrednio do rynku energii elektrycznej południowych sąsiadów, co dodatkowo ogranicza możliwości dywersyfikacji dostaw energii. Trzy pozostałe państwa sukcesywne integrują system przesyłu energii od 2012 roku, natomiast w 2014 roku podpięto pod niego Rumunię. Integracja systemów energii elektrycznej jest blokadą dla ewentualnych interwencji politycznych, które mogłyby podważyć integrację systemów energetycznych Unii Europejskiej.
Według Strategii Bezpieczeństwa Energetycznego Unii Europejskiej przyjętej w 2014 roku, w perspektywie długoterminowej, kraje Unii Europejskiej powinny w ramach szerokiego spektrum działań zmniejszyć swoją zależność dostaw surowców, energii elektrycznej z jednego źródła. Zerwanie z monopolem dotyczy także dróg dostaw surowców do każdego kraju – dywersyfikacja powinna też mieć na celu rozwinięcie sieci gazociągów w każdym kraju. Dla ogólnego bezpieczeństwa energetycznego UE są istotne przede wszystkim dostawy energii elektrycznej. Sprawne funkcjonowanie wewnętrznego rynku energii zapewnia nie tylko sprawny rozwój państw ale i stabilność dostaw. Podczas debaty podkreślono, że ten problem dotyczy także bezpośrednio Grupy Wyszehradzkiej, tym bardziej, że państwa jak Słowacja i Węgry rozpoczęły wdrażanie wspomnianego celu. Stwierdzono zgodnie, że projekt nowyc nitek Nord Stream jest motywowany politycznie i ma na celu zniwelowanie roli gazociągu Przyjaźń biegnącego przez terytorium Ukrainy, co negatywnie odbija się na region wyszehradzki.
Wnioski ze spotkania maja być przedstawione podczas konferencji TATRA, która odbędzie się 4-6 listopada 2015 roku. Podczas szczytu ma być przestawiony obszerny dokument z debaty, który obejmie kwestię wyzwań wynikających z realizacji Nord Stream oraz zalecenia gospodarcze i polityczne dla państw grupy Wyszehradzkiej na poziomie Unii Europejskiej.
Opracowała: Patrycja Rapacka
Więcej informacji:
Makuch: Nord Stream? Prometeizm tak, mesjanizm nie!
Naimski: Unia Energetyczna nie powstrzyma Nord Stream 2
Jakóbik: Spór polityków o Nord Stream 2 powinien dopingować do dalszej walki z projektem
